به گزارش قدس خراسان، پنجمین همایش روحانیت و رسانه با موضوع نقش حوزه‌های علمیه در چرخه حکمرانی فرهنگی با محوریت سیاستگذاری رسانه‌ای عصر امروز توسط اداره فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی در اتاق جلسات دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.
لازمه مردم‌سالاری داشتن رویکرد تربیتی فرهنگی است
رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی در این همایش با اشاره به موضوع نقش حوزه‌های علمیه در حکمرانی فرهنگی کشور در شرایط تسلط رو به رشد رسانه‌های مدرن، اظهار کرد: تلقی بنده این است که اگر حوزه‌های علمیه به سرعت تحول پیدا نکنند در نظام تصمیم‌گیری به صورت آرام و در بلندمدت نقش آنها کاهش می‌یابد.
حسن بنیانیان افزود: ما باید با تقویت رسانه‌های اصیل دینی به سراغ فضای مجازی برویم و اگر به نمادهای اصیل دینی بی‌توجهی کنیم حتما در فضای مجازی بازنده هستیم.
وی خاطرنشان کرد: رسانه‌های مدرن همه محیط‌های فرهنگ‌ساز را از جمله خانواده، نظام‌های فرهنگی آموزشی رسمی، نهادهای فرهنگی مردمی و محیط‌های تربیتی ناخودآگاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی متذکر شد: اگر نقدی بر روحانیت داریم از این جهت است که چرا در حال تضعیف هستند نه اینکه بخواهیم آنها را تضعیف کرده و آنها را دچار حاشیه‌نشینی کنیم.
بنیانیان بیان کرد: نماد حکمرانی بیشتر در قانونگذاری و اجرای قوانین تلقی می‌شود و متأسفانه در این تعریف جایگاه فرهنگ کمرنگ می‌شود، چرا که بخش مهم حکمرانی دینی، رسالت فرهنگی و تربیتی حکمرانی است.
وی با بیان اینکه حکمرانی در تحولات فرهنگی مسئول است و برای ادای این مسئولیت باید قاعده‌گذاری کند، گفت: ما به عنوان حکمران می‌توانیم رفتارهای مردم را با قانونگذاری که گاهی مشوق‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است مدیریت کنیم که این مدیریت کلاسیک جامعه است، اما اگر شما توانستید علایق درونی آدم‌ها را به حرکت دربیاوردید و این علایق را مبتنی بر باورهای قلبی و آگاهی باشد، این رفتار و مدیریت فرهنگی است.
رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی افزود: مدیرانی که از این طریق خانواده و جامعه خودشان را مدیریت می‌کنند، با حکومت بر دلها رفتارها را اصلاح می‌کنند.
بنیانیان درباره مشکل تاریخی انباشت قوانین یادآور شد: چون حکومت‌ها بیش از دو هزار و ۵۰۰ سال در ایران استبدادی بودند، این معضل تاریخی شکل گرفت که قانون ابزار به رسمیت شناخته شده است، به همین دلیل اکنون انبوهی از قوانین را داریم که رهبر انقلاب نیز در این زمینه گفته‌اند که باید قانون‌زدایی کنید.
وی با بیان اینکه عمدتاً به قانونگذاری متکی هستیم و در فرهنگسازی عملکرد ضعیفی داشته‌ایم، عنوان کرد: باید به این سمت برویم که بیشتر رفتارهای جامعه را با فرهنگسازی و کار تربیتی اصلاح کنیم و در آنجا که به قانون نیاز داریم نیز کار فرهنگی انجام دهیم تا مردم را برای اجرای آن قانون متقاعد کنیم.
رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی خاطرنشان کرد: لازمه مردم‌سالاری داشتن رویکرد تربیتی فرهنگی است، باید حوزه علمیه بازسازی شود که بخشی از این بازسازی استفاده از رسانه‌های مدرن است.
بنیانیان اظهار کرد: ما برای ادامه حیات نظام مقدس جمهوری اسلامی باید نظام فرهنگی جامعی داشته باشیم که هم آسیب‌های اجتماعی گذشته را درمان کند و هم مانع از ورود آسیب‌های فرهنگی جدید از بیرون از مرزها شود.
وی افزود: این بحث را در شرایطی انجام می‌دهیم که رسانه‌ها در تلفن همراه نوجوانان و جوانانمان وجود دارد و شرایط بسیار سخت و پیچیده است.
رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی متذکر شد: در مردم‌سالاری ولی‌فقیه ناچار است مبتنی بر اندیشه اسلامی انتظاراتش را به قوای مختلف حکمرانی منتقل کند و انتظار داشته باشد که قوای مختلف مبانی اسلامی را اجرا کنند، لازمه این امور این است که خواست عموم مردم نیز اجرای این مبانی باشد.
بنیانیان ادامه داد: اگر این موضوع شکل بگیرد ما به سمت پایداری، ثبات و انسجام پیش می‌رویم اما اگر نتوانیم آن نظام فرهنگی تربیتی اصیل را سازماندهی کنیم و به تدریج نظام فرهنگ‌ساز خارجی از طریق رسانه‌های مدرن و مجازی و علوم انسانی غربی شکل بگیرد، طبیعی است که انتظارات مردم از حاکمیت از مبانی دینی دور می‌شود و از یک‌جایی به بعد دچار بحران سیاسی می‌شویم که علامت‌های آن نیز ظاهر شده است.
وی افزود: بخشی از عدم مشارکت‌ها در انتخابات‌ها به دلیل مسائل فرهنگی و خواسته‌های متفاوت اجتماعی است، نباید همیشه مسائل را سیاسی تحلیل کرد.
رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی یادآور شد: رهبر انقلاب در آغاز کار دولت فعلی فرمودند «به گمان بنده، ساختار فرهنگی کشور نیاز به یک بازسازی انقلابی دارد. ما مشکل داریم در ساختار فرهنگی کشور؛ و یک حرکت انقلابی لازم است. البتّه حرکت انقلابی یعنی خردمندانه و عاقلانه. معنای انقلابی بودن بی‌هوا حرکت کردن و بی‌حساب حرکت کردن نیست.»
بنیانیان خاطرنشان کرد: وجه غالب اصلاح رفتار در دین اسلام باید در فرآیندهای تربیتی شکل بگیرد، با هزینه کمتر و با ثبات بیشتر، باید به سمت این نوع نظام‌سازی فرهنگی برویم.
وی افزود: در این زمینه دو نوع تربیت داریم، رسمی و خودآگاه و غیررسمی و ناخودآگاه این دو مدل تربیت همیشه در هم تنیده و جدایی‌ناپذیر هستند. همه افراد بر روی یکدیگر مستقیم و غیرمستقیم اثر می‌گذارند.
رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی ادامه داد: برای اینکه فرآیند تربیتی طی شود لوازمی لازم است، ابتدا مربی باید محبوب باشد و این مربی محبوب محیطی دوست‌داشتنی ایجاد کند، این فرد باید بتواند از دین، عقل، فطرت و احساسات متربی بهره بگیرد، وجه غالب این موضوع این است که بتواند احساسات متربی را به استخدام بگیرد تا ارزش‌ها را به باور تبدیل کند و در این فرآیند از هنر بهره بگیرد.
بنیانیان با اشاره به اینکه باید فرهنگسازی غیرمستقیم و ