فروردین امسال بود که با قاچاق دو فیلم «برادران لیلا» و «جنگ جهانی سوم»، محمد احمدی، دبیر کارگروه قاچاق فیلم اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران درباره نبود قانون کپی‌رایت در سینمای ایران و ارتباط این مسئله با قاچاق فیلم به خبرنگار ما گفته بود: متأسفانه ایران عضو قانون کپی‌رایت نیست، به همین علت بسیاری از مسائل را به صورت قانونی نمی‌تواند در دنیا انجام دهد. در این سال‌ها بارها برای این موضوع اقدام کردیم اما سدهای بزرگی پیش پای ماست و متأسفانه نمی‌توانیم این قانون را در مجلس مصوب کنیم. تا عضو قانون کپی‌رایت نشویم به طور 100 درصد نمی‌توانیم جلو قاچاق فیلم‌ها را بگیریم.
با توجه به انتشار غیرمجاز نسخه اصلی این فیلم‌ها و نسخه پرده‌ای فیلم «فسیل» در نیمه نخست سال عده‌ای بر این باور هستند که انتشار این فیلم‌ها در فضای مجازی نشأت گرفته از پخش بین‌المللی، اکران‌های برخط از طریق پلتفرم‌ها، نبود نظارت بر فیلم‌برداری در سالن‌های سینما یا تمایل خود عوامل فیلم به انتشار در فضای مجازی پیش از اکران سینمایی است، اما هنوز علت اصلی قاچاق مشخص نیست و به نظر می‌رسد این موضوع به بحرانی تازه برای سینمای کشورمان تبدیل شده است.
پیش از انتشار نسخه کامل فیلم «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» عبدالرضا کاهانی که فیلمش در توقیف به سر می‌برد، بارها در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرده بود قصد دارد فیلمش را سکانس به سکانس در اینترنت منتشر کند و البته سکانس‌هایی را هم در کانال تلگرامی‌اش قرار داده بود اما در نهایت گفت بنا به درخواست تهیه‌کننده فیلم از این تصمیم منصرف شده است تا اینکه نسخه باکیفیت این فیلم در روزهای گذشته در فضای مجازی منتشر شد.
سعید سعدی، تهیه‌کننده «بی‌رؤیا» هم پس از پخش غیرمجاز این فیلم اعلام کرد قرار بود «بی‌رؤیا» از طریق پلتفرم فیلیمو به صورت برخط اکران شود، ولی قرارداد فیلم از دو ماه پیش معطل مانده است. اگرچه دو روز گذشته فیلیمو اعلام کرده بود تا چند روز آینده این فیلم، اکران برخط خواهد شد. گرچه هنوز علت پخش فیلمی که در آستانه اکران بود مشخص نیست اما فراموش نکنیم سازندگان این فیلم در جشنواره فجر چهلم به پایان‌بندی اجباری و ارائه توضیحاتی در تیتراژ که مفهوم فیلم را تغییر می‌داد معترض بودند.
توضیحات مدیران سینمایی در خصوص قاچاق فیلم‌ها
در چند روز گذشته مسئولان سینمایی نسبت به قاچاق این چند فیلم سکوت کرده بودند اما در ساعات بامدادی روز یکشنبه 29 مرداد ماه جعفر انصاری‌فر، دبیر ستاد صیانت از محصولات فرهنگی و هنری وزارت ارشاد از دستور محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی برای پیگیری این موضوع خبر داد و گفت: «پس از وصول خبر انتشار غیرقانونی فیلم‌های «تفریق» و «بی‌رؤیا» در فضای مجازی، با دستور ریاست محترم سازمان موضوع در دستور کار ستاد صیانت قرار گرفت.
با بررسی‌های مقدماتی صورت گرفته، مشخص شد با توجه به رعایت دقیق مراقبت‌های حفاظتی از جمله استفاده از دی‌سی‌پی برای بازبینی فیلم‌ها، انتشار آثار خارج از سازمان‌های دولتی و احتمالاً از دفاتر فیلم‌ها یا جشنواره‌های خارجی صورت گرفته است. به همین دلیل مراتب برای بررسی فنی به قوه قضائیه و پلیس فتا فراجا برای شناسایی منشأء نشر فیلم، منعکس شد».
قربانیان اکران‌های بین‌المللی
همچنین دبیر کارگروه قاچاق فیلم اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران درباره نحوه پیگیری افرادی که موجب قاچاق این فیلم‌ها شده‌اند گفته است: «پیگیری‌هایی انجام شد و ما هم دنبال این ماجرا هستیم که با رعایت چند نکته جلو قاچاق فیلم را بگیریم. یکی از این راهکارها هم این است وقتی تهیه‌کننده‌ها فیلم را برای بازبینی به لابراتور می‌فرستند علامتی روی آن بگذارند تا در صورت لو رفتن مشخص شود چگونه افشا شدند. چون تاکنون فیلم‌ها در بازبینی لو رفته‌اند».
