به گزارش قدس خراسان، اقتصاد زیارت یکی از پرونده‌های ویژه در قدس خراسان است که تاکنون در قالب گزارش و گفت‌وگو مباحث مختلفی را مورد بررسی قرار داده است. در آخرین گزارش منتشر شده در اواخر آبان با عنوان «بازار سوغات زیارت برای مشهدی‌ها خالی از سود است»، این رسانه به دلایل بی‌نصیب بودن دست مردم مشهد از گردش مالی در عرصه سوغات زیارت پرداخت.
در پایان این گزارش، این پرسش مطرح شد که ساختار تشکیلاتی نهادهای دولتی در استان چه امکانی برای حل مشکلات، ایجاد همگرایی و هم‌افزایی سازمانی و ایجاد درآمد اقتصادی پایدار برای مشهد با توجه به حضور میلیونی زائران ایجاد کرده است که در گفت‌وگو با مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی به تشریح ابعادی از این موضوع پرداخته‌ایم.
محمد حسین‌زاده عیش‌آبادی در پاسخ به خبرنگار قدس خراسان گفت: حوزه سوغات زیارت نسبت به سال‌های گذشته توسعه خوبی داشته است. زمانی در حوزه فرهنگی سوغات زیارت حرفی برای گفتن نداشتیم و فقط سوغات سنتی مشهد از جمله نبات و زعفران را می‌شناختیم و مهر و تسبیح در دست چین بود و بعضی از حوزه‌ها از جمله اسباب‌بازی در دست خارجی‌ها بود و محصولی به اسم محصول فرهنگی زیارت وجود نداشت.
رشد محصولات فرهنگی در حوزه سوغات زیارت
وی افزود: امروز که درباره این موضوع صحبت می‌کنیم، هر سال سهم بیشتری به تولیدکنندگان ایرانی می‌رسد و مهم‌تر از آن با محصولات فرهنگی روبه‌رو هستیم که افزون بر ایرانی بودن، جهت و مفاهیم مرتبط با زیارت دارند که این قدم‌ها بسیار امیدبخش است.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی ضمن اشاره به میزان فروش اقلام فرهنگی در سال‌های اخیر خاطرنشان کرد: برای مثال مجموع کتاب‌فروشی‌های اطراف حرم مطهر رضوی به ویژه «به نشر» سالانه ۳ میلیون جلد کتاب می‌فروشند و این یعنی زائران و مجاوران از این میزان اثر بهره گرفته‌اند و به عنوان سوغات، کتاب هم تهیه می‌کنند.
وی ابعاد بازار سوغات زائر را بزرگ توصیف کرد و گفت: تولیدکنندگان بسیاری از کشور در حال تولید محصول با مفهوم زیارت هستند و رشد مغازه‌هایی که البسه حجاب می‌فروشند یا تولید تابلوها و آثار تجسمی با ارائه‌های محیطی حرم مطهر رضوی نشان از شکل‌گیری فضای خوب در این زمینه دارد.
حسین‌زاده عیش‌آبادی در توضیح اقدام‌های ساختار تشکیلاتی دولتی عنوان کرد: در دو سال اخیر اتفاقی که افتاده شکل‌گیری کارگروه اقتصاد زیارت در استانداری است که به صورت متمرکز بحث‌های صنایع فرهنگی تحت عنوان سوغات زیارت مانند البسه حجاب، کتاب، بازی و اسباب‌بازی، نرم‌افزارها، آرایه‌های محیطی و لوازم تزئینی بررسی می‌شود و باید گفت موارد به صورت مرتب رصد و سعی می‌شود با تسهیل تولید، توزیع و عرضه ارائه خدمات به مردم بیشتر شود.
