به گزارش قدس آنلاین، مقامات ترکیه در سال‌های اخیر با توسعه‌ی زیرساخت‌های دفاعی و تلاش در جهت بومی سازی تجهیزات نظامی سعی در آن داشته‌اند تا تولید و صادرات تجهیزات جنگی و دفاعی را به برندی در سیاست خارجی خود تبدیل سازند. در این راستا آنکارا با تدوین برنامه‌های میان مدت و بلند مدت در راستای طراحی و توسعه مستقل در تلاش بوده تا وابستگی به واردات تجهیزات نظامی را به حداقل برساند. صنایع دفاعی ترکیه علاوه بر آنکه در فرایند تدوین شده توسط حزب عدالت و توسعه به سمت بومی سازی در حرکت بوده‌اند، پیوند غیرقابل انکاری نیز با شرکت‌های دولتی و خصوصی کشور قطر، متحد دیرینه‌ی آنکارا، داشته‌اند.

صنعت دفاعی ملی

ترکیه در سال ۱۳۳۱ به عضویت ناتو، پیمان آتلانتیک شمالی، در آمد و از آن پس آمریکا منبع تهیه تجهیزات مورد نیاز نیروهای مسلح ترکیه بود، این روند ادامه یافت تا اینکه در سال ۱۳۴۹ بحث هایی در رابطه با استقلال دفاع ملی مطرح شد و کشورهای زیادی از جمله ترکیه به ایجاد زیرساخت هایی برای صنایع دفاعی ملی خود پرداختند. ترکیه جزو نمونه‌های موفق ملی سازی تجهیزات نظامی به شمار می‌رود و علاوه بر کاهش اتکا به واردات تجهیزات دفاعی، صادرات ادوات نظامی خود را در سال گذشته به ۴ میلیارد دلار رساند.
اصلی ترین صادرات ترکیه در بخش دفاعی شامل موشک‌های کوتاه برد، پهپادهای بیرق دار، وسایل نقلیه زرهی و سیستم‌های تسلیحاتی کنترل از راه دور بوده است. ترکیه با تلاش در جهت طراحی و توسعه مستقل، ایجاد تسهیلات برای تولیدکنندگان داخلی و آموزش نیروی انسانی متخصص، فرایند ملی سازی صنعت دفاعی خود را به گونه‌ای موفقیت آمیز طی کرد.
بخشی از انگیزه‌های آنکارا برای تحقق این امر، امکان اتخاذ مواضعی بود که در برخی مواقع متضاد با منافع ناتو به حساب می‌آمد، در جدیدترین پرونده مورد اختلاف میان آنکارا و دیگر اعضای ناتو ترکیه اعلام کرده بود که با الحاق کشورهای سوئد و فنلاند به ناتو مخالف است، به دنبال این موضع‌گیری از جانب اردوغان، کاخ سفید نیز فروش جنگنده‌های f۱۶ به ترکیه را منوط به تغییر رویکرد در این باره اعلام کرد، امری که در نهایت منجر به عقب نشینی ترکیه از موضع پیشین خود شد. همچنین در جریان بحران اوکراین، ترکیه به دلیل حفظ منافع ناتو ناگزیر از اتخاذ مواضعی محتاطانه بود، امری که به ­نظر می‌رسد در صورت خودکفایی نظامی ترکیه به سمت و سویی دیگر رفته و به سوی حمایت از روسیه سوق می‌یافت.
لذا رهبران آنکارا برای جلوگیری از تکرار چنین امری بیش از گذشته در صدد کاهش وابستگی به واردات نظامی هستند. لازم به ذکر است که در جریان انتخابات این کشور، اردوغان اعلام کرد ۸۰ درصد از صنایع دفاعی مورد نیاز ترکیه، تولید داخلی است. همچنین از هواپیمای جنگی ملی و نیز تانک ملی آلتای به عنوان تولیدات بومی ترکیه رونمایی شد. اما نکته‌ی قابل توجه این است که این بومی سازی به هیچ عنوان نافی نقش مهم قطر نیست. تانک ملی آلتای ترکیه توسط شرکت BMC تولید شده‌ است. همان شرکتی که ۴۹ درصد از سهام آن متعلق به قطر است.

نقش آفرینی صنایع دفاعی ترکیه در قطر

حضور شرکت‌های دفاعی ترکیه در بازار قطر در سال‌های اخیر به شدت گسترش یافته است. روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی بین ترکیه و قطر، از جمله تحریم‌های اقتصادی علیه قطر در سال ۲۰۱۷، زمینه مناسبی را برای توسعه همکاری‌های نظامی و صنعتی بین دو کشور فراهم کرد. شرکت‌های دفاعی ترکیه مانند اس‌تی‌ام صنعت (STM)، آسیس‌شیپ‌بیلدینگ (ASELSAN) و روکسوس (ROKETSAN) به عنوان برخی از بزرگترین و معتبرترین شرکت‌های دفاعی ترکیه در زمینه‌های مختلفی از جمله سامانه‌های پدافند هوایی، سامانه‌های نظارت و شناسایی، تجهیزات الکترونیکی و موشک‌ها در قطر فعالیت می‌کنند. برای مثال، شرکت اس‌تی‌ام صنعت (STM) قراردادهای بسیاری را با دولت قطر برای تأمین و آموزش نیروهای مسلح و همچنین توسعه صنعت دفاعی قطر امضا کرده است. همچنین، شرکت آسیس‌شیپ‌بیلدینگ (ASELSAN) به عنوان یکی از پیشروان صنعت الکترونیک دفاعی ترکیه، تجهیزات الکترونیکی پیشرفته را در قطر عرضه می‌کند. حضور شرکت‌های دفاعی ترکیه در بازار قطر بهره‌وری مشترک بین دو کشور را در زمینه صنعت دفاعی تقویت کرده است. همچنین، این همکاری‌ها می‌تواند به تنوع و استقلال بیشتر در صنعت دفاعی قطر منجر شود.

