آزاده خلیلی: بیشتر ما زیارت را ارتباطی بین زائر و امام می بینیم و در این راه معمولا متوجه سایر زائران و افرادی که د رحین زیارت با انها برخورد کرده و روبه رو می شویم نیستیم. این در حالی است که زیارت یک معصوم بدون ملاقات و روبه رو شدن با سایر زائران و همچنین خادمان حرم امامان ممکن نیست. از همین جهت نمی توان زیارت را یک ارتباط خصوصی و فردی صرف دانست و تصور کرد که دیگران در آن سهمی ندارند.  بلکه بنا به گفته علمای و بزرگان دین بخشی از آداب زیارت امام، به احترام و توجه به دیگران و رعایت حقوق آنها اختصاص دارد. این امر بر ما مشخص می کند که در هنگام زیارت و دیدار امام نمی­توانیم اطرافیان خود را نادیده بگیریم. بنا بر این توضیح خوب است که برای داشتن زیارتی کامل و با کیفیت مطلوب تر به آداب برخورد با سایرزائران و همچنین اطرافیانمان توجه کنیم.  

در میان آداب زیارت متعددی که در کتاب­های فقهی و اخلاقی آمده است آدابی توسط شهید اول در کتاب دروس نقل شده است که می توان گفت از جامع ترین آداب زیارت است و در آن تقریبا به همه جوانب زیارت توجه شده است. این آداب 14 نکته دارد که برخی از نکات آن در مورد توجه به اطرافیان، خادمان حرم و همچنین توجه به سایر مردم است.

احترام به خادمان حرم

شهید اول پس از ذکر آداب زیارت که متوجه معصوم و مرقد ایشان است در نکته دهم از آداب زیارت آرده است : «به نگهبانان و خادمان حرم احسان و احترام کردن» امامان ما هیچگاه نسبت به لطف و خدمت دیگران نسبت به خودشان و دوستدارانشان بی تفاوت نبودند و آنها را مورد احترام قرار می‌دادند. خوب است که ما هم کسانی به که به امام و دوستداران امام خدمت می‌کنند، احترام بگذاریم.

صدقه و توجه به نیازمندان

در نکته چهاردهم آمده است: «صدقه دادن به نیازمندان آن شهر و آستانه،بویژه به تنگدستان از دودمان رسول خدا احسان کردن.» به گفته کارشناسان یکی از ادب­های دیدار امام، توجه به وضعیت نیازمندان و فقرای آن شهر و کمک کردن به آنها است. امامان عزیز ما هیچگاه نسبت به وضعیت نیازمندان و ضعیفان اطراف خود بی­تفاوت نبودند و همیشه سعی در بهبود شرایط زندگی آنها داشته­اند. هنگامی که به دیدار چنین امام مهربانی می­رویم، خوب است که ما هم به امام خود اقتدا کنیم و به نیازمندان و فقیران هم جوار امام (ع) کمک کنیم.

خدمت به دوستان شما

کسانی که به زیارت امام رضا (ع) می­روند، دوستداران و مهمانان امام هستند. آنها مورد توجه و لطف امام هستند؛ برای همین است که احترام گذاشتن و خدمت کردن به آنها، احترام و خدمت به امام ­است. در مورد امام خمینی (ره) نقل شده است که در دوره جوانی همراه چند نفر از دوستان خود به زیارت حضرت رضا (ع) رفته بودند. وقتی همه با هم به زیارت می رفتند، امام زودتر از دیگران به محل سکونت باز می­گشت، و امکانات پذیرایی از همراهان خود را فراهم می­کرد. روزی یکی از همراهان پرسید: حیف نیست برای خاطر دوستان و پذیرایی از آنان دعا و زیارت را مختصر می کنید؟ امام پاسخ داد: ثواب این کار از زیارت و دعا کمتر نیست.( مردان علم در میدان عمل، ج 7، ص 170 »

مراقبت از حق الناس

یکی از آداب زیارت رعایت حقوق دیگران است. با توجه به این نکته خوب است در هنگام زیارت حواسمان به اطرافیانمان باشد. این امر در زمان شلوغی اماکن متبرکه اهمیت بیشتری دارد. گاه ما بدون اینکه بخواهیم در هنگام زیارت پای را لگد کرده یا به کسی تنه می زنیم همه این رفتارها ه رچند سهوی باشند اما می توانند باعث آزار دیگران شده و بر زیارت خود ما نیز تاثیر بگذارند. توجه به حق الناس پیش از زیارت امری است که در روایات ما به آن پرداخته شده است. شخصی به نام «ابوثمامه» می‌گوید:به امام باقر(ع)، عرض کردم: می خواهم به مکه و مدینه [برای انجام مراسم حج] مسافرت کنم، ولی بر گردنم قرض هست. آیا می توانم پیش از ادای قرض به این مسافرت اقدام کنم؟ آن حضرت پاسخ داد: باز گرد و بدهکاری خود را به صاحبش رد کن و متوجه باش که با خدا [و رسول صلی الله علیه و آله ] به گونه ای ملاقات کن که دینی بر گردنت نباشد؛ چرا که مؤمن، خیانت [به امانت و دَین] نمی کند. (آموزه های اخلاقی ـ رفتاری امامان شیعه، ص57.)