دولت سیزدهم از همان سال نخست، برنامه تحول هر سه بخش را در دستور کار قرار داد که جذب ۳میلیون گردشگر خارجی، راه‌اندازی ۳۵موزه و ثبت ملی ۱۵شهر و روستای صنایع‌دستی مهم‌ترین شاخص‌های عملکردی در این سه حوزه است.
آن‌گونه که مسئولان این وزارتخانه می‌گویند در دولت سیزدهم بودجه این حوزه سه برابر شده و همین موضوع انتظارات از آن را دو چندان کرده است.
میراث فرهنگی؛ از ثبت آثار تا بازگشت اشیا
معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی و صنایع دستی در گفت‌وگو با ما با اشاره به دستاوردهای معاونت میراث فرهنگی در دوره مدیریت دو ساله دولت سیزدهم، از ارتقای رتبه ایران به لحاظ ثبت میراث ناملموس از هفتم به ششم در دنیا می‌گوید و اضافه می‌کند: این معاونت در راستای حکمرانی مطلوب با تعیین اولویت توسعه و کیفیت‌بخشی به حفاظت و صیانت از میراث فرهنگی تلاش خود را برای جریان‌سازی، مردمی‌سازی و افزایش سواد میراثی جامعه انجام داده است.
علی دارابی کیفیت بخشیدن به حفظ و صیانت از میراث فرهنگی را از دیگر اقدامات دولت حاضر می‌داند و ادامه می‌دهد: حل مسائل بخشی از بافت‌های تاریخی کشور مانند بافت تاریخی شیراز و بافت تاریخی ارومیه پس از سال‌ها و همچنین پیگیری اعمال جبران محدودیت‌ها در بافت‌های تاریخی ازجمله موارد حل نشده در طول دهه‌های اخیر بوده است.
وی ادامه می‌دهد: درحوزه تدقیق و توسعه برنامه‌های ثبت‌های ملی و جهانی آثار، ثبت جهانی پنج عنصر ناملموس خوشنویسی، یلدا، مهارت نواختن و ساختن ساز عود، پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی و هنر سوزن‌دوزی ترکمن ازجمله اقدامات مهم در حوزه ثبت‌های جهانی بود که در این دولت به انجام رسید.
وی همچنین به توسعه دیپلماسی فرهنگی در معاونت میراث فرهنگی در دو سال اخیر اشاره می‌کند و می‌افزاید: پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای مرکزی و غربی تحت نظارت یونسکو و تصویب موافقت‌نامه تمدید فعالیت مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداشت از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و لازم‌الاجرا کردن موافقت‌نامه پس از چهار سال تعلیق و دریافت کرسی ریاست شورای حکام مرکز مطالعات منطقه‌ای یونسکو با کسب آرای موافق تمام کشورهای عضو این شورا ازجمله اقدامات مهمی است که در ماه‌های گذشته به انجام رسیده است.
وی ادامه می‌دهد: تدوین برنامه ۱۰ساله ثبت جهانی میراث ملموس و ناملموس درجهت نظام‌مند و قاعده‌مند کردن ثبت آثار و عناصر فرهنگی درفهرست جهانی و همچنین تشکیل شورای سیاست‌گذاری ثبت جهانی با حضور خبرگان و پیشکسوتان میراث فرهنگی از دیگر اقدامات دو سال اخیر است.
معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی و صنایع دستی به طرح مطالعاتی تأسیس موزه مشاهیر ایرانی مدفون در خارج از کشور و برگزاری نمایشگاه‌های مشترک با دیگر کشورها همچون نمایشگاه مشترک دوطرفه با آلمان در موزه ملی اشاره و عنوان کرد: استرداد ۳۰ شئ تاریخی ـ فرهنگی مثل سنگ‌نگاره ساسانی از انگلستان ازجمله مواردی است که در حوزه موزه‌های کشور به انجام رسیده است.
ضمن آنکه ۱۷هزار شئ فرهنگی ـ تاریخی نیز در ماه‌های آینده از آمریکا استرداد خواهد شد.
تلاش گردشگری برای دوباره ایستادن
ترسیم و بازنمایی چهره‌ای شفاف از حوزه گردشگری دولت سیزدهم به دلیل محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا کار چندان ساده‌ای نیست.
به‌گونه‌ای که با کاهش حضور کرونا، خسارت‌های ناشی از آن بر صنعت گردشگری رخ عیان کرد؛ ۸۰درصد مشاغل و کسب‌وکارهای صنعت گردشگری متوقف شدند و حدود ۳۵درصد از مشاغل موجود در صنعت گردشگری ایران کاملاً از بین رفت.
با این‌حال، دولت بار دیگر عزم خود را برای دوباره برخاستن و روی پای خود ایستادن این صنعت جزم کرد.
علی اصغر شالبافیان، معاون گردشگری وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در همین خصوص از افتتاح ۹۰۰طرح گردشگری در دولت سیزدهم می‌گوید؛ طرح‌هایی که منجر به افزایش ۲۴هزار تخت به ظرفیت اقامتی کشور شده است.
وی ادامه می‌دهد: در پساکرونا و در سال گذشته نیز در حوزه جذب گردشگر با رشد قابل ملاحظه‌ای همراه بودیم؛ به طوری‌که در سال ۱۴۰۱، میزبانی ۴میلیون و ۲۳۰ هزار گردشگر خارجی را داشتیم.
شالبافیان از به نتیجه رسیدن طرح لغو روادید با عراق و امضای تفاهم‌نامه‌های لازم برای لغو روادید گروهی با روسیه به عنوان یکی دیگر از دستاوردهای دولت سیزدهم نام می‌برد و می‌گوید: تلاش می‌کنیم امکان ورود گردشگر با خودروهای پلاک بین‌المللی نیز به کشور فراهم شود که قطعاً تأثیر بسزایی در افزایش جذب گردشگر دارد.
بی‌توجهی به صنایع دستی
مجتبی گهستونی، کارشناس و فعال میراث فرهنگی در خصوص جایگاه و اهمیت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌گوید: از آنجا که این وزارتخانه در ابتدا میراث فرهنگی بوده و بعد دو حوزه گردشگری و صنایع دستی در آن ادغام شده‌اند، می‌توان گفت میراث فرهنگی مادر این وزارتخانه محسوب می‌شود و به واسطه اینکه نقش هویتی، فرهنگی و حیثیتی دارد از جایگاه خاصی نزد مردم ایران برخوردار است.
گهستونی با بیان اینکه هم میراث فرهنگی و هم گردشگری در کشور جایگاه خاص خود را دارند، به قدس می‌گوید: این دو جایگاه می‌تواند در همپوشانی یکدیگر بسیار مؤثر افتد و موجب تقویت هر دو بخش شود.
این کارشناس میراث فرهنگی با تأکید بر اینکه صنایع دستی قربانی دو بخش دیگر شده و کمتربه آن توجه شده و بسیاری از تولیدکنندگان ما در این بخش نیاز به ساماندهی و حمایت دارند، می‌گوید: باید شرایط ورود سرمایه‌گذار در میراث فرهنگی تسهیل شود؛ این موضوع نباید در حرف خلاصه شود بلکه درعمل هم نظام باید بتواند سرمایه‌گذار را جذب و شرایط را برای آن‌ها فراهم کند.
از سوی دیگر، وزارتخانه‌ای که وظایف سه‌گانه‌ای را برعهده دارد باید در هر سه حوزه همپوشانی داشته باشد و هیچ کدام بخش دیگر را نفی نکند.
وی نقطه قوت وزارت میراث فرهنگی را در نوع رابطه با رسانه می‌داند و عنوان می‌کند: مدیران در بسیاری از اوقات خلأهای رسانه‌ای را برطرف می‌کنند و تولید محتوا را به‌خوبی انجام می‌دهند و در بستر رسانه و فضای مجازی حضور فعالی دارند.
گهستونی ساماندهی اداری در استان‌ها را که قرار است انجام شود یکی دیگر از اقدامات مثبتی می‌داند که در میراث فرهنگی درحال انجام است و می‌گوید: ما در شهرستان‌ها با نابسامانی‌های زیادی روبه‌رو هستیم که باید شرایط طوری فراهم شود که شاهد کارایی ادارات و ادارات کل در شهرستان‌ها باشیم.
وی با تأکید بر اینکه هرچند میراث فرهنگی با تعیین اولویت، قصد توسعه و کیفیت‌بخشی به حفاظت و صیانت از میراث فرهنگی داشته اما معتقد است: انتظار می‌رود میراث فرهنگی با یک راهبرد و برنامه‌ریزی کافی واحدهای مختلف خودش را تقویت کند؛ چراکه تقریباً می‌توان گفت هم‌اکنون بخش تشکل‌های میراث فرهنگی در انزوای کامل قرار گرفته و کمتر به آن توجه می‌شود.
وی با اشاره به اینکه ما درحال حاضر در رأس وزارتخانه شاهد حضور افرادی هستیم که صرفاً علاقه‌مند به میراث فرهنگی هستند اما تخصص لازم را ندارند، می‌گوید:هرچند آقای ضرغامی و معاونان ایشان بی‌نهایت به میراث فرهنگی علاقه‌مند هستند و می‌خواهند وزارتخانه را در ریل و مسیر درست قرار دهند، اما به نظر مجال کافی برای اصلاحات ندارند و اینکه کارشناسان و مدیران در جایگاه واقعی خودشان قرار داده نشده‌اند؛ این درحالی است که به نظر می‌رسد اختیار کافی در این خصوص را هم ندارند و از طرفی فشارهای مختلف موجب می‌شود افراد ناکارآمد وارد سیستم شوند.
نظر شما