حرم مطهر برای ما که به زیارتش می‌آییم همه اوست؛ علی بن موسی‌الرضا(ع). این است که گنبد و گلدسته، ایوان و صحن و سرا همه در چشممان انگار یک کف دست است که بناست ما را به مضجع مطهر برساند. در حالی که این آستان، جغرافیایی گسترده در برابر قدم زائران است؛ جغرافیایی که خواب و خاموشی ندارد و همیشه حی و حاضر چشم به راه مهیمان است. این حضور دائمی بسته و وابسته به تلاش شبانه‌روزی خادمانی است که در خانه ولی‌نعمتشان خدمت‌رسانی می‌کنند. خدمت‌رسانی که تنها شامل رفع نیازهای معمول زائران نمی‌شود و در بخش‌هایی مانند سازمان عمران، مجموعه‌ای از اقدامات ساخت، بهسازی و بازسازی است. به همین مناسبت جمعی از اهالی رسانه به دعوت سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی از چند پروژه در حال اجرا در حرم مطهر امام رضا(ع) بازدید کردند. این پروژه‌ها شامل پروژه توسعه زیرسطحی بست شیخ بهایی، پروژه عرصه پیوندگاهی صحن غدیر، زیرگذر حرم، اجرای نمای ضلع شمالی عرصه میدان قبله و پروژه ساختمان جدید موزه جامع امام رضا(ع) است.
توسعه زیرسطحی بست شیخ بهایی
بازدید از بزرگ‌ترین پروژه توسعه زیرسطحی حرم مطهر بخشی از این بازدید است. پروژه‌ای که مهم‌ترین هدف از اجرای آن، افزایش فضای زیارتی سرپوشیده در فضای حرم مطهر رضوی است.
«وحید محرابیان» کارشناس این پروژه درباره آن توضیح می‌دهد: «توسعه زیرسطحی بست شیخ بهایی از سال۹۷ آغاز شد و تا پایان 1403 به بهره‌برداری می‌رسد. اجرای آن با کمترین تداخل با فضاهای همکف به صورت معکوس با ایجاد سقف فلزی و حفر چاه برای ستون‌ها انجام و به دلیل اهمیت و قدمت بناهای مجاور و حفظ آن‌ها، از سازه نگهبان استفاده شد. این پروژه برای نخستین بار در سه سطح در عرصه‌ای به وسعت 16هزار مترمربع و زیربنایی حدود ۴۲هزار مترمربع اجرا خواهد شد. فضای همکف شامل انبار فرش، کتابخانه گوهرشاد، مسیرهای عبور و مرور، سرویس بهداشتی، وضوخانه و... خواهد بود. فضای در نظر گرفته شده برای شبستان در طبقه منفی یک نیز شامل فضای زیر حیاط مسجد گوهرشاد، بست شیخ بهایی، کفشداری شماره ۱۳ و ۱۴ سابق (۱ و ۲ محدوده مرکزی)، لچکی بین صحن‌های جمهوری و غدیر و پیامبر اعظم(ص) و زیر رواق‌های دارالرحمه و دارالهدایه است. همچنین فضای مجزایی برای بهشت ثامن در طبقه منفی دو در حال ساخت است تا فضای شبستان از فضای قبور جدا باشد».
تمامی نکات لازم برای تهویه مطبوع و مناسب و همچنین تأمین روشنایی این فضا در نظر گرفته شده است. محرابیان با اشاره به این موضوع می‌افزاید: «در این پروژه فضاهای تأسیساتی به کمترین مقدار رسیده و تأمین انرژی از طریق کانال انرژی و تونل‌های زیرسطحی انجام خواهد شد تا فضای زیارتی بیشتری در اختیار زائر قرار گیرد. یکی دیگر از نکات این پروژه محصور نبودن و راه‌های ارتباطی مختلف آن است. علاوه بر دسترسی‌های معمول شامل آسانسور، پله‌برقی و پله ثابت در چند نقطه مختلف و خروجی اضطراری به زیرگذر، راه ارتباطی دیگری نیز میان فضای شبستان و رواق دارالمرحمه وجود دارد. همچنین این شبستان با ایجاد یک تونل ارتباطی از انتهای بست شیخ بهایی به رواق حضرت معصومه(س) متصل می‌شود».
