به گزارش قدس آنلاین، حرم مطهر حضرت ثامن الحجج علیه آلاف التحیه و الثناء بیش از دوازده قرن قدمت دارد و بر اساس شواهد موجود از همان ابتدای شهادت حضرت و به خاکسپاری پیکر پاک امام در مکان کنونی، قرائت قرآن کریم در روضه منوره رضوی معمول و دایر بوده است چنان که قاریان اطراف روضه منوره حاضرشده وبه تلاوت قرآن مجید می پرداختند، از این رو تعدادی قرآن وقف آستان قدس رضوی گردید که در داخل حرم مطهر نگهداری می شد.

طی وقفنامه ای عواید موقوفه ای جهت مخارج مراسم صفه تعیین شده و مقرر گشته، حفاظ در رواق توحیدخانه در صبح و شام  به تلاوت کلام الله مجید بپردازند و دوازده بند خواجه نصیر نیز خوانده شود تا مدتها این مراسم در توحید خانه انجام می شد، تا این که صاحب نظران از باب شکوه وعظمت این مراسم ونیز از باب نزدیک بودن به روضه منوره وتبدیل به احسن نمودن موقوفه، با توجه به سوابق آن در دارالحفاظ، این رواق را مکان مناسبی برای انجام مراسم صفه دیدند، از این رو انجام مراسم به دارالحفاظ انتقال یافت.

برنامه آن چنین است که ابتدا مقدمات انجام مراسم توسط فراشان در مکان خاص انجام می شود، پس از آن تعداد چهارده عدد لاله، رحل و قرآن در قطع بزرگ آورده شده و در سمت چپ و راست رواق  درهر طرف هفت عدد به طور یکسان قرار داده می شود. قرآنها و رحلها از اتاق مخصوص با احترام وی‍‍ژه دست به دست می چرخند ودر جای خود قرار داده می شوند. سپس توسط یکی از خدمه شمعهای درون شمعدانها روشن می گردد و خدام وفراشان کشیک روز پس از ورود به مکان برگزاری مراسم صفه در سمت چپ و راست با حالت خضوع وخشوع و احترام و سر کشیک و معاون وسادات در صدر رواق می نشینند ضمن این که یک عدد شمعدان به طور مجزا در محل استقرار سر کشیک قرار می گیرد. با ورود خدام به رواق و جای گرفتن سرکشیک و معاون در وسط و بالای رواق و استقرار خدام در دو طرف آنان مراسم آغاز می شود، در این هنگام حفاظ ضمن تلاوت حدود یک جزء قرآن هر کدام یک فقره از مدیحه را با صدای بلند و زیبا می خواند آنگاه به نام مبارک علی بن موسی الرضا علیه السلام که رسید همگی قیام نموده و بعد از ادای احترام مجددا می نشینند و مراسم ادامه می یابد و به مجرد شروع فقره چهاردهم و بیان نام مبارک حضرت قائم آل محمد (عج) بار دیگر همگی قیام نموده و عرض ادب میکنند.

پس از خاتمه یافتن قرائت قرآن وقرائت توسل به چهارده معصوم علیهم السلام ، توسط یکی از حفاظ که معمولا خطیب حفاظ می باشد، دعا و خطبه با ذکر سلام و صلوات بر پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله ادامه می یابد.

 درپایان مراسم، درتکریم و توصیف هر یک از چهارده معصوم عبارات معروف از دعای توسل تکرار شده و پس ازآن خطیب حفاظ خطبه مخصوص مشتمل بر مدح وثنای پروردگار متعال و درود ائمه اطهار علیهم السلام وتوسل به امام زمان ( عج ) وسایر ائمه معصومین علیهم السلام قرائت می نماید. درخلال قرائت خطبه ، موقع ذکر نام حضرت رضا علیه السلام همه خدمه با حالت قیام رو به مرقد مطهر حضرت نموده وضمن تعظیم و سر فرودآوردن به نشانه احترام، صلوات می فرستند.پس از پایان متن دعا و خطبه تمام خدمه سر بر زمین گذاشته و سجده شکر به جا می آورند. سپس سر کشیک می آید، ابتدا قرآن روی اولین رحل سمت راست رواق دارالسلام و بعد رحل وپس از آن شمعدان جلو هر رحل را بر داشته، می بوسد و به اولین حافظ می دهد حفاظ وخدام قرآن ها، رحل ها وشمعدانها را یکی پس از دیگری می بوسند و با دست به دست کردن آنها را به داخل اتاق مخصوص منتقل می نمایند.

از میان اسناد موجود در آرشیو مدیریت اسناد ومطبوعات آستان قدس رضوی، سند شماره 19/43867 مربوط به سال 1276ق، درمورد برگزاری مراسم صفه در حرم رضوی  بیان می کند که:

"در دارالحفاظ مبارک از زمان سلاطین صفویه غفرالله ، هر صبح وشام مشغول تلاوت کلام الله ودوازده امام منسوب به خواجه علیه الرحمه بودند ونیز حسب الاهتمام والا اجتهاد آن جناب جلالتماب در پایین پای مبارک مشغول تلاوت به قرار مذکور گردیده اند، در توحید خانه مبارکه هرشب بر امام علیه السلام هرصبح وشام مشغول ومواظب تلاوت به قرار ایضا شد وبعداز اتمام وخطب متعدده ودعاگویی شاهنشاه اسلامیان پناه لازالت بره وعدله واحسانه من رئوس الانام مرخص ومعاف باشند....."

سند 19/43867

اعظم نظرکرده، کارشناس مسئول نمایه سازی مرکز اسناد آستان قدس رضوی