«یوسف پیامبر(ع)» در کنار مجموعه‌هایی مانند «مختارنامه»، «شب دهم»، «خانه به دوش»، «ترش و شیرین»، «مدار صفر درجه»، «در چشم باد»، «پاورچین»، «وضعیت سفید»، «ستایش» و «شب‌های برره» به سریال‌های پرتکرار معروف شده و هر زمان خبر پخش چند باره‌شان منتشر می‌شود با شوخی و خنده کاربران در فضای مجازی روبه‌رو می‌شوند.
یوسف پیامبر(ع)، در همان زمان پخش در سال 1387 از شبکه یک، هم از سوی مخاطبان ایرانی و هم مخاطبان خارجی مورد اقبال ویژه‌ای قرار گرفت.
سریالی با 4 میلیارد بیننده
مجموعه «یوسف پیامبر(ع)» رکوردهای خیره‌کننده‌ای از بازدید دارد. این سریال حتی توانست بر صنعت سریال‌سازی کشورهای همسایه تأثیر بگذارد. در همان زمان گفته می‌شد یک سریال ترکیه‌ای که در زمان پخشش سروصدای زیادی هم از سوی موافقان و هم از سوی مخالفان به پا کرد و طرفداران پروپاقرصی داشت و توانست خیل عظیمی از گردشگرهای عرب را به استانبول سرازیر کند تحت تأثیر مجموعه تلویزیونی «یوسف پیامبر(ع)» ساخته شده است. باور این مسئله خیلی سخت است اما آمار و ارقام می‌گوید، این ادعا بیراه نیست.
بر اساس گفته عزت‌الله ضرغامی، مدیر اسبق صدا و سیما این سریال در بیش از 50کشور پخش و به زبان‌های مختلف هم دوبله شد.
محمدعلی انوشه، مدیر هفتمین بازار فیلم کشورهای اسلامی، بر پایه آماری گفته بود یوسف پیامبر(ع) در ۹۰ کشور جهان پخش و میزان تماشاگرانش نزدیک به 4میلیارد نفر برآورد شده است.
این سریال یک آمار جالب دیگر هم دارد؛ یوسف(ع) تنها در سه سال و در طول ماه مبارک رمضان به صورت همزمان از ۱۱۰ شبکه تلویزیونی در کشورهای مختلف پخش شده است.
یک پیامبر چشم‌رنگی دوست‌داشتنی
اقبال کشورهای عربی فقط خاص یوسف پیامبر(ع) نبود آن‌ها به بسیاری از سریال‌های ایرانی توجه نشان داده‌اند که این مسئله هم دلایل قابل توجهی دارد.
قرابت فرهنگی و دینی میان ایران و کشورهای اسلامی و عربی و مسئله مهم‌تر رعایت اخلاق و اصول خانوادگی و اجتماعی که برای کشورهای اسلامی از اهمیت زیادی برخوردار است، سبب این اقبال شده است.
دلایل دیگری مثل توانمندی بازیگران ایرانی در ارائه نقش و کشش‌های دراماتیکی در سریال‌های ایرانی که هنوز بازیگران و فیلم‌نامه‌نویسان عربی نتوانسته‌اند به چنین ساحتی برسند هم وجود دارد.
اما آنچه سریال یوسف پیامبر(ع) را نسبت به سایر آثار هم‌گونه خودش متمایز کرد علاوه بر نکات گفته شده نوآوری‌هایی بود که سلحشور به عنوان کارگردان اثر در این سریال انجام داد. او پیامبری را به عنوان قهرمان داستانش انتخاب کرد که ویژگی‌های زندگی‌اش ویژگی‌های یک فیلم‌نامه دراماتیک را داشت اما ویژگی منحصر به فرد این مجموعه نشان دادن چهره پیامبر خدا بود. یوسف(ع) پیامبری است که به زیبایی و پرهیزگاری معروف است و نشان دادن همین دو ویژگی تأثیر زیادی در جلب مخاطب جهانی داشت.
پیش از این فیلم‌های زیادی به خصوص با محوریت حضرت محمد(ص)، حضرت موسی(ع) و حضرت عیسی(ع) ساخته شده بود اما هیچ کدام از آن‌ها نتوانسته بودند چهره این پیامبران را نشان دهند و چهره پیامبر فقط با نور نشان داده می‌شد و حتی صدا هم نداشت. این روش، توجه کافی بیننده را به ابعاد شخصیتی پیامبر جلب نمی‌کرد اما یوسف با چهره زیبا و قصه ساده، شسته رفته و سرراستی که داشت توانست ارتباط دوسویه‌ای با نسل جدید برقرار کند و این سریال از این منظر دریچه تازه‌ای به صنعت فیلم‌سازی دینی باز کرد.
بازار کشورهای عربی برای سریال‌های ایرانی
همه این‌ها را گفتیم تا به بستری بپردازیم که زمانی برای سریال‌های ایرانی فراهم شد اما در اثر بی‌توجهی این فرصت از دست رفت؛ بستر بازار سایر کشورها به خصوص کشورهای عربی برای توسعه صادرات سریال‌های ایرانی.