پروژه اجرای نمای شمالی میدان قبله
پروژه اجرای نمای شمالی میدان قبله هم دیگر پروژه عمرانی حرم مطهر رضوی است که عملیات اجرایی آن مرداد ۱۴۰۱ آغاز شد و قرار است نیمه تیر ۱۴۰۳ به پایان برسد. رضا باهمت، مدیر این پروژه درباره روند اجرای آن می‌گوید: «با توجه به اینکه نمای شمالی میدان قبله سال‌های سال مغفول مانده بود، بر اساس مطالعات انجام شده قرار بر این شد یک نمای سنتی متناسب با شهر مشهد و حرم مطهر در این ناحیه اجرا شود. برای اجرای آن از یک نمای ساده‌تر استفاده شد تا نمای صحن‌ها را تحت‌الشعاع قرار ندهد. در این پروژه افزون بر 5هزارو500 مترمربع نمای سنتی داریم که برای زائرانی که از مسیرهای باب‌الجواد(ع) و باب‌الرضا(ع) و خیابان اندرزگو مشرف می‌شوند قابل مشاهده است».
باهمت با اشاره به آجرفرش شدن بام‌ها به‌منظور زیبایی بنا می‌افزاید: «پروژه اجرای نمای شمالی میدان قبله در پنج قسمت در حال اجراست. قسمت A و B آغاز شده و توسط شرکت آرایه‌های معماری رضوی در حال انجام است و قسمت C تا دو هفته دیگر به مرحله زیرسازی نما خواهد رسید. همچنین در این پروژه برای تسهیل در عبور و مرور، سابات و غرفه‌هایی در نظر گرفته شده تا زائران در هوای سرد و گرم تردد راحت‌تری داشته باشند. دفاتر خدمات‌رسانی مانند نذورات، امانات، ولیچر و... هم در این قسمت خواهد بودد.
پروژه بهسازی زیرگذر حرم مطهر رضوی
برای دیدن پروژه بعدی به فضای زیرسطحی حرم مطهر می‌رویم. پروژه بهسازی زیرگذر حرم مطهر که به گفته مسعود حلمی، مدیر پروژه زیرگذر و پارکینگ‌های حرم مطهر با اولویت بهبود تهویه و ایمنی آغاز شده است: «ایمنی شامل تأمین روشنایی بر اساس استانداردهای روز، آرام‌سازی تردد با حذف سرعت‌گیرها و جایگزینی آن با تایل فرش و کوبیک در محل‌های پرخطر مانند شیب‌راهه‌ها، ایجاد سیستم اعلان و اطفای حریق با تجهیز فایرباکس‌ها و سنسورها و البته تهویه هوای محیط است».
حلمی ادامه می‌دهد: «برای بهبود وضعیت تهویه هوای زیرگذر، پارکینگ‌ها با دیوارکشی از فضای عبور و مرور زیرگذر جدا شده‌اند. با توجه به افزایش حجم عبور و مرور در این معبر اصلی شهر، سیستم تهویه فعلی جوابگو نیست و باید با سیستمی متناسب با استانداردهای روز جایگزین شود. با همکاری دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه شریف جت‌فن‌ها در یک کارگاه موقت برای اورهال‌سازی دمونتاژ و کلیه قطعات آن تست شده است و علاوه بر سنسورهای قبلی، سنسور حرارت و لرزش هم روی آن نصب می‌شود. به منظور بهبود تهویه و رفع آلودگی صوتی نیز محل قرارگیری آن‌ها دوباره شبیه‌سازی شده است».
وی در ادامه به توضیح ابعاد دیگر پروژه می‌پردازد و می‌گوید: «اولویت ما ایمنی، تهویه و مدیریت آلودگی است اما پس از این بحث سراغ زیباسازی زیرگذر رفتیم. زیباسازی بصری پروژه با المان‌های متناسب با فضای حرم مطهر، برای مشخص کردن ورودی و خروجی پارکینگ‌ها و راهنمایی بهتر رانندگان در حال اجراست. علاوه بر آن، هوشمندسازی پارکینگ‌ها نیز با سیستم مدیریت پارکینگ(BMS) و پایش پارکینگ(ICPC) انجام خواهد شد. به کمک این سیستم، ظرفیت خالی پارکینگ‌ها در معابر منتهی به حرم مطهر اعلام و زائر در زمان ورود به پارکینگ به نخستین جای پارک خالی راهنمایی خواهد شد».
عکس‌ها: وحید بیات
عکس‌های بیشتری از این بازدید را می‌توانید این‌جا ببینید.
نظر شما