از سنت‌های نوروزی ما ایرانیان که از قدیم‌الایام رسم بوده و همچنان باوجود مشکلات اقتصادی، شیوع کرونا و ... با جدیت و شور و شوق وصف‌ناپذیر بجای آورده می‌شود، سنت سفر به مشهدالرضا(ع) برای پابوسی و زیارت امام مهربانی‌ها در آغاز بهار طبیعت است؛ رسمی دیرینه که نه‌تنها گَرد کهنگی و فراموشی نگرفته بلکه روزبه‌روز بر علاقمندانش اضافه می‌شود؛ از این‌رو، در آستانه نوروز و در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین مصطفی کرمی، خطیب و کارشناس مذهبی و از کارشناسان برنامه تلویزیونی «حسینیه‌ی معلی» درباره چرایی و کیفیت این رسم بهاری گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن در ادامه تقدیم حضورتان می‌شود:

**چرا زیارت امام رضا(ع) و دیگر ائمه(ع) در آموزه‌های دینی به کرّات توصیه شده است؟ چه حکمتی در پس این زیارت‌ها وجود دارد که در هر موضع و مقطعی انتخاب نخست ما در سفرها است؟

از حقوق حقه و مشخص اهل بیت(ع) که این حق منفعتی است تا از قِبل آن خود ما نیز منتفع ‌شویم این است که به زیارت آن ذوات نیره برویم؛ به عبارت دیگر، در متون روایی ما تصریح و تأکید شده آنها که مقدورات و امکاناتی دارند و می‌توانند تدارک سفر دیده و از نزدیک خود را به کنار مضجع شریف ائمه(ع) برسانند، چنین کنند و به زیارت آن قبور مطهر بروند. چون همانطور که طبیعت، روح و حیاتی دارد، قبور آل‌الله(ع) نیز روح و حیات دارند و آن را به عالم می‌بخشند لذا وقتی انسان از نزدیک کنار این کانون‌های نور و رحمت قرار می‌گیرد به قدر وسع و معرفت از شعاع آن انوار و حیات بهره‌مند می‌شود؛ برای همین است که در آموزه‌های دینی به کرّات بر زیارت اهل‌بیت(ع) سفارش و توصیه شده تا از آثار و فواید عجیب و شگرف زیارت مضاجع شریف ائمه(ع) بهره ببریم و اگر چنین نکنیم درواقع نسبت به خود جفا کرده‌ایم.

**عدم اهتمام به زیارت و ادای حق اهل‌بیت(ع) از این مسیر، آیا عقاب و عتاب هم در پی دارد؟

در کتب روایی باب مفصلی درباره زیارت وجود دارد که از آن به عنوان حق یاد می‌کند و اگر ادای این حق ترک شود، به صاحب حق جفا شده است! آموزه‌های دینی زیارت را ازجمله حقوق ائمه(ع) بر شیعیان‌شان برمی‌شمارند لذا همان‌طور که امتثال به اوامر و نواهی آن حضرات(ع) الزامی است زیارت‌شان هم حقی است که به دلیل آنکه مشقت و زحمت نشود، حکم استحباب یافته است. خیر کثیر در پرتوی این زیارت‌ها به زائر می‌رسد و رشد و کمال و قرب را برای او به ارمغان می‌آورد.

**اینکه اغلب ما ایرانیان نوروز و بهار طبیعت و سال نوی خود را با زیارت امام رضا(ع) و سفر به مشهد آغاز می‌کنیم چه فلسفه‌ای دارد و چقدر عمل به ادای حق اهل‌بیت(ع) است؟

در فهم عمومی ما این مسئله وجود دارد که طلیعه سال را معمولاً به امور مهم به ویژه از نظر معنوی و دارای خیر و برکت اختصاص می‌دهیم، در نوروز آداب و رسومی و فرهنگ و سننی داریم که با دقت در آنها درمی‌یابیم اغلب معنوی هستند؛ برای مثال ما بر این باور هستیم که سال را با هر کار و فضایی شروع کنیم آن کار و فضا تا انتهای سال استمرار دارد و آن سنخ اتفاق در طول سال برای ما تکرار می‌شود.

از آن جایی که در ذهن ما شیعیان عملی بالاتر از تقرب به خاندان عمصت و طهارت(ع) نیست و از راه‌های نزدیک شدن به آن حضرات(ع) قرب مکانی است که با زیارت محقق می‌شود، لذا با آغاز نوروز و سال نو در مشهد مقدس و در جوار امام رضا(ع)، خود را به این کانون خیر و نور نزدیک می‌کنیم و باقی سال را نیز با تأثیر از آن برکات طی می‌کنیم! از این‌رو، اینکه طلیعه سال را با زیارت امام مهربانی‌ها(ع) آغاز می‌کنیم، به فال نیک می‌گیریم که تا انتهای سال در انس و ارتباط و در پناه رأفت آن حضرت(ع) خواهیم بود.