جا انداختن سوغات فرهنگی، نیازمند تبلیغات
وی به نقاط ضعف در این حوزه اشاره کرد و گفت: از نقاط ضعف جدی در این بحث، حوزه تبلیغات است و باید گفت جا انداختن مفهوم سوغات فرهنگی درکنار بقیه سوغات‌ها در میان مردم ضروری است. در حوزه سوغات زیارت، اداره کل صمت، اداره کل میراث، پارک علم و فناوری و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، همه مؤثر هستند و جلساتی در این زمینه بوده و هماهنگی‌هایی هم صورت گرفته است.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: یکی از اتفاقات بزرگی که امروز نیازمند آن هستیم، به رسمیت شناخته شدن صنایع فرهنگی است با این هدف که در دریافت تسهیلات تولید و توزیع حمایت بیشتری شوند. در حوزه تبلیغات و فضای تبلیغی، آستان قدس رضوی و شهرداری می‌توانند بسیار کمک کنند. اگر هر زائری که به مشهد می‌آید، یک رمان درباره حضرت رضا(ع) یا البسه‌ای که مفاهیم زیارت داشته و برگرفته از آرایه‌های محیطی باشند، تهیه کند و یا فضایی ایجاد شود که صنایع فرهنگی ارزان‌تر و راحت‌تر به دست زائران برسد، می‌توان به تأثیر صنایع فرهنگی امیدوارتر بود.
حسین‌زاده عیش‌آبادی درباره حمایت از طرح‌های مردمی توسط نهادهای دولتی در این زمینه گفت: تا پیش از این اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی حمایت مجوزی نداشت؛ اما به تازگی امکانی فراهم شده تا به مؤسسات صنایع فرهنگی مجوز بدهیم و اگر طرحی ارائه شود، می‌توان در این زمینه حمایت‌هایی انجام داد.
وی به مسئولیت دبیری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در کمیته فرهنگی سوغات زیارت در زیرمجموعه کارگروه اقتصاد زیارت در معاونت فرهنگی، اجتماعی و زیارت استانداری اشاره و تصریح کرد: با توجه به مسئولیتی که در کارگروه اقتصاد زیارت داریم، هماهنگی میان دستگاه‌ها برای حمایت و دیده شدن این محصولات را انجام می‌دهیم. مهم‌ترین اتفاق، بحث گفتمان صنایع فرهنگی و سوغات زیارت است؛ یعنی هر زائری که به مشهد می‌آید، به عنوان سوغات در کنار نبات و زعفران، سوغات فرهنگی را هم ببیند. سوغاتی مانند نبات و زعفران پس از چند بار مصرف به پایان می‌رسد؛ اما یک تابلو مزین به حدیثی از حضرت رضا(ع) و یا یک آرایه محیطی از حرم مطهر رضوی در کالاهای تزئینی می‌تواند امتداد حوزه زیارت پس از اتمام زمان زیارت باشد و ایده اصلی ما در کمیته فرهنگی زیارت، ایده اصلی مبدأ تا مبدأ با یادمان حضرت رضا(ع) است.
به گفته حسین‌زاده عیش‌آبادی تولید صنایع فرهنگی یک کار میان‌وزارتی میان وزارتخانه ارشاد با وزارتخانه صمت است؛ زیرا تا زمانی که اثر هنری به صورت یک اثر یکتا خلق شود، در حوزه فرهنگ و ارشاد است؛ اما به محض اینکه تبدیل به صنایع فرهنگی می‌شود، در زمره وزارت صمت قرار می‌گیرد.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی به اقدام‌های انجام شده توسط کمیته فرهنگی سوغات زیارت اشاره کرد و گفت: کارهایی که تاکنون انجام شده، برگزاری و هدایت چند نمایشگاه و انتقال نیازهای آن‌ها به سیستم‌های مالی برای پشتیبانی در راستای توسعه فعالیت‌ها بوده و همچنین تلاش شده میان فعالان صنایع فرهنگی با صاحبان سرمایه و مجموعه‌هایی که می‌توانند به توسعه کمک کنند، ارتباط برقرار شود.
اقتصاد زیارت و ذیل آن سوغات زیارت، نیازمند تعریف چارچوبی یا مبانی نظری است و وجود تنها اقدامات در راستای ایجاد همبستگی میان تولید و عرضه سوغات فرهنگی کارگشا نیست. وجود یک چارچوب مشخص یا تدوین اسناد بالادستی، یک نیاز اساسی برای سامان دادن به این حوزه است که ایجادکننده زنجیره ارزش باشد؛ زنجیره ارزشی که اگر به درستی ایجاد شود، به خودی خود جذب مخاطب دارد و طرح این موضوع ضروری به نظر می‌رسد که در حلقه تولید تا توزیع سوغات زیارت و یا صنایع فرهنگی چه مواردی کمک‌کننده است.
خبرنگار: طاهره فجرداودلی
نظر شما