این در حالی است که در روزهای گذشته وزیر ارشاد در جمع خبرنگاران در واکنش به انتشار نسخه غیرقانونی «تفریق» گفته بود این فیلم الان و پیش از نمایش در اختیار ما نبوده و نیست، بلکه در اختیار خود تهیه‌کننده است؛ یعنی اصلاً در اختیار سازمان سینمایی نیست که منتشرش کنیم. وی همچنین تأکید کرده بود من هم بعضی وقت‌ها که می‌خواهم در سازمان سینمایی فیلمی را ببینم، باید اول با تهیه‌کننده هماهنگ شود تا برای یک ساعت خاص، کدی را بدهند که بتوانیم آن دو سه ساعت فیلم را تماشا کنیم.
درباره انتشار نسخه فیلم‌های «جنگ جهانی سوم» و «تفریق» باید این نکته را در نظر گرفت که اکران بین‌المللی پیش از پخش داخلی و عرضه آن در وی‌اودی‌های بین‌المللی امکان پخش این فیلم در فضای مجازی را به راحتی میسر می‌کند؛ اتفاقی که احتمالاً به زودی قربانی دیگری هم خواهد داشت و با پخش بین‌المللی فیلم «قاتل و وحشی» شاهد انتشار نسخه‌ای از آن در کانال‌های تلگرامی خواهیم بود.
احتمال سازمان‌یافتگی قاچاق
اما درباره قاچاق و شرایط اکران فیلم‌ها در سینمای امروز ایران ذکر چند نکته ضروری است؛ نخست اینکه سازمان سینمایی خیلی دیر به مسئله قاچاق فیلم‌ها واکنش نشان داده و این تعلل، این انگاره را مطرح می‌کند که عزم جدی برای پیگیری مسئله قاچاق فیلم در سطوح مدیریتی وجود ندارد.
مسئله دیگر، حمایت مردم از نسخه‌های قاچاق فیلم‌هاست. آیا جامعه در خصوص حمایت معنوی از آثار سینمایی به درک کافی و جامعی رسیده که از نسخه‌های قاچاق حمایت نکند و اگر راهی برای حمایت فیلم اعلام شود اعم از خرید بلیت اکران برخط و... این حمایت را از سینماگران دریغ نکند؟ اما این سکه روی دیگری هم دارد و اینکه در شرایطی که منشأ انتشار این فیلم‌ها مشخص نیست و شائبه پخش آن توسط سازندگان هم مطرح می‌شود آیا می‌توان از مردم انتظار داشت که این فیلم‌ها را تماشا نکنند به ویژه آن دسته فیلم‌هایی که اکرانشان در سینمای داخلی تقریباً محال و دور از ذهن به نظر می‌رسد!
نکته سوم، فرضیه‌ای که درباره قاچاق فیلم‌ها مطرح می‌شود و روز به روز هم قوت می‌گیرد، احتمال سازمان‌یافتگی قاچاق این فیلم‌هاست. آنچه بر این باور صحه گذاشته، سکوت مدیران درباره این فرضیه و عدم همراهی سازمان سینمایی برای اکران به موقع فیلم‌های سینمایی روی پرده سینماست، به طوری که این فیلم‌ها نمی‌توانند تأثیرات مطلوب خود را بر اقتصاد سینمای کشور بگذارند. از سویی دیگر گمانه‌زنی‌هایی درباره اعتراض به نحوه اکران و ممانعت از پخش فیلم‌ها نیز از سوی برخی فیلمسازان مطرح است که منجر به پخش غیررسمی این فیلم‌ها شده و دست‌کم در خصوص فیلم‌هایی که اکران بین‌المللی خود را پیش از سینماهای ایران آغاز کردند و می‌کنند می‌توان گفت قربانی یک سیاست اشتباه مدیریتی شده‌اند.
با این حال آنچه هنوز جای سؤال دارد و باید با حساسیت بیشتری با آن روبه‌رو شد؛ پدیده‌ای به نام قاچاق فیلم‌هاست. به نظر می‌آید باید با احتیاط بیشتری این واژه را به کار برد و شاید دیگر به سادگی نتوان گفت که با قاچاق فیلم به معنای مرسوم آن روبه‌رو هستیم و شاید اتفاق‌های پشت پرده دیگری در جریان باشد.
واضح است تدبیر نداشتن و نبود عزم جدی برای مقابله با قاچاق فیلم‌ها (خواسته یا ناخواسته) معضل بدون حل سینمای امروز ایران است به طوری که مشخص نیست تا این گره گشوده شود ما شاهد انتشار غیرمرسوم چند فیلم سینمایی خواهیم بود!
نظر شما