جنایت و هتک حرمت نسبت به حرم امام رضا(ع) گویا از پدر به پسر نیز به ارث رسیده بود. دقیقاً چند ماه مانده به پیروزی انقلاب اسلامی، در ساعت 5 عصر 29 آبان ماه، این بار عمال پهلوی دوم بودند که در صحن گوهرشاد دست به جنایت زدند.
نکته جالب، اشاره مکرر به این حادثه در اسناد مربوط به حوادث این تاریخ در میان سندهای باقی مانده در لانه جاسوسی آمریکاست که اهمیت این واقعه را نشان می دهد. از نکات جالب اشاره شده در این اسناد می توان در درجه اول به موضوع حساسیت افکار عمومی در بی حرمتی نسبت به صحن و سرای امام رضا(ع) اشاره کرد. در یکی از اسناد مهم آمریکایی‌ها علت لاپوشانی حکومت پهلوی در مورد این حادثه را اینگونه توجیه می‌کنند: «اخبار این رویداد به کندی پخش گردید. بر اساس شایعات، ساواک با آگاهی از اینکه این واقعه می‌تواند انفجارآمیز باشد سعی کرد که اخبار به دیگر شهرها نرسد.»
در قسمت دیگری از این سند اما نشان داده می‌شود که انزجار عمومی از این حادثه به حدی بوده است که در اعتراض به آن و بنابر فراخوان امام خمینی و سایر مراجع، در 5 آذر «ایران عموماً تعطیل بود.»
در سند دیگری کاملاً مشخص است که در نهایت آمریکایی‌ها به جایگاه حرم رضوی در بین ایرانیان و اهمیت حادثه تیراندازی و شهید شدن تعدادی از افراد در این حادثه پی می‌برند. دو تن از مأموران بلندپایه سفارت آمریکا در هفتم آذر با دو تن از بازارایان تهران به صورت مخفیانه ملاقات می‌کنند. این دو بازاری کشتار در مشهد را مانعی جدی در آشتی بین انقلابیون و حکومت پهلوی می‌دانند. از اهمیت این اسناد که بگذریم، اصل این ماجرا در کتاب «مشهد از مقاومت تا پیروزی» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است، اینگونه روایت شده است:
مردم در این روزها بیشتر همایش‌های خود را در حرم مطهر برگزار می‌کردند و روز 29 آبان عده‌ای از تظاهرکنندگان در صحن عتیق هنگام ورود به صحن نو با پرتاب سنگ تابلوی نئون سر در آگاهی حرم را شکستند. دژخیمان پهلوی به حرم مطهر امام رضا (ع)، حمله بردند و تعدادی از زنان و مردان به شهادت رسیده و تعدادی نیز زخمی شدند. مأموران حتی در داخل حرم و رواق‌ها با مردم درگیر شده و به سوی آن‌ها شلیک کرده بودند. آن‌ها با پرتاب گاز اشک‌آور به داخل رواق‌ها مردم را متفرق کردند و در این جریان چادرها، کفش‌ها و کلاه‌های زیادی داخل رواق‌ها و صحن عتیق به زمین ریخته بود.
عده شهدای این واقعه 11 نفر اعلام شد. دلیل حمله نظامیان به داخل حرم، نجات جان دو ساواکی بود که از سوی مردم شناسایی و دستگیر شده بودند. آیات عظام قمی و شیرازی با انتشار اعلامیه‌ای یورش دژخیمان رژیم پهلوی به حرم مطهر امام رضا را محکوم کردند.
آیت‌الله شیرازی روز 30 آبان را تعطیل عمومی اعلام کرد و روز سی‌ام آبان در اجتماع پزشکان و دانشگاهیان و کارکنان بیمارستان شهناز پهلوی در بیمارستان شاه‌رضا، پس از سخنرانی، مأموران فرمانداری نظامی به داخل بیمارستان ریخته و مردم را متفرق کردند و پروفسور رضوانی و دکتر روحانی را با خود بردند و اجتماع‌کنندگان اعلام کردند تا بازگشت دو نفر یادشده بیمارستان را ترک نخواهند کرد.
آن‌ها تمامی شب را در بیمارستان ماندند. فردای آن روز دانشگاه تعطیل شد و استادان و دانشجویان در محوطه بیمارستان شهناز اجتماع کرده و آزادی دکتر روحانی و پروفسور رضوانی را خواستار شدند. عده‌ای از فرهنگیان نیز با اجتماع خود در دادگستری، به آزادی دکتر روحانی و پروفسور رضوانی تلاش کردند. آیت‌الله مرعشی به اتفاق چند تن از روحانیون از جمله شمس به بیمارستان رفته و به مردم پیوستند و در سالن مجتمع آموزشی سخنرانی کردند و نماز جماعت خوانده شد.
ساعت 12:45، دو نفر نامبرده به‌وسیله سرگرد طبرسی به بیمارستان وارد شده و به سوی سالن مجتمع آموزشی هدایت گردیدند و مرعشی و همراهانش از بیمارستان خارج شدند.
محمد شهرستانی، حبیب بهار، محمود ضیائی، مسعود یغمایی و احمد صبوری یزدی، نمایندگان مردم مشهد در مجلس شورای ملی، روز سی‌ام آبان با ارسال نامه‌ای از طریق رئیس مجلس به تیمسار ارتشبد غلامرضا ازهاری نخست‌وزیر، مجازات متخلفان و آمران و عاملان تجاوز به حرم مطهر را خواستار شدند.
ساعت 9 صبح تعدادی از طبقات مختلف مردم که بیشتر آن‌ها دانش‌آموز، دانشجو و روحانی بودند، در مقابل منزل آیت‌الله حاج آقا حسن قمی اجتماع و پس از آن به سمت منزل آیت‌الله سیدکاظم مرعشی حرکت کردند و شعارهایی علیه رژیم به‌خاطر تیراندازی در حرم مطهر دادند. در ساعت 11 صبح تعدادی از مردم در اطراف فلکه ششم بهمن اجتماع نمودند و با پرتاب نارنجک گاز اشک‌آور متفرق شدند.
روز دوم آذر، به‌مناسبت یورش مأمورین نظامی به حرم مطهر امام هشتم اعلامیه‌ای از سوی آیت‌الله شیرازی انتشار یافت و در اعتراض به این حوادث روز یکشنبه 5 آذر 1357 در سراسر کشور تعطیل عمومی اعلام شد و فردای آن روز امام خمینیی و آیات عظام: مرعشی، گلپایگانی و شریعتمداری نیز با صدور اعلامیه، ضمن محکوم کردن جنایت عوامل رژیم پهلوی و در اعتراض به کشتار مردم در حرم مطهر توسط مأموران شاه، خواستار تعطیل عمومی در سراسر کشور شدند و در مشهد راه‌پیمایی عظیمی به راه افتاد. مردم شعار می‌دادند: «روز همه شیعیان شام غریبان شده/ قبر امام هشتم گلوله‌باران شده»
پارسا نیکوکار
نظر شما