جزیره‌العرب و به‌ویژه شهر مکه از منظر فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، پایین‌ترین و بدترین وضع را تحمل می‌کرد. در این شرایط خداوند دین اسلام را کامل‌ترین ادیان و پیامبر اکرم(ص) را به عنوان پیامبر خاتم قرار داد. وجودی که نور تام و تمام و «اسوه حسنه» بود و در ۲۳سال تلاش صادقانه در دوره رسالت، با بیان اندیشه توحیدی خود، میراثی پر برکت از اخلاق، انسانیت و عدالت در جامعه بشری بر جا گذاشت.
گفت‌وگوی ما با حجت‌الاسلام والمسلمین سید عباس موسوی مطلق، مدرس فقه و اصول حوزوی درباره اهداف بعثت بهترین الگوی بشریت است.

رسول الله(ص)، اسوه حسنه بشری
حجت‌الاسلام موسوی مطلق در ابتدا با اشاره به آیه۲۱ سوره احزاب «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا» می‌گوید: پیامبر اعظم(ص) نه تنها اسوه، بلکه اسوه‌ای حسنه است. اسوه و الگو بودن حضرت محمد(ص) برای تمام بشریت بوده و خداوند او را برای همگان و در تمامی ساحت‌ها و عرصه‌ها الگوی برتر و سزامند اقتدا و پیروی معرفی می‌کند. اسوه حسنه بودن یعنی تمام قول و فعل او حجت بوده و در تمام شئون ظاهری قابل تقلید و ‌الگوبرداری است. در مجامع روایی صدها مورد با عنوان «کان رسول‌الله» آمده، یعنی آن حضرت به این امور استمرار داشته و به ملکه تبدیل شده بودند. باید این‌گونه امور را از آن حضرت یاد بگیریم.
او به مصادیقی از این اسوه حسنه اشاره کرده و توضیح می‌دهد: رسول‌الله(ص) با همگان بسیار مهربان بود. این مهربانی فقط شامل مسلمانان نمی‌شد. ضمن اینکه این‌طور نبود که با ‌مردم مهربان باشد اما درون خانه بداخلاق باشد و یا برعکس؛ بلکه با تمام مردم، کودکان و با اهل خانه بسیار مهربان بود. کسی حرف زشت و یا تحقیرآمیز از آن جناب نشنید، کسی در سلام بر او سبقت نگرفت، نظیف‌ترین و ساده‌ترین لباس‌ها را می‌پوشید، عطر بسیار استفاده می‌کرد. غذا خوردن آن حضرت بسیار آرام با لقمه‌های کوچک و سفره طولانی همراه بود، پیش از طعام دست‌هایش را می‌شست و با نام خدا غذا را شروع می‌کرد. پرخور نبود و تنها خوردن را نمی‌پسندید. برای همگان تکیه‌گاه بود و هر کسی به‌راحتی راز دلش را به او می‌گفت. آرام و با وقار سخن می‌گفت و هیچ‌گاه سخن کسی را قطع نمی‌کرد. با دشمنان خدا بسیار تند برخورد می‌کرد.
این استاد اخلاق اضافه می‌کند: یکی دیگر از کارهای پیامبر(ص) این بود که اگر اسمی بی‌معنا بود یا معنای درستی نداشت، حضرت آن نام‌ها را تغییر می‌داد کما اینکه نام جناب سلمان قبلاً روزبه بود که حضرت رسول(ص) آن را تغییر داد. مقامات معنوی آن حضرت نیز جای خود دارد که برای ما نه قابل درک است و نه اجازه داریم حتی طمع به آن مقامات داشته باشیم.