علاوه بر این، این زیارت به نوعی عمل به سنن و آداب نوروزی ما ایرانیان نیز است چون بنابر رسوم، ما در ابتدای سال به دیدار بزرگ‌ترین و محترم‌ترین افراد رفته و به محضرشان عرض محبت و ارادت می‌کنیم و برای ما ایرانی‌ها که قرن‌ها است برخوردار از لطف و کرامات رضوی هستیم، مشهدالرضا(ع) مهمترین مکان برای دیدوبازدید نوروزی و ادای احترام و ابراز محبت به ولی‌نعمت‌مان حضرت ثامن‌الحجج(ع) است؛ لذا سفر به مشهد مقدس و توسل به امام رئوف(ع) را به عنوان سنتی حسنه در ابتدای سال ارج نهاده و به آن اهتمام و تمایلی ویژه داریم.

**نوروز و استقبال از بهار رسوم و آداب دیگری نیز دارد؛ با الهام از کدامیک از آنها بیشتر می‌توانیم به ساحت قدسی امام رضا(ع) عرض ارادت کرده و با ایشان مأنوس شویم؟

آداب استقبال از نوروز و بهار جلوه یک جلوه ظاهری دارد و یک جلوه و تجلی باطنی؛ در ظاهر ما برای استقبال از بهار خانه‌هامان را نظافت و رفت‌وروب و تطهیر می‌کنیم، در باطن هم باید به دل‌تکانی بپردازیم تا خانه دل نیز از آلودگی‌ها و گرد و غبار پیراسته و به فضایل اخلاقی آراسته شود؛ نوروز حقیقی زمانی است که انسان به پاکی و طهارت روح و جان برسد. با این پاکی و طهارت روح است که به چشم امام(ع) می‌آییم و رضایت ایشان را جلب می‌کنیم لذا خوب است بواسطه زیارت و ابراز ارادت به امام رضا(ع)، زنگار و رذایل از روح بزداییم و خانه دل را آماده انس با امام مهربانی‌ها(ع) کنیم.

**این دل‌تکانی و آماده شدن برای زیارت امام رضا(ع) چگونه رخ می‌دهد؟

ابتدا باید توجه داشت این دل‌تکانی، شرط حقیقی برای استقبال از بهار است، همان‌طور که تاجران و بازاریان در انتهای سال انبارگردانی و سال گذشته مالی خود را حسابرسی و بررسی و برآورد مالی‌شان را محاسبه می‌کنند ما نیز باید انبارگردانی و حسابرسی روحی و رفتاری در خود داشته باشیم و ببینیم در این سالی که بر ما گذشت چه پیشرفت‌ها و پسرفت‌هایی داشته‌ایم و چه اتفاقاتی بر ما رفته است و در درون و باطن ما چه گذشته است؛ آنچه را لازم است، کنار بگذاریم و آنچه را که باید، احیاء و تقویت کنیم ... اینچنین است که در کنار سایر ملزومات سفر به مشهد و زیارت حضرت ثامن‌الحجج(ع)، مقدمات روحی و باطنی را هم برای قرار گرفتن در مدار لطف و عنایات ایشان در خود ایجاد می‌کنیم.

**در زیارت امام رضا(ع) بر زیارت حضرت(ع) با شرط عَارِفاً بِحَقِّهِ تأکید شده است، این حق و عرفان به آن چه معنایی دارد و چطور ادا می‌شود؟

همان‌طور که بیان شد اهل‌بیت(ع) حقوق متعددی بر گردن شیعیان خود دارند که یکی از آنها عرفان به حق آن حضرات(ع) است، حق ائمه(ع)، حق ریاست، ولایت و امامت و شرط زیارت آنها عرفان و شناخت نسبت به این حق است وگرنه بسیاری از اهل‌سنت هم به زیارت امام رضا(ع) می‌آیند اما شیعه نیستند و به حق امامت و زعامت آن حضرت(ع) اذعان و اعتقاد ندارند. بالاترین حق در میان حقوق اهل‌بیت(ع) علم و اعتقاد به این جایگاه و شأن و حفظ حرمت آن است که زائران امام رئوف(ع) در طلیعه سال جدید ان‌شاءالله نسبت به ادای آن اهتمام و جدیت داشته باشند.

خبرنگار: آمنه مستقیمی