نقش آفرینی قطر در صنایع دفاعی ترکیه

دوحه و آنکارا متحدان استراتژیک یکدیگر بوده و در دو دهه اخیر در بیشتر پرونده‌های منطقه‌ای مواضعی همسو داشته‌اند به ویژه گرایش این دو کشور در حمایت از اسلامگرایان و به طور خاص اخوان‌المسلمین، پیوندی قدرتمند میان آنها ایجاد کرده­ است.
قطر و ترکیه تا کنون چندین رزمایش مشترک نظامی برگزار کرده‌ و در زمینه‌ی انتقال فناوری توافق نامه‌های بسیاری را امضا کرده‌اند. همچنین ترکیه در زمینه‌ی آموزش نیروهای نظامی قطری با آنها همکاری شایانی داشته‌ است.
قطر همچنین یکی از مشتریان ثروتمند تجهیرات نظامی ترکیه است؛ خودروهای زرهی، پهپادهای بدون سرنشین و سامانه های دفاع هوایی از جمله تولیدات دفاعی ترکیه هستند که توسط قطر خریداری می‌شوند. دوحه اما علاوه بر خرید تجهیزات در سال های اخیر چندین بار کمک­های مالی بلاعوض نیز به صنعت نظامی ترکیه تزریق کرده است.
با این حال مهم ترین بخش نقش آفرینی قطر در حوزه‌ی صنایع دفاعی ترکیه را باید سرمایه‌گذاری­های عظیم دوحه در شرکت­های تولید کننده تجهیزات نظامی دانست؛ در سال ۱۳۹۶ قطر ۴۹  درصد از سهام شرکتBMC  ترکیه، شرکت تولید کننده خودروهای زرهی، را خریداری کرد. هدف از این مشارکت توسعه‌ی تولید سامانه‌های دفاعی عنوان شده بود.
در سال۱۳۹۷،هلدینگ برزان وابسته به وزارت دفاع قطر با سازمان صنایع دفاعی اسیلسان ترکیه یک شرکت صنایع نظامی مشترک تاسیس کردند تا در زمینه تولید تخصصی دوربین‌های حرارتی و دید در شب، سیستم‌های رمزگذاری و کنترل از راه دور به فعالیت بپردازند. ۵۱ درصد از سهام این شرکت متعلق به هلدینگ قطری و مابقی در اختیار ترکیه بود.
لذا قطر را نمی‌توان تنها یک متحد راهبردی برای ترکیه به حساب آورد، دلار های قطر در حوزه‌های مختلفی از جمله صنایع دفاعی ترکیه نقشی غیرقابل انکاری دارند. از سویی مقامات آنکارا به ویژه سردمداران حزب عدالت و توسعه در ماه های اخیر و در آستانه‌ی انتخابات ترکیه سخن از بومی سازی و تولیدات دفاعی ملی به میان آورده ­اند. بومی‌سازی‌ای که باید دید فارغ از منافع تبلیغاتی، نوعی استقلال از سرمایه ­های قطر در حوزه نظامی ترکیه به حساب می‌آید یا صرفا به معنای دستیابی به فناوری مستقل است. به عبارت دیگر آیا ترکیه در تولیدات دفاعی از نظر تامین مالی نیز خودکفا خواهد شد؟

فرجام سخن
ترکیه در سال‌های اخیر آمار موفقیت آمیزی در زمینه تولید و صادرات صنایع دفاعی به ثبت رسانده با این وجود به ­نظر می‌رسد همچنان با رسیدن به خودکفایی صد در صدی فاصله داشته باشد. دلارهای شیخ نشین­های خلیج فارس هم به عنوان مشتریان تولیدات نظامی ترکیه و هم به عنوان سرمایه گذاران این حوزه نقش مهمی در توسعه این صنعت ایفا کرده و خواهد کرد.

به ویژه قطر که از زمان به قدرت رسیدن امیر تمیم بن حمد آل ثانی روابط نزدیکی با ترکیه‌ با رهبری اردوغان داشته، یکی از عوامل کلیدی توفیق صنایع دفاعی در ترکیه به شمار می‌رود. این مسئله در حال حاضر اهمیت بیشتری نیز یافته چرا که با بقای اردوغان در مسند قدرت، انتظار می‌رود تنش های مقطعی میان ترکیه و ایالات متحده آمریکا و نیز میان ترکیه و اروپا به دفعات رخ دهد، لذا متحدان منطقه‌ای عرب بیش از گذشته برای آنکارا سودمند خواهند بود.

نویسنده: هدی یوسفی، کارشناس مسائل خاورمیانه

انتهای پیام/