اهداف بعثت رسول الله(ص)
حجت‌الاسلام موسوی مطلق در ادامه بیان می‌کند: نکته مهم در زندگی پیامبر(ص) این است که کفار و مشرکان با اینکه حضرت محمد(ص) انسان خوبی باشد مشکلی نداشتند و پیش و پس از اسلام او را به امین بودن می‌شناختند، قضاوت او را قبول داشتند، اینکه ایشان دارای مکارم اخلاق بود را پذیرفته بودند، حتی با اینکه او کارهای خارق‌العاده انجام می‌دهد هم مشکلی نداشتند، با اینکه او ثروتمند باشد هم مشکلی نداشتند، بلکه با حکومت او مشکل داشتند؛ با اینکه او در معادلات سیاسی و اجتماعی اثرگذار باشد مشکل داشتند. دعوا همیشه بر سر این بوده که مردان الهی نباید حکومت کنند. مشکل دنیا با جمهوری اسلامی نیز همین است. آن‌ها از اثرگذاری و قدرتمند شدن کشورمان هراس دارند زیرا دنیای آنان در خطر افتاده است. مبعث نبوی با نهضت معنوی شروع شد و انقلابی در عالم بشری ایجاد کرد که هنوز دامنه آن ادامه دارد. این کارشناس دینی یادآور می‌شود: از مهم‌ترین دلایل بعثت رسول اکرم(ص) رستگاری انسان‌ها و تمام کردن مکارم اخلاق بود، همچنان که حضرت(ص) فرمود: به‌راستی من برای به کمال رساندن مکارم اخلاق مبعوث شده‌ام. از این بیان شریف نتیجه می‌گیریم برای متخلق شدن مردم به اخلاق، حکومت نیاز است و آن‌ها باید تحت اشراف حاکم الهی، اخلاق را طی کنند. البته اخلاق فقط به معنای روی خوش نشان دادن نیست بلکه معنای کلی اخلاق، سواری ندادن به ابلیس است. پیامبر اسلام(ص) با اخلاق کریمانه خود، اسلام را به سراسر دنیا معرفی کرد. سیاست رسول‌الله(ص) دفاع از مستضعفان، سرمایه‌گذاری روی جوانان و نوجوانان، تقویت بنیه دفاعی اسلام، مبارزه شدید با خرافات و انحرافات در جامعه، برخورد شدید با کافران، ارسال مبلغان برای تبلیغ اسلام و تبیین جایگاه ولایت و خلافت اهل بیت(ع) بود. این مدرس حوزه و دانشگاه به بیان جزئیاتی از مکارم اخلاقی نیز پرداخته و عنوان می‌کند: موضوعاتی ریز مانند مسواک زدن یا رعایت بهداشت که از کوچک‌ترین مسائل زندگی همه انسان‌ها به حساب می‌آید هم جزو همان مواردی است که در راستای اخلاق اسلامی شکل گرفته است. یا مواردی مانند قتل و غارت نیز خلاف اخلاق عنوان شده است. امروزه مصداقی از قتل و غارت و فساد، رباست که متأسفانه در جوامع به‌وفور دیده می‌شود و لشکر خدا را که همان بندگان او هستند نابود می‌کند. براساس آنچه در آیه۲۵ سوره حدید آمده «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» و امیرالمؤمنین(ع) نیز بارها در نهج‌البلاغه به آن اشاره کرده، عدالت یکی دیگر از آثار مهم بعثت است. از همین چند نمونه مختصر می‌توان دریافت مکارم اخلاقی چیست و چگونه می‌توان خود را از رذائل اخلاقی به مکارم اخلاقی و اوج اخلاق انسانیت رساند. در آیات قرآن نیز نمونه‌های بسیاری درباره مکارم اخلاقی پیامبر(ص) بیان شده است. با نگاهی به روایات می‌توان نمونه‌های بیشتری بدست آورد و سبک زندگی قرآنی و اسلامی را شناخت و خود را به آن متخلق کرد.

بعثتی برای آزاد کردن انسان
ایشان با اشاره به حقیقت بعثت تصریح می‌کند: مهم‌ترین فلسفه و حقیقت بعثت پیامبر(ص) این است که مردم به بندگی و پرستش خداوند رو آورند و از آنچه طاغوت و غیرخدایی است دوری جویند و همه، یک راه که همان صراط مستقیم است را بروند. بی‌‎شک هر که موافق تفرقه و مخالف وحدت باشد معنای بعثت را درک نکرده است. کسی که دل در گرو مشرکان و ‌کفار داشته باشد معنای بعثت را درک نکرده است. آن که اصول اخلاقی و انسانی را رعایت نکند، یعنی بعثت را نفهمیده است. حجت‌الاسلام موسوی مطلق در پایان تأکید می‌کند: ارمغان بعثت طعم خوش زندگی است. اگر بعثت نبود هیچ‌گاه آزادی معنا نداشت. اگر بعثت نبود برخورد کالاگونه با زنان ادامه داشت، کما اینکه امروزه هم در بعضی جوامع غربی اینچنین است. دشمن آثار مبعث و ولایت را فهمیده و برای از بین بردن آن با تمام قوا به میدان آمده و مهم‌ترین کار او القای ناامیدی و نابود کردن بنیاد خانواده است. تخلق به مکارم اخلاقی، جامعه اسلامی را الگو و سرمشقی برای بشریت می‌سازد. در آن صورت اهداف و حقیقت بعثت محقق می‌شود؛ همچنان که رهبر معظم انقلاب بیان کرده‌اند «جامعه اسلامی ما زمانی به معنای واقعی کلمه جامعه‌ اسلامی کامل است که خود را بر رفتار پیامبر(ص) منطبق کند».

خبرنگار: مریم احمدی شیروان