با گذشت دو سال از آغاز نبرد بزرگ در شرق اروپا و در حالی که جبهه میدانی فرسایشی شده و در حوزه دیپلماتیک نیز همه ابتکارها به بن بست خورده، مقامات چین از دور جدید میانجی گری خود برای پایان دادن به بحران میان روسیه و اوکراین خبر دادند. "شی‌جینگ‌پی" رئیس جمهور چین تنها چند ماه پس از آغاز جنگ سفری رسمی به مسکو داشت و در پی آن طرح ۱۰ بندی برای اتمام جنگ رونمایی کرد اما به جایی نرسید.

شرکت‌های واسطه ‌ای راهی برای ادامه تعامل تجاری با روسیه

حال «لی هوی» نماینده ویژه پکن در امور اوراسیا تلاش دارد برای حل‌وفصل بحران وارد عمل شود. این اقدام از چند منظر مهم است. دکتر حسن بهشتی پور تحلیلگر ارشد مسائل اوراسیا در پاسخ به سوال قدس مبنی چرای اقدام چین برای وساطت به جهت اتمام جنگ گفت: چند ماه پس از شروع جنگ، "شی‌جینگ‌پی" رئیس جمهور چین سفری رسمی به مسکو داشت و آنجا یک طرح مهمی را اعلام کرد برای اتمام جنگ اوکراین. پیشنهاد ۱۰ ماده ای چین برای پایان جنگ به قدری کلی بود که نه روسیه می‌توانست قبول کند و نه اوکراین، اما روسیه استقبال کرد چرا که در نهایت به نفعش بود ولی اوکراین نپذیرفت؛ این موضوع به دلیل فشار غربی‌ها به اوکراین بود و اگر اوکراینی‌ها این را می‌پذیرفتند عملا وضع موجود را یعنی الحاق کریمه به روسیه و اشغال چهار استان شرقی خودش در تصرف روسیه را عملا به رسمیت می‌شناختند و یا به نوعی کامل پذیرفته بودند. یکی از دلایل اما نپذیرفتن اوکراین برای آتش بس بخاطر مشخص نبودن پیشنهاد چینی‌ها بود، که در آن بازگشت نیروهای روسی به مرزهای بین ‌المللی گنجانده نشده بود.  

وی افزود: موضع چینی ها در این جنگ از لحاظ سیاسی حمایت از روسیه بود، ولی از لحاظ اقتصادی سعی کردن با به رسمیت شناختن تحریم‌ها علیه روسیه دچار مشکل نشوند و به صورت شرکت‌های واسطه‌ای-تجاری مناسبات اقتصادی‌شان را با روس‌ها حفظ بکنند و در عین حال تحریم‌ های بین‌ المللی را هم لغو نکردند؛ از جمله این تحریم های بین‌المللی اعمال شده اروپا و غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا می‌باشد. بنابراین می‌توان گفت موضع چین، موضع بیطرفی مثبت به نفع روسیه بود. برخلاف درخواست شدید روسیه به کمک‌های نظامی چینی ‌ها کمک نظامی نیز نکردند؛ اما نسبت به مسائل سیاسی در مجامع بین المللی قطعنامه‌هایی که علیه روسیه وضع و تصویب می‌شد را یا به تنهایی یا با همکاری روس‌ها "وتو" می‌کردند. چند بار هم رای بی طرف دادند که نه مثبت و نه منفی بود.

بهشتی پور ادامه داد: متاسفانه از آنجایی که قرائن و شواهد نشان‌دهنده این است که جنگ اوکراین ادامه دار خواهد بود، هدف چینی‌ها این است که به این جنگ پایان بدهند، چرا که در بلند مدت به نفع چین نیست و عملا "پروژه یک راه یک جاده" را با مشکل مواجه کرده است. به این دلیل که قرار بود تا بندر هامبورگ برود و کلی از بخش های هدف این پروژه هم در شرق اروپا بود که تمام این معادلات بر اثر جنگی که روسیه به راه انداخته بود بهم خورد و از بین رفت. با این وضعیت (آینده تجاری) چین در بخش شرق اروپا و همچنین جنوب شرقی اروپا با مشکل مواجه شده است. ولی چینی ها به دلیل احاطه کاملی که به بازار نفت و گاز دارند؛ اولا قراردادهایشان را با وسعت سطح تجاری، با روسیه ادامه دادند و همچنان از روسیه نفت دریافت می‌کنند و دوم آن را به وسیله شرکت‌های واسطه‌ای که میخرند در پالایشگاهای خودشان تزریق و به فرآورده‌های نفتی تبدیل می‌کنند؛ به این دلیل که فرآورده‌های نفتی تحریم نیست و با سود زیاد به بازارهای جهانی می‌فروشند.

تمایل چین برای رابطه بدون مشکل با روسیه

این تحلیلگر ارشد مسائل اوراسیا ادامه داد: بنابراین چینی ها از کنار بخش انرژی خیلی سود برده ‌اند چرا که نفت را چندین دلار زیر قیمت بازارهای جهانی از روس‌ها می‌خرند و همچنان این موضوع ادامه دارد. برخلاف این مزیت ولی از لحاظ بلند مدت چون برایشان امنیت انرژی و امنیت غذایی خیلی با اهمیت است و همچنین تهدیداتی در شرق اروپا به وجود آمده به نفع آنها نیست تلاش می‌کنند دور جدید صلح را راه بیندازند.

ضمن اینکه چین با آمریکا رقابت دارد اما قصد دشمنی ندارد چرا که نیت درگیری نظامی ندارد. بعضی‌ها ادعا می‌کنند که چین به دلیل قیمت ارزان نفت روسیه دوست ندارد این جنگ تمام شود ولی این حرف درست نیست به این دلیل که چینی‌ها دوست دارند جنگ تمام شود و رابطه خودشان با روسیه را بدون تحریم‌ها به راحتی از سر بگیرند. چینی‌ها دوباره شانس خودشان را امتحان کردن تا بتوانند به این جنگ پایان بدهند و اگر موفق بشوند یک موفقیت در عرصه دیپلماسی بین‌الملل بزرگ، برای چینی‌ها می‌باشد؛ کاری که ایالات متحده موفق نشده و حتی خیلی‌ها هم نتوانسته‌اند که هرچند خیلی بعید است مقامات چین موفق شوند. این جنگ بعد از دو سال صرفا برای آمریکا سود داشته و روسیه روز به روز تضعیف می‌شود و اوکراین نیز ضعیف‌تر و وابسته ‌تر می‌شود. با این توضیحات می‌توان گفت برنده این معادله جنگ، فقط آمریکایی‌ها هستند چرا که روسیه خسارت‌های هنگفتی هم از نظر سیاسی، اقتصادی و نظامی متحمل شده است. ناگفته نماند از جمعیت۴۱ میلیونی اوکراین در شروع جنگ، ۶ میلیون نفر به خارج از کشور مهاجرت کردن و ۱۰ میلیون نفر نیز داخل خود اوکراین جابجا شده‌اند و با توجه به این موضوعات به نظر می‌آید قصد چینی‌ها برای میانجیگری صلح واقعی باشد.

اما اگر از نگاه روسیه نگاه کنیم روس‌ها توانسته‌اند "شبه جزیره کریمه را تصرف کنند و چهار استان شرقی اوکراین را ضمیمه خاک خودش کند" و عملا ۲۰ درصد از خاک اوکراین را تصرف کرده است؛ ولی از نظر بین المللی هیچ موفقیتی حاصل نشده و کشور روسیه یک متجاوز شناخته می‌شود.  

تمایل روس‌ها برای اتمام جنگ

دکتر بهشتی پور در پاسخ به سوال که روسیه چه نظری در مورد آتش بس پیشنهاد چین دارد، تصریح کرد : روس‌ها تمایل زیادی به اتمام جنگ و آتش‌بس دارند؛ چرا که ۴ استان شرقی اوکراین را اشغال و تصرف کرده و کریمه را هم تصرف کرده پس چرا آتش بس را قبول نکند؟ اما طرف مقابل نمی‌تواند بپذیرد اشغال خاک خودش را. غربی‌ها نیز  محترمانه و دوستانه به مقامات اوکراینی گفته‌اند صلح پیشنهادی را بپذیرد و قید این چهارتا استان را بزند ولی کدام مسئول و مقامی در اوکراین جرات پذیرش همچنین کاری را دارد؟ چه کسی می‌تواند زیر سندی را امضا بکند که عملا روسیه چهارتا استان کشورش را اشغال کرده و بپذیرد که برای از دست ندادن مابقی خاکش چنین آتش بسی را بپذیرد؟ با این وضعیت هیچ دورنمایی به برای صلح وجود ندارد مگر اینکه شرایط و یا اتفاق خاصی روی دهد.  

خبرنگار: حمید اسدی