به گزارش قدس آنلاین، گزارش‌های تاریخی و روایت‌ها از دوران امامت امام حسن عسکری(ع) گسترده نیست، اما همین مقدار اندک، به قول شیخ مفید در «الارشاد»، خبر از روزگار سختی می‌دهد که بر آن ‌حضرت گذشته‌ است.

مدت امامت امام عسکری(ع) فقط ۶سال بود و بیشتر این مدت را در زندان یا تحت نظر مأموران خلیفه در منزل گذراند. شاید اگر سازمان وکلای ائمه(ع) بنیان‌گذاری و تقویت نشده ‌بود، اداره امور شیعه در عصر امامت امام عسکری(ع) امکان نداشت. از سوی دیگر عصر امامت آن ‌حضرت، عصر تنش در حکومت خلفای عباسی نیز بود، عباسیان دیگر اقتدار گذشته را نداشتند. وابستگی آن‌ها به سپاهیان تُرک‌نژاد و نفوذ گسترده این سپاهیان در دستگاه خلافت که از دوره معتصم آغاز شد و نهایتاً در دوره فرزند او، متوکل عباسی، به قتل وی انجامید، شرایط سیاسی را بسیار ملتهب ‌کرد. در دوران ۶ساله امامت امام عسکری(ع)، سه خلیفه به حکومت رسیدند؛ معتز، مُهتدی و معتمد. این تغییرات سریع در رأس قله قدرت، نشان از آشفتگی بیش از حد در دربار خلفای عباسی داشت. شاید به همین دلیل بود که آن‌ها نسبت به نفوذ گسترده امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) بسیار حساس شده ‌بودند و هر حرکتی را زیر نظر داشتند و به آن واکنش نشان می‌دادند.

استمرار مبارزه با دستگاه خلافت

همان ‌طور که اشاره شد، امام حسن عسکری(ع) بخش مهمی از دوران حیات مبارک خود را در زندان یا تحت نظر در منزل گذراند. با این حال، آن ‌حضرت از هر فرصتی برای تجهیز فکری شیعیان و تقویت جایگاه آن‌ها استفاده می‌کرد؛ این موضوع پس از شهادت امام هادی(ع) و در زمانی که معتز هنوز بسیار جوان بود و درگیر مسائل داخلی، به چشم آمد و امام عسکری(ع) توانست با استفاده از موقعیت پیش آمده، به رفع و رجوع مشکلات شیعیان بپردازد.

با این حال، معتز خیلی زود به امام(ع) مشکوک شد و دستور داد آن حضرت را در سال ۲۵۵قمری به زندان بیندازند. با کشته شدن معتز و روی کار آمدن مهتدی، قیام‌های گسترده‌ای از سوی علویان و دیگر جریان‌های سیاسی آغاز شد. مهتدی شاید برای کم کردن التهاب‌ها، امام عسکری(ع) را از زندان آزاد کرد؛ اما آن‌ حضرت بلافاصله برنامه‌های پیشین خود را از سر گرفت و خانه‌اش در سامرا، با وجود نظارت شدید مأموران خلیفه، محل آمد و شد شیعیانی از ایران و دیگر اقصی‌ نقاط جهان اسلام شد.

به همین دلیل معتمد، خلیفه بعدی در اوایل سال ۲۶۰قمری و بلافاصله پس از شروع خلافت، دستور بازداشت امام(ع) را صادر کرد. این اقدام، ارتباط امام عسکری(ع) با شیعیانش را محدود کرد، اما به هیچ وجه آن را متوقف نکرد. در این زمان، انتشار خبر ولادت فرزند امام عسکری(ع) نیز موجب وحشت گسترده دستگاه خلافت شد؛ فرزندی که طبق اعتقادات شیعه و مطابق روایت‌ها، همان مهدی موعودِ امت محمد(ص) بود. هر چند که عباسیان اعتقاد چندانی به این مسئله نداشتند، اما از تأثیری که ولادت این نوزاد مبارک بر شتاب قیام علیه آن‌ها می‌گذاشت، سخت بیمناک بودند. طبق گزارش مسعودی در کتاب «اثبات الوصیه»، به همین دلیل و برای ایجاد محدودیت بیشتر، معتمد دستور داد امام(ع) را از سامرا به «واسط» منتقل کنند و در خانه حسن بن سهل تحت نظر قرار دهند و این، مقدمه‌ای برای به شهادت رساندن آن‌ حضرت بود.

طرح نقشه ترور امام(ع)

در سال ۲۶۰قمری تعقیب مسئله ولادت امام زمان(عج) به دغدغه‌ای دائمی برای دستگاه خلافت تبدیل شده ‌بود. آن‌ها دربه‌در به دنبال فرزند امام عسکری(ع) بودند تا او را به شهادت برسانند. به نظر می‌رسد دستگاه خلافت با توجه به عدم دستیابی به آن مولود مبارک، تصمیم گرفت با ایجاد اختلاف در میان شیعیان، شرایط را برای آغاز یک انحراف تازه فراهم کند. می‌دانیم در دوره ائمه پیشین(ع)، بودند افرادی که با ادعاهایی غیرواقعی، امام برحق را انکار و سلسله امامت را پایان یافته اعلام می‌کردند؛ جریان‌هایی که در تاریخ تشیع، به واقفیه یا واقفه مشهورند.

دستگاه خلافت عباسی به همین دلیل و با رویکرد ایجاد انحراف، به حمایت از جعفر بن علی، برادر امام حسن عسکری(ع) پرداخت. جعفر که در تاریخ تشیع به «کذّاب» ملقب شده‌ است، به عنوان جانشین امام عسکری(ع) در میان شیعیان، تقویت شد. با این حال، دستگاه خلافت از یک مسئله غفلت داشت و شاید از آن بی‌خبر بود؛ شبکه وکالتی که امام عسکری(ع) به وسیله آن، شیعیان را در جهان اسلام هدایت می‌فرمود، چنان استحکام و نظمی داشت که این اقدام‌های انحرافی، قادر به کم کردن قدرت آن نبود.

از طرف دیگر، امام عسکری(ع) طی دوران امامت خود، دست به تربیت شاگردان و تنویر افکار شیعیان در اقصی نقاط جهان اسلام زد و ضمن مخفی کردن ماجرای ولادت امام زمان(عج) و برگزیدن مادر بزرگوارش، «حدیثه» به عنوان وصی، در دفعات معدود، وجود مقدس حضرت صاحب‌الامر(عج) را به شیعیان معتمد خود نشان داد و از این طریق، امامت فرزندش، مهدی موعود(عج) را تثبیت و جان ‌آن حضرت را از خطرات احتمالی حفظ فرمود. معتمد که می‌دید راهکارهای او برای کنترل فعالیت‌های امام(ع) راه به جایی نمی‌برد، نقشه به شهادت رساندن امام عسکری(ع) را طرح و آن حضرت را در هشتم ربیع‌الاول سال ۲۶۰قمری مسموم کرد و به شهادت رساند.

خبرنگار: محمدحسین نیکبخت

انتهای پیام/