جشنواره‌ای جوان و در آغاز راه

این جشنواره امسال دومین دوره خود را به طور رسمی آغاز کرده و از چند روز گذشته وارد مرحله داوری شده است. با دکتر «مجید اخشابی» یکی از داوران این جشنواره به گفت‌وگو نشستیم تا درباره دومین دوره جشنواره و تأثیر آن در توجه دوباره به سرود صحبت کنیم.

مجید اخشابی جشنواره سرود ملی فجر را جشنواره‌ای جوان و در آغاز راه دانست و گفت: مدت زیادی از فعالیت این جشنواره نمی‌گذرد اما می‌توان گفت نسبت به نوپا بودنش، بسیار خوب عمل کرده است. در این جشنواره مفاهیم آیینی و محتواهای بسیار ارزشمندی در دستور کار قرار دارد و با برنامه‌هایی که طراحی شده، مقرر است آثار براساس فرایند کارشناسی و تخصصی تولید شوند.

او در خصوص همکاری و داوری با این دوره جشنواره گفت: از مدت‌ها پیش دوستان برنامه‌ریزی‌های لازم را برای حضور من انجام داده بودند و بسیار خوشحالم که با وجود مشغله‌های موجود توفیق یافتم در این جشنواره ملی انجام وظیفه کنم.

سال‌هاست به عنوان داور در جشنواره‌های متعددی مانند جشنواره بین‌المللی فجر، جشنواره بین‌المللی موسیقی «نوای مهر»، جشنواره‌های وزارت آموزش و پرورش، جشنواره های سرود ارتش و... عهده‌دار داوری بوده‌ام.

تفاوت‌های سرود با سایر ساختارهای موسیقی

اخشابی با ذکر این موضوع که اساساً ماهیت و ساختار سرود به دلیل اینکه پیام‌های صریح و روشنی را منتقل می‌کند، با سایر ساختارهای موسیقایی مانند ترانه و آهنگ، از لحاظ متن شعر، موسیقی و خوانش تفاوت دارد، بیان کرد: در این زمینه هم آهنگسازان باید تجربه‌های متعددی بدست آورند و هم لازم است ارگان‌های ذی‌ربط وظیفه هدایت، مضمون‌سازی و مفهوم‌سازی را به درستی انجام دهند. امروزه در عرصه‌های مختلف موسیقی با متن‌های بی‌محتوایی سروکار داریم. نه تنها در کشور ما بلکه در سایر کشورها، دستمایه‌های هنری با پیشرفت قابل توجهی روبه‌رو نبوده‌اند به همین دلیل بسیاری از آثار هنری ناب ما در یک سال به اندازه انگشتان یک دست و حتی کمتر هستند. برای اینکه در سرود بتوانیم سطح کیفی را ارتقا دهیم، باید با برنامه‌ریزی دقیق کارشناسانه و تخصصی و استفاده از استادان مجرب و استعدادهای درخشان و البته پذیرش آزمون و خطاهای احتمالی کار را دنبال کنیم.

چگونه دوباره سرود را تقویت کنیم؟

این نوازنده موسیقی در خصوص توجه بیشتر به هنر سرود و تقویت آن پیشنهاد داد: ما در ارگان‌هایی مانند آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و... به راحتی می‌توانیم از این فرم موسیقایی استفاده بیشتری کنیم. تصور کنید عده‌ای دانش‌آموز یا دانشجو به قله‌ای صعود می‌کنند، در آنجا ما برای برقراری حس همدلی و اهتمام نیاز به سرود داریم، در این شرایط هیچ چیزی را نمی‌توان جایگزین سرود کرد. اگر فردی به تنهایی به گشت و گذار در جنگلی برود و بخواهد بخواند در واقع باید تک‌خوانی کند، اما اگر در اردویی مثلاً 30 نفر قرار باشد آهنگی را یکصدا بخوانند، جمع‌خوانی شکل می‌گیرد که بسیار لذتبخش‌تر است. توجه به این جزئیات سبب توجه به سرود می‌شود.

