حمید اسدی - خبرنگار تحریریه جوان قدس : ارتباطات و حمل و نقل سریع، ایمن و کم هزینه یکی از مولفه های اصلی پویایی و شکوفایی اقتصاد کشور ها می باشد. رشد تجارت پایدار در مناطق مختلف جهان از جمله آسیای میانه، شرق آسیا و غرب آسیا برای کشور های منطقه به ویژه کشور مان بسیار حایز اهمیت می باشد. از آنجا که به زعم خیلی از کارشناسان چندسالی هست که وارد جهان چند قطبی شده ایم و این مهم با پیدایش پیمان شانگهای و بریکس تقویت شده است. ولی باعضویت ایران به این گروه مهم در دوسال اخیر توجهات زیادی را به خود جلب کرده و کانون ارتباطات تجاری بین المللی شده است.

اعضای شانگهای و بریکس عموما کشور های در حال توسعه اقتصادی هستند که قصد دارند با پیوستن به این گروه ها  توسعه ی تجارت خارجی خود را افزایش دهند. توسعه ای که بدون داشتن زیرساخت مناسب برای ترانزیت زمینی، هوایی و دریایی  و یا راه های ایمن عملا امکان پذیر نمی باشد.

توافقنامه های ترانزیتی در آسیای میانه

اخیرا خبرگزاری  بیزنس به نقل از، سرویس مطبوعاتی وزارت حمل و نقل ازبکستان اعلام کرده است این کشور با رایزنی شرکت های ترانزیتی و راه آهن قزاقستان، ترکمنستان، ترکیه و ایران برای ایجاد کریدور جدید چین به اروپا از طریق ایران برنامه ها وتوافقنامه هایی را تهیه و تدارک می کند. نحوه اجرا و امضاء این توافقنامه ارتباطی،   موضوع مهم مورد بحث شرکت کنندگان بود. شرکت کنندگان معتقد بودند که این کریدور منافع  همه طرف ها را  تامین و امکانات زیادی را برای حمل ونقل بین  وتجارت بین کشور ها فراهم می کند.

این نشست به ابتکار ازبکستان و به صورت ویدئو کنفراس برگزار شد. این گونه نشست ها چه به صورت مجازی و چه به صورت حضور فیزیکی اعضای شرکت کننده بارها در داخل و خارج از کشورمان برگزار شده است ولیکن نتیجه خاصی را به همراه داشته و یا با کمترین اثرگذاری و در نهایت تغافل مسولان اجرا شده است.

قطار چین- قزاقستان- ترکمنستان- ایران  

اواخر خرداد سال گذشته قطار باری چین از مسیر قزاقستان، ترکمنستان به ایران آمد. این قطار به صورت آزمایشی، که در پی توافقات انجام شده بین ایران و این دو کشور آسیانه میانه در حوزه حمل و نقل زمینی و ریلی به ایران آمد حدودا ۲۲ روز طول کشید تا به مقصد برسد. این در حالی است که با کشتی تقریبا دو برابر طول می کشد. هرچند که حمل و نقل ریلی  درسال ۱۳۹۴ از چین به ایران انجام شد ولی از آن زمان تا تابستان سال گذشته توسعه نیافت و به ۳ قطار در طول سال محدود شد.

مزایای حمل و نقل ریلی

حمل و نقل ریلی چند مزیت دارد؛ هزینه کمتر، امنیت بیشتر راه و ایمنی فنی راه آهن، صرف زمان کمتر برای رسیدن به مقصد نسبت به ترانزیت دریایی و هوایی از جمله این مزایای می باشد. سرخس و اینچه برون، ۲ پایانه مرزی  قطار هستند که می توانند بار قطار را مستقیم و به طورکامل از چین به مرز رازی برسانند و از آنجا راهی ترکیه و اروپا شود.

چهار راه ترانزیتی منطقه

سرمایه گذاری چینی ها در بندر چابهار و بنادر شمالی، صادرات کالا از پاکستان به ترکیه از مسیر ریلی کشورمان  و برعکس، برنامه افزایش ترانزیت تا ۲۰ میلیون تن درسال ۱۴۰۱و عبور قطاری که تابستان سال گذشته از روسیه- قزاقستان -ترکمنستان به بندرعباس در ایران و ارسال کالای آن به هند ازاهداف ایران برای توسعه زیر ساخت های حمل ونقل و تبدیل شدن ایران به چهار راه ترانزیتی در منطقه غرب آسیا بوده است.  

از آنجایی که کشورمان در موقعیت مناسب جغرافیایی و سیاسی مناسبی قرار گرفته، راه های ارتباطی ایران به یکی از گزینه های خوب و مورد هدف تجاری کشور های آسیایی  قرار گرفته است. کشور هایی آسیایی همچون چین، روسیه و هند  و یا  کشور های اروپای شرقی نظیر بلاروس، رومانی و لهستان تفاهم نامه های زیادی برای ارسال و جابجایی کالای تولیدی یا وارداتی خودشان از مسیر های ترانزیتی کشورمان امضا کردند.

اما جای تاسف است که تاکنون اقدامی برای این اجرای این گونه تفاهم نامه ها انجام نشده است و یا اگر اجرا شده آنقدر زیاد و تاثیر گذار نبوده. در حالی که جمهوری اسلامی ایران به دلیل تسامح و سهل انگاری مسولان اقتصادی و رایزنان بازرگانی در وزارت خارجه در حال فرصت سوزی هستند، همسایگان ما  با سرعت و دقت به دنبال تحقق اهداف و محور های تدوین شده توسعه اقتصادی در برنامه های مختلف از جمله برنامه پنجساله ششم کشورمان هستند.

از جمله آنها می توان به حمل ونقل ریلی و ترانزیت، توسعه فناوری های نوین، توسعه سواحل راهبردی و گردشگری اشاره کرد، چرا این موضوعات مکمل یک دیگر برای رشد و تثبیت رشد اقتصادی می باشد. به طور مثال دو سال پیش خبر کریدور ارتباطی امارات- ایران و ترکیه در رسانه منتشر شد که در صورت اجرایی شدن  آن درآمد و ذخایر ارزی کشورمان را  افزایش می داد، ولی طولی نکشید که امارات -عراق  و ترکیه جایگزین این مسیر شد و ایران از تبدیل شدن به هاب ترانزیتی و انرژی منطقه باز ماند.

روز گذشته نیز انعقاد تفاهم نامه همکاری سازمان منطقه آزاد انزلی با منطقه ویژه اقتصادی دوبنا روسیه انجام شد. این تفاهم نامه که در حاشیه نمایشگاه اینوست مسکو برگزار شد، بعد از رایزنی های صورت گرفته طی چند ماه اخیر به امضاء دو مدیرعامل رسید که شامل ۴ ماده و ۸ بند بوده و به مدت یکسال تداوم خواهد داشت.

منطقه آزاد انزلی با داشتن بیش از ۱۰۰ شرکت فناور مشغول به کار بوده که از این تعداد ۱۱ شرکت مجوز فعالیت دانش بنیان را از معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری دریافت کرده اند. این تفاهم نامه همچنین  منطقه آزاد انزلی را به عنوان معین مناطق آزاد ایران در تجارت با فدراسیون روسیه  در دستور کار قرار داده است.

پیگیری و اقدام برای به سرانجام رسیدن توافقنامه ها و تفاهم نامه از جمله  وظایفی است که رایزنان بازرگانی (تجاری)   سفارت خانه ها  و کنسولگری های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور به عهده دارند. چرایی و دلیل اقدام مناسب نکردن و عدم پیگیری یکی از مسایلی است که در دولت های یازدهم و دوازدهم، باعث عقب افتادن رشد تجاری کشورمان نسبت همسایگان از جمله ترکیه و امارات شده است.

البته این موضوع صرفا محدود به یک یا دو دولت گذشته نیست چرا که اهمال کاری مسئولان دولت های قبل تر و حتی دولت فعلی نیز بر این عقب افتادگی اثر گذار بوده است. هرچند که دولت سیزدهم سعی در افزایش ایجاد ارتباط با همسایگان و فراهم آوردن زیرساخت های مناسب تزانزیتی کرده است؛ به طور مثال راه آهن رشت آستارا برای اتصال خط آهن شمال به جنوب باعث افزایش سطح روابط ایران با روسیه شده است ولی احتیاج برای ارتقای هرچه بیشتر تراز تجاری ایران در منطقه تلاش و توان مضاعفی از سوی دولتمردان می طلبد.