به گزارش قدس آنلاین، انسان‌ها از دیرباز به علت آسیب پذیرتر بودن در شب، مستعد افزایش اضطراب در طول شب هستند. از طرفی زلزله هم در هر زمان، می‌تواند وحشتناک باشد. اما اینطور به نظر می‌رسد که اکثر زلزله‌هایی که از ان‌ها باخبر می‌شویم، در شب اتفاق می‌افتد. اما آیا به راستی بیشتر زلزله‌ها در شب اتفاق می‌افتند؟
چرا زلزله اتفاق می‌افتد؟
از نظر علم زمین شناسی، پدیده‌ی زلزله تابعی مشخص از نسبت گرانشی انرژی ذخیره شده در سطح گسل موجود در یک منطقه‌ی زمینی به مقاومت آن صفحه است. تغییر در زمان وقوع زلزله زمانی اتفاق می‌افتد که تغییر در فشار وارده بر میدان تنش یا مقاومت سطح گسل ایجاد شود. حال این که چه مواردی دقیقا ممکن است در زمان اتفاق افتادن این پدیده‌ها موثر باشد، مختلف است و برای آن‌ها نمی‌توان علل خاصی را مطرح کرد.
از جمله این اتفاقات تاثیر گذار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– وقوع زلزله‌های دیگر در صفحات مشترک زمینی
– تغییرات سطح آب زیر زمینی
– حرکت توده‌ی مایع ماگمایی در اعماق زمین
– نیروی گرانش ماه بین خورشید و سایر سیارات دیگر که به جو کره‌ی زمین نزدیک هستند
– طوفان‌های مغناطیسی ایجاد شده به هر علتی
– لکه‌های خورشیدی قدیم و جدید
– تغییرات دمایی در جو کره‌ی زمین
– انفجارات هسته‌ای
از بین تمامی این موارد، زلزله‌های اطراف یک منطقه، اثری بیشتر و مشهودتر نسبت به سایر عوامل دیگر در وقوع زلزله دارد که علت آن گسست و شکست و یا حرکت صفحه‌های زمینی است. پدیده‌ی زمین لرزه و وقوع آن در روی یک گسل خاص از یک طرف سبب تخلیه تنش‌ها و انرژی‌های صفحات زمین و همچنین اصطکاک‌های آن‌ها و از طرفی دیگر منجر به کاهش خشکی و مقاومت سطح گسل شده و در نتیجه نقش اساسی و مهمی در تأخیر و یا به جلو انداختن زمان وقوع زلزله‌های بعدی حتی برای ساعاتی بعد، خواهند داشت.
تغییرات تنش ایجاد شده از سایر پدیده‌های تاثیر گذار بر لرزش صفحات، نسبت به تنش‌های زلزله در کل ناچیز بوده و در این میان بیشتر نقش تحریک کننده را دارند که در علم زمین شناسی به آن پیش لرزه می‌گویند که در اکثر اوقات ما حتی آن‌ها را اصلا حس هم نمی‌کنیم و فقط مراکز زلزله نگاری و دستگاه‌های حساسشان متوجه وقوع آن‌ها می‌شوند و ثبت می‌کنند.
همه‌ی این پیش لرزه‌ها حامل علائم و نشان‌هایی هستند از وضع کلی زمین به صورت جزئی و کلی در همه‌ی موارد مربوط به آن و علم زمین شناسی و شاید به شکلی خاص تر، از وقوع پدیدهای دیگر و بزرگ تری، چون زلزله در آینده خبر می‌دهند.
جاذبه گرانشی بین ماه و زمین چه تاثیری بر وقوع زلزله دارد؟
یکی از این پدیده‌هایی که نقش تحریک کننده در وقوع زلزله‌ها دارد اثر جاذبه‌ی گرانشی بین ماه و خورشید است. نقش جاذبه ماه و خورشید در وقوع زلزله از گذشته تا به حال، مورد علاقه‌ی همه‌ی محققین علوم زمین شناسی و توپوگرافی است.
