رهبر معظم انقلاب در دیدار روز گذشته خود با جمعی از معلمان و فرهنگیان سراسر کشور با هشدار نسبت به این موضوع و با تاکید بر اهمیت تقویت مدارس دولتی فرمودند:" نباید جوری باشد در کشور که وقتی گفته می‌شود مدرسه دولتی اولین چیزی که مقابل انسان نقش می بندد، ضعف مدرسه است.

وقتی به مدرسه دولتی کم اعتنایی کنیم، معنایش این است که اگر کسی بنیه مالی‌اش آنقدر نبود که بتواند در مدرسه‌ای که شهریه می گیرد ثبت نام کند، ناچار است که تن به ضعف بدهد؛ یعنی کسی که بنیه مالی ندارد، بنیه علمی هم نداشته باشد . این بی‌عدالتی محض است و به هیچ وجه قابل قبول نیست."

با اینحال و با وجود تأکیدات پیاپی ایشان در سال های گذشته در خصوص توجه به مدارس دولتی، به نظر می رسد هنوز آموزش و پرورش نتوانسته است برنامه‌ها و سیاست‌های واضحی را برای تقویت مدارس دولتی عرضه کند.

پاشنه آشیل آموزش و پرورش

رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب در بیانات دیروز خود به نکته بسیار مهمی اشاره کردند که پاشنه آشیل آموزش و پرورش شده است، اضافه می کند: متأسفانه کاهش اقبال به سمت مدارس دولتی آسیب های جدی به دنبال خواهد داشت؛ این موضوع سبب خواهد شد در آینده خیلی نزدیک شاهد طبقاتی شدن آموزش باشیم و با شکل گرفتن موضوع قشربندی در حوزه جامعه شناسی، دیگر آموزش و پرورش و مدرسه رفتن به شکل دولتی زمینه ای برای ارتقای اجتماعی محسوب نشود؛ بلکه صرفاً ثروتمندان و افراد متمول شاهد ارتقای فرزندانشان باشند و باز تولید همان طبقات اجتماعی در نظام آموزشی نیز شکل بگیرد.

فرهاد کریمی در گفت و گو با ما ادامه می دهد: در سال های ۷۷ و ۷۸ که موضوع اصلاحات در مدارس مطرح شد، یکی از موضوعات جدی این بود که آموزش و پرورش به سمت مدرسه محوری حرکت کند. بررسی های به عمل آمده در آن زمان نشان می داد مدرسه محوری سیاست خاصی برای توسعه مدارس دولتی است که در کشورهایی مثل آمریکا، انگلستان و استرالیا دنبال شده است. البته کارهایی هم در زمینه مدرسه محوری انجام شد، اما متأسفانه ابتر ماند و به نتیجه نرسید.

وی با تأکید بر اینکه باید ثبات مدیریت در مدارس دولتی تقویت شده و از حالت توسعه بی حد و مرز مدارس غیر دولتی جلوگیری شود اضافه می کند: روشی که اکنون در مدیریت آموزش و پرورش وجود دارد که مدارس غیردولتی گسترش پیدا کنند روش مناسبی نخواهد بود هم به لحاظ ابزارهای توسعه مدارس از نظر مفهومی، از نظر انطباق با نظریات تحول بنیادین و انطباق با اسناد بالادستی ۱۴۰۴ و نقشه جامع علمی کشور و هم از حیث نظارت و ارزیابی فعالیت هایی که در مدارس صورت می گیرد.    

کریمی با اشاره به اینکه مدارس غیردولتی به بنگاه های خاص برای جامعه پذیری های خاص تبدیل شده اند، ادامه می دهد: برخی از مدارس غیردولتی اساساً اجازه نظارت و ارزیابی را به آموزش و پرورش و دولت نمی دهند، بر این اساس باید در این زمینه اقدامات جدی تری به عمل بیاید بویژه از طرف وزارت آموزش و پرورش که ملزم است به اینکه به سند تحول پایبند باشد.

اینکه ما درحال توسعه مدارس غیردولتی هستیم به این دلیل است که بودجه های مدارس دولتی کفاف نمی دهد و اساساً آموزش و پرورش در کشور ما جزو ۱۰ اولویت مدیران کشور نیست و این موضوع سبب متضرر شدن مدارس دولتی و خانواده ای می شود که از خدمات مدارس دولتی استفاده  می کنند. این که خانواده ای احساس کند برخی از مدارس دولتی کیفیت لازم را ندارند و به سمت مدارس غیر دولتی ترغیب می شود در              درازمدت سبب ایجاد یک گسست شدید طبقاتی در جامعه خواهد شد بگونه ای که خانواده ها اگر بخواهند فرزندشان ارتقای شغلی و جایگاه پیدا کند حتماً خود را ملزم بدانند فرزندانشان را در مدارس غیر دولتی ثبت نام کنند و مدارس دولتی به درد آن ها نخواهد خورد.

وی تاکید می کند: اگر قرار است موضوعی به نام مدارس غیر دولتی داشته باشیم، ابتدا باید این مدارس نظام مند و قاعده مند و همراه با نظارت و ارزیابی و با سازو کارهای کنترلی باشند. آموزش و پرورش باید در کشور دارای اولویت تلقی شود و اگر اینگونه نباشد همچنان شاهد این خواهیم بود که مسائل مشکل ساز در آموزش و پرورش بیشتر خواهد شد.

معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش  در پاسخ به این پرسش که چرا مدارس دولتی کیفیت آموزشی لازم را ندارند و بسیاری از دانش آموزان مجبور می شوند در مدارس غیر دولتی آموزش ببینند، به قدس می گوید: پایین بودن کیفیت آموزشی مدارس دولتی دلایل مختلفی دارد. اما بخش عمده مشکل به مساله  تامین و تربیت معلم  و همچنین   و جذب و نگهداشت معلم بر می گردد که بخش عمده فرمایشات امروز مقام معظم رهبری هم در این زمینه بوده است.

ابراهیم سحرخیز اضافه می کند: برای این که کیفیت آموزشی مدارس دولتی را بالا ببریم مهمترین عامل و یا موتور محرکه در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، مهارت آموزی و رسیدن به اهدافی که مد نظر نظام آموزشی است  لازمه اش  داشتن معلمان علاقه مند، با انگیزه، پویا و برخورداری از دانش روز است که متاسفانه در حال حاضر و به روایت  مسئولان در حاضر با کمبود ۲۵۰ تا ۴۰۰ هزار معلم مواجهیم این درحالیست که موضوع نیروی آموزشی در مدارس غیر دولتی سال هاست که دیگر مطرح نیست.

وی تراکم دانش آموزان را یکی دیگر از عوامل کیفیت پایین مدارس دولتی عنوان می کند و می افزاید: سال هاست که به دلیل کمبود معلم، کلاس های مدارس عادی دولتی را با ۴۰ دانش آموز تشکیل می دهیم که چنین کلاس هایی استانداردهای آموزشی را ندارد ،درحالی که میانگین تراکم مورد انتظار در یک کلاس باید ۱۹ یا ۲۰ دانش آموز باشد.

مساله دیگر حجم و محتوای درسی است؛ وقتی محتوای کتب درسی صرفاً حافظه و نمره محور باشد و از سوی دیگر متناسب با زمان آموزش نباشد  نمی توان انتظار کیفیت آموزشی را از چنین مدارسی داشت.

سحر خیز تخصیص نیافتن بودجه کافی به آموزش پرورش و دامن زدن به این موضوع را عامل مهم دیگر پایین بودن کیفیت مدارس دولتی  عنوان می کند و می گوید: سال هاست که بودجه آموزش و پرورش متناسب با نیازهای این نهاد نیست و به همین دلیل بسیاری از مدارس دولتی سرانه لازم را برای فعالیت های پرورشی  و تولید محتوا نداشته اند. 

وی در همین زمینه می افزاید: دولت در تخصیص بودجه به حوزه آموزش و پرورش به مرگ گرفته تا به تب راضی شود. درنتیجه بسیاری از فعالیت های فوق برنامه، فعالیت های ورزشی، و برنامه های پرورشی تعطیل شده است. از این رو خیلی از والدین حتی با گرفتن وام از بانک سعی می کنند فرزندان خود را در مدارس غیر دولتی ثبت نام کنند.

سحرخیز در خصوص راهکارش برای کیفیت بخشی به مدارس دولتی هم می گوید: فرمایشات مقام معظم رهبری در زمینه ضرورت کیفیت بخشی به مدارس دولتی کاملا شفاف است اما نمی دانم چرا دولت ها در این خصوص کار جدی نمی کنند. به هرحال یکی از راهکارها برای کیفیت بخشی مدارس عادی، حل شدن مشکل اقتصاد آموزش و پرورش است؛ یعنی باید بودجه این حوزه را واقعی کنیم. چون در حال حاضر بودجه این نهاد هر سال با ۲۵ درصد کسری بسته می شود. و این کسری بودجه ها روی هم تلنبار شده و این گونه وزارت آموزش و پرورش به ابر بدهکار تبدیل شده است. این که الان نمی توانیم ۴۰۰ هزار معلم جذب کنیم دلیل اصلی اش این است که پول نداریم؛ بنابراین برای رفع مشکل باید بودجه آموزش و پرورش را متناسب با ماموریت ها و رسالت آن کنیم.

سحر خیز جدی گرفتن مدارس دولتی را یکی دیگر از راهکارها برای ارتقای کیفیت آموزشی این نوع مدارس می خواند و می گوید: پشت صحنه آموزش و پرورش دولتی مافیای مدارس غیر  دولتی است. یعنی آن هایی که سال های سال است بدنبال کالایی و تجاری و طبقاتی کردن آموزش و پرورش در این کشورند. این افراد آنقدر  بدنبال تضعیف آموزش و پرورش دولتی هستند تا مردم به ستوه بیایند و  بچه های شان را به مدارس غیر دولتی کوچ دهند. البته مافیای آموزش و پرورش آنقدر قوی است که وزیر تعیین کنند، در شورای عالی آموزش و پرورش نفوذ دارند و در مراکز تصمیم گیری آموزش و پرورش حضور داشته باشند و  نیروهای قوی و کارآمد را به مجموعه وزارت آموزش و پرورش راه ندهند و...

وی در خاتمه از انفعال شورای عالی انقلاب فرهنگی نسبت به آموزش و پرورش می گوید و ادامه می دهد: اگر این شورا فرمایشات مقام معظم رهبری را جدی می گرفت امروز مدارس  دولتی و  آموزش و پرورش با این همه مشکل مواجه نبود.