بایدهای توجه به سرود

اخشابی در خصوص دلیل توجه به سرود و چرایی تقویت آن بیان کرد: سرود می‌تواند موجبات وحدت فکری، همدلی، تفاهم، هم‌صدایی و هم‌افزایی را فراهم کند و لحظات بسیار شیرینی را برای مخاطبان و کاربرانش رقم بزند. سرود برای همه‌ گروه‌های سنی مناسب است و می‌تواند با ملودی‌ها، اشعار و پیام‌های متناسب، عملکرد تأثیرگذاری را در موقعیت‌های مختلف و متعدد حاصل کند؛ مثل میدان نبرد که برای تقویت روحیه رزم و شجاعت تنها سرود است که می‌تواند در سربازان نیرو و تهور بیافریند، یا مثلاً برای گروه‌های سنی خردسال و کودک باز هم شکل سرود می‌تواند قابل اجرا و لذتبخش‌تر باشد و یا جمع سالمندان که هم‌افزایی تک‌تک صداهایشان قدرت و شکوه زائدالوصفی را ایجاد می‌کند. البته نمونه‌های کارکرد سرود در جامعه بسیار است.

این خواننده با بیان اینکه ملت‌ها با سرود ملی، هویت و آرمان‌های خود را معرفی می‌کنند، بیان کرد: هر کشوری از موسیقی یک نماد می‌سازد و تلاش می‌کند پیام‌ها، چشم‌اندازها و نگرش ملت خود را در آن نماد موسیقایی متبلور کند، این یک سنت بین‌المللی است. مفاهیم این نوع موسیقی به دلیل اینکه به کشور و ملت پیوند می‌خورد، اساساً دلبستگی و وابستگی ایجاد می‌کند و هر شهروندی به سرود ملی کشورش عشق می‌ورزد. دلیل اینکه همه رویدادها معمولاً با سرود ملی آغاز می‌شود، همین است چون سرود ضرورت همدلی، وحدت و اهتمام را به همگان یادآوری می‌کند و زمانی که همه حضار در یک سالن به صورت همصدا پیام‌ها و موسیقی نمادین را اجرا می‌کنند، در واقع دلسپردگی و سرسپردگی به کشور خود را فریاد می‌زنند.

توجه به فرم‌ها و گونه‌های موسیقی

این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه ما باید ظرفیت‌های پیدا و پنهان موسیقی را روز به روز بیشتر شناسایی کنیم و از آن در اجتماع بیشتر و بهینه‌تر استفاده کنیم، خاطرنشان کرد: موسیقی یک موهبت الهی است که هم در جامعه انگیزه ایجاد می‌کند، هم درمانگر است، هم موجب پویایی جامعه می‌شود و هم نشاط عمومی را اشاعه می‌دهد.

سرود یکی از وجوهات موسیقی است که اگر در جای خودش و به درستی استفاده شود، قطعاً می‌تواند بسیار مؤثر و نتیجه‌بخش باشد البته یادمان باشد هیچ گونه‌ای از موسیقی جای گونه دیگر را نمی‌تواند بگیرد مثلاً در رسانه‌ها هم سرود و هم آهنگ و ترانه‌های تغزلی و عاشقانه در کنار هم قابل استفاده و پذیرش‌اند.

او یادآور شد: ارگان‌های ذی‌ربط باید هوشمند باشند و به همه ابعاد موسیقی و کارکردهایش در جامعه بپردازند. اساساً تنوع و تطور فرم‌های موسیقی می‌تواند برای مخاطب جذاب باشد و نهایتاً اگر ما برای مخاطبان، موسیقی با پیام‌ها و مضامین خوب بسازیم، شاهد عملکرد معجزه‌آسای موسیقی در جامعه خواهیم بود.