محمد لسانی؛ پژوهشگر سواد رسانه‌ای در گفت و گو با "قدس آنلاین" در خصوص آداب حضور در شبکه های اجتماعی می گوید: همانطور که ما در دنیای واقعی آداب، مرام و سبک رفتاری مشخصی داریم، در شبکه های اجتماعی و دنیای مجازی نیز نوع رفتار خاصی داریم که برخی از آن ها با رفتارفضای واقعی ، یکسان و مشابه است. مانند اینکه در دنیای واقعی باید صداقت داشته باشیم و به دیگران احترام بگذاریم که این قبیل رفتارها در دنیای واقعی با دنیای مجازی یکسان است؛ اما برخی رفتارها جدید و مختص فضای مجازی است.

به گفته این مدرس سواد رسانه، در فضای واقعی ارزش ها، هنجارها استانداردها و نرم رفتاری خاصی رعایت می شود که به آن اتیکت گفته می شود، اما در دنیای مجازی به این اتیکت،  "نتیکت" گفته می شود. بنابراین ما باید این ارزش ها، هنجارها، نرم ها و استانداردهایی که در فضای مجازی است را تشریح کنیم تا همه کاربران به آن پایبند باشند.

لسانی با اشاره به مواردی از نتیکت ها اضافه می کند: نکته نخست در نتیکت داشتن مرام نامه در گروه یا اخلاق شخصی در فضای مجازی است. به این معنا که کاربران سبک خاصی داشته باشند. یعنی موضوعی را ارجاع نمی دهند مگر اینکه نظری می نویسند و یا اینکه نسبت به ارسال زمان مند به گروه ها توجه دارند. به عنوان نمونه قبل از ساعت ۸ صبح و پس از ساعت ۱۰ شب پستی ارسال نمی کنند و یا تعداد پست هایی که به گروه ها ارسال می کنند بیشتر از دو پست در طول روز نیست، مگر اینکه در قالب گفت و گو و اظهار نظر باشد که البته در این شرایط نیز باید به نوع نگارش خود حساس بود، علایم نگارشی را درست رعایت کرد و ترجیحاً در ابتدا و انتهای نگارش از المان ها و عناصر گرافیکی استفاده کرد تا توجه دیگران برانگیخته شود. ضمن آنکه ضرورت دارد نسبت به شایعات فضای مجازی با حساسیت عمل کرد و از انتشار شایعات فضای مجازی خودداری کرد تا مبادا در چرخه شایعه نقشی داشته باشد و هر گونه سخن یا اظهار نظری در کمال احترام به دیگران و رعایت حقوق آن ها باشد حتی اگر نظری مخالف با ما داشته باشند.

چالش های حضور در فضای مجازی

این پژوهشگر سواد رسانه در پاسخ به این پرسش که تجربه حضور چندین ساله ما در فضای مجازی با چه چالش هایی همراه بوده است می گوید: ما طی سال های گذشته با چند چالش مواجه بوده ایم؛ از جمله آن ها چالش حاکمیتی، سازمانی، اجتماعی، خانوادگی و در نهایت چالش فردی.

وی می افزاید: در لایه حاکمیتی با تزلزل سیاستگذاری در انتخاب پلتفرم پایه مواجه بوده ایم. به طوری که وقتی به گذشته نگاه می کنیم طی یک دهه گذشته پلتفرم یا خانه مجازی که کاربران در آن تعامل داشته اند بسیار متزلزل بوده است به طوری که همواره از وایبر به تلگرام، از تلگرام به واتساپ، از واتساپ به نرم افزارهای داخلی در حال نقل مکان بوده ایم که این سیاستگذاری به حاکمیت بر می گردد که باید حکمرانی سایبری را جدی بگیرد.

لسانی می افزاید: چالش دیگر ما در فضای مجازی؛ چالش سطح اجتماعی است که رفتار و کنش اجتماعی هیجان مدار و از سوی دیگر تولید محتوای اندک در جامعه موجب شده بود ایرانیان بیشتر ارجاع و فوروارد کنند که البته طی یکی، دو سال اخیر تولید محتوا از سوی ایرانیان به دلیل پرداختن کسب و کارها در این فضا به شدت  افزایش یافته، اما مشکلی که وجود دارد این است که این تولید محتوا معمولاً تولید محتوای زرد، بی فایده و سود مدار است.

نبود آموزش و نظارت از سوی خانواده

به گفته وی چالشی که می توان در حوزه خانوادگی از آن نام برد، نبود آموزش، نظارت و حمایت از سوی خانواده ها به دلیل پایین بودن سطح سواد رسانه ای والدین است. ضمن آنکه در حوزه فردی نیز می توان از بی توجهی به اضلاع سه گانه سواد رسانه یعنی سالم، ایمن و مفید بودن محتوا اشاره کرد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا برای مصون ماندن در این فضا نیازی به مدیریت رسمی و دولتی است یا واگذاری مدیریت شبکه های اجتماعی به دولت برای تحقق این مهم بی فایده است، اظهار می دارد: مصونیت در فضای مجازی مشروط بر آن است که ما لوایح مختلف حاکمیت، اجتماع، خانواده و فرد را به رسمیت بشناسیم و توجه داشته باشیم که در نهایت حاکمیت می تواند نقش تنظیم گر در این فضا را ایفا کند و در برخی مواقع مداخله های هدفمند داشته باشد. اما اینکه ما در همه لایه ها مشارکت و حرفه ای گری داشته باشیم کمک می کند کمتر با چالش و آسیب ها در این فضا مواجه شویم.