لرزه‌شناسان دریافته‌اند که وقتی ماه به زمین نزدیک‌تر می‌شود و همچنین زمانی که ماه کامل است، تعداد زمین‌لرزه‌ها به طور پیوسته افزایش می‌یابد. دانشمندان همچنین دریافته‌اند که زمین‌لرزه‌های بزرگ زمانی که نزدیکی ماه به زمین با ماه کامل و ماه نو منطبق باشد از نظر تعداد بیشتر رخ می‌دهند.
همچنین نشان داده شده است که بیشتر داده‌های کاتالوگ زلزله‌های جهانی هنگامی که به طور سیستماتیک مورد بررسی قرار می‌گیرند، تغییرات لرزه‌خیزی را با زمان محلی در طول ۲۴ ساعت نشان می‌دهند و مشاهده می‌کنند که وقوع زلزله در طول شب بیشتر از روز است.
تعداد زلزله در طول روز کاهش می‌یابد و در بعدازظهر به حداقل می‌رسد (بین ساعت ۱۵ تا ۱۶) و سپس به طور پیوسته تا نیمه شب افزایش می‌یابد.
کاهش تعداد زلزله در طول روز، کاهش در عرض‌های جغرافیایی دور از استوا و اثر بزرگ‌تری برای زلزله‌های کوچک‌تر دیده می‌شود که به نسبت برای زلزله‌های با بزرگی بالاتر تا ۵.۰ کاهش می‌یابد.
دانشمندان تلاش کردند تا داده‌های زلزله را از کاتالوگ‌های استاندارد به مدت ۳۶ سال با دوره‌های مختلف ماه مرتب کنند تا بررسی کنند که آیا الگوهای ثابتی از این تمرین ظاهر می‌شود یا خیر.
ماه نزدیکترین جرم سیاره‌ای به زمین است که بزرگترین نیروی گرانشی را نیز بر روی زمین ایجاد می‌کند. مشخص شد که زمین لرزه‌هایی که در ماه رخ می‌دهند عمدتاً توسط موقعیت زمین کنترل می‌شوند، به ویژه زمانی که ماه در نزدیکی زمین قرار دارد.
محققان تلاش کرده‌اند تا داده‌های زلزله به‌دست‌آمده از مجموعه‌های بزرگی از کاتالوگ‌های استاندارد زلزله را با تناوب‌های مختلف ماه مرتب کنند تا بررسی کنند که آیا الگوهای ثابتی ظاهر می‌شود یا خیر.
هنگامی که زمین لرزه‌های جهان مطابق با ماه جدید تا ماه کامل هستند، نیمه دوم هر سه بخش تعداد زلزله‌های فزاینده‌ای را تا ماه کامل ارائه می‌دهند. در نیمه اول، خورشید و ماه هر دو نسبت به زمین در یک ربع قرار دارند و در نیمه دوم در دو ربع مختلف قرار دارند و اثر خالص این است که هر دو نوعی کشش مخالف را ارائه می‌دهند و در نتیجه با حرکت ماه از ربع اول به موقعیت ماه کامل، که در آن ماه با خورشید و زمین در جهت مخالف هم تراز می‌شود، تعداد زمین لرزه‌ها افزایش می‌یابد.
در طول انتقال از ماه کامل به ماه جدید، تعداد زمین لرزه‌ها به تدریج کاهش می‌یابد تا ماه به ربع سوم برسد. این افزایش در شمارش زلزله از موقعیت وسط (ربع اول و سوم تا ماه کامل) حدود ۵-۶ درصد است.
این افزایش تا قدر ۶.۰ در مقیاس ریشتر و برای رویدادهای متمرکز کم عمق تا ۱۰ کیلومتر و تا عمق ۳۵ کیلومتری ضعیف مشاهده شد. مجدداً این افزایش برای همه دامنه‌های عرض جغرافیایی و بیشتر محدوده‌های طول جغرافیایی مشاهده می‌شود.
آیا زلزله‌ها در ایران بیشتر در شب اتفاق می‌افتد؟
اگر به آمار و ارقام دقت کنیم می‌بینیم که بیشترین تعداد وقوع زمین لرزه‌ها در فصل بهار و در اوایل و اواخر ماه اتفاق افتاده اند. در زمان‌های قدیم تر، مردم اعتقاداتی سفت و سخت در این زمینه داشتند تا جایی که بعضی از اقوام باستانی ایرانی در دوره‌های متفاوت نیمه‌ی هر ماه را تعطیل می‌کردند، چون بر اساس علوم زمان خویش معتقد بودند که اتفاقات صور فلکی و ادغام تاثیر آن‌ها بین نیروی خورشید و ماه در این زمان از ماه مخصوصا در ماه‌های بهاری، اتفاق می‌افتد.
زمان اوج وقوع زلزله و حرکات صفحات زمینی در فصول بهار و پاییز یعنی زمان اعتدال و بعد از ظهر بین ساعات غروب آفتاب در هنگام عصر اتفاق می‌افتد. این پدیده فقط مختص به اعتدال بهاری نیست. فاصله‌ی بین تابستان و زمستان یا همان انقلاب زمستانی، وقوع زلزله را به ساعاتی در شب می‌کشاند و این بدان معنی است که در هنگام ساعات اولیه‌ی شب تا نیمه‌ی های شب اتفاق می‌افتد.
رابطه‌ی فیزیکی بین ماه و زمین این گونه است که همدیگر را دراثر نیروی جاذبه، جذب می‌کنند و از این رو به دور مرکز یکدیگر، همیشه در حال چرخش هستند.
می‌دانید که زمین در واقع به دور خودش می‌چرخد و این چرخش نیروی فیزیکی شتاب و فشار خارج از مرکز زمین را ایجاد می‌کند که همین مسئله باعث می‌شود تا همواره ماه و زمین نیروی فشار بر هم وارد کنند.
در نهایت این نیروی گریز از مرکزی که زمین و ماه ایجاد می‌کنند، به اصطلاحی ساده تر، جذر و مد را در نقطه‌ی مرکزی هسته‌ی کره زمین و رابطه‌ی ماگما با آن را که تاثیر گذار بر اقیانوس ها، اتمسفر و جو زمین و همچنین پوسته‌ی جامد زمین که همان صفحات زمین هستند تاثیر می‌گذارد و اثرات مختلفی، چون زلزله را حاصل می‌شود.
دانشمندان علم زلزله شناسی می‌گویند که اثر گرانشی بین کشش ماه و خورشید به هم، در وقوع پدیده‌های زیستی همچون زلزله وابسته به امتداد گسلی است که منطقه در آن واقع شده است.
در بررسی اطلاعاتی که از داده‌های زلزله نگاری ایران به دست آمده، مشخص شد که بیشترین تعداد زمین لرزه‌ها و پیش لرزه‌ها در ایران، درست در اول و آخر هر ماه اتفاق افتاده است. در واقع اول و آخر هر ماه تعداد زلزله‌ها بیشتر از وسط ماه بوده است. بیشترین آمار تشکیل دهنده آمار لرزش‌ها را زلزله‌های رخ داده در اول و آخر هر ماه تشکیل می‌دهند.
کشور ایران، از نظر علم زمین شناسی و لرزه نگاری بر روی گسل‌های پیوسته قرار گرفته است. حال اگر به لرزش‌ها در صفحات جغرافیایی ایران نگاه کنیم حدس این که صفحه‌ی ایران در نقطه‌ی گسل، پتانسیل بالایی برای زلزله خیزی را برای ماه به ارمغان آورده است، سخت نیست.
اکثر زمین لرزه‌های مختلف رخ داده، در بین ساعات طلوع و غروب خورشید بوده است که ما از این رو در میابیم که این عامل بسیار مهم و تاثیرگذار است. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهند که بنابر ساعات وقوع زلزله حداکثر و حداقل نیروی گرانشی ایجاد شده در اثر کشش بین ماه و خورشید، عمدتاً زلزله‌ها ۲ ساعت قبل و یا ۲ ساعت بعد از حداکثر یا حداقل مقدار کشش گرانش بین ماه و خورشید اتفاق می‌افتند.
نظر شما