بد نیست برای ورود به این بخش ابتدا سری بزنیم به بازار کشوری مانند ترکیه. جریان سریال‌سازی ترکیه که از ابتدای قرن راه افتاد حالا پس از گذشت کمتر از 20سال به یک صنعت پردرآمد برای ترک‌ها تبدیل شده است. صنعتی که دیگر هیچ چیز جلودارش نیست و ترکیه را پس از ایالات متحده تبدیل به دومین کشور صاحب صنعت سریال‌سازی کرده است. درآمد خارجی ترکیه از فروش سریال از سال 2006 تاکنون از مرز یک میلیارد دلار عبور کرده است. برای مقایسه بهتر، بد نیست بدانید کل درآمد نفتی ایران در سال 2020 حدود 2/1میلیارد دلار بوده است.
ما به دلایل بسیار نمی‌توانیم خودمان را با ترکیه مقایسه کنیم نه کمیت و کیفیت تولیدات ایرانی یارای چنین رقابتی را دارد و نه تبلیغات کافی در بازارهای محلی جهان عرب برای سریال‌های ایرانی وجود دارد اما غرض این است که بر داشته‌هایی مانند توجه به سریال‌هایی مانند «امام علی(ع)»، «یوسف پیامبر(ع)»، «خانه امن»، «مریم مقدس»، «مردان آنجلس»، «او یک فرشته بود» و دیگر آثاری که مورد اقبال بازارهای منطقه و جهانی قرار گرفته تکیه کنیم و دست به تولیداتی بزنیم که برای ما آورده‌های اقتصادی داشته باشد.
آرزویی محال و تقریباً دست‌نیافتنی
اما متأسفانه تلویزیون چند سالی است که دست به تولید مجموعه‌هایی می‌زند که با وجود فقر مفهومی و محتوایی که دارند نه تنها مخاطب داخلی را اغنا نمی‌کند که نمی‌تواند وارد بازار و جلب مشتری خارجی شود. این در حالی است که صنعت سریال‌سازی با ظرفیتی که دارد، می‌تواند بر دغدغه به اشتراک گذاشتن فرهنگ ایرانی - اسلامی که همواره مورد تأکید شخص رهبر معظم انقلاب است، جامه عمل بپوشاند.
پیمان جبلی، مدیر سازمان عرض و طویل صدا و سیما می‌داند برای ادای دین به اقدام فیلمسازان بزرگ و بسترهایی که خالصانه ایجاد شده و ورود به بازارهای عربی و جهانی چاره‌ای ندارد جز تولید سریال‌های فاخر اما متأسفانه در سال‌های اخیر صداوسیما با بحران گریز مخاطب روبه‌رو بوده و حتی توان نگه داشتن مخاطب داخلی خود را هم ندارد، در این شرایط جلب مخاطب جهانی، آرزویی دوردست و شاید محال است.
از طرفی نبود بودجه و امکانات مالی دست پیمان جبلی و هر کسی که در مسند او قرار بگیرد را بسته است. جبلی بارها در مقابل این مطالبه بجا در خصوص تولید سریال‌های فاخر، جلوگیری از پخش چندباره سریال‌ها و احترام به مخاطب گفته است: «ما حدود ۴۰ فیلم‌نامه فاخر داریم که آماده تولید و کلید زدن است اما منوط به این است که ما بتوانیم منابع مالی پایدار تعریف کنیم. اگر بنا باشد سالانه یک سریال الف ویژه تولید کنیم و به عبارتی هفته‌ای یک قسمت سریال الف ویژه آنتن داشته باشیم، باید منابع لازم برای چنین تولیداتی به صورت جداگانه به صدا و سیما اختصاص یابد. اگرچه مجلس در لایحه بودجه کمک‌هایی لحاظ کرده است منتها چیزی که ما نیاز داریم، بودجه‌ای بیشتر از این کمک‌ها را می‌طلبد».
گویا مجلس قرار است کمک حمایتی در خصوص ساخت دو سریال الف ویژه داشته باشد که بر اساس گفته جبلی این دو سریال؛ «موسی(ع)» و «سلمان فارسی» هستند.
تولید سلمان فارسی در میانه راه است و معلوم نیست چه زمانی به آنتن و پخش برسد و سریال موسی(ع) هم به گفته برمهانی، معاون سیما، در مرحله پیش‌تولید است. در این پروژه روزانه چند صد نفر در کارگاه‌های تولید مشغول کار هستند و حاتمی‌کیا با فناوری جدیدی قرار است تولید این سریال را انجام دهد که اقتضائات خاص خود را دارد.
از طرفی پیمان جبلی با حجمی از انتقادها و نارضایتی‌ها از صداوسیمایی که او مدیریت آن را به عهده گرفته روبه‌رو است که سامان دادن به این امور، حتماً همت مضاعفی می‌طلبد. حال باید دید او در این دریای متلاطم می‌تواند سکان هدایت کشتی را به روشی که شایسته مدیر رسانه ملی است، به دست بگیرد و این سازمان را به جایگاه واقعی خودش که جلب رضایت مردم بود، برساند یا همچنان در مظان اتهام برای دیده شدن بخشی از جامعه باقی می‌ماند!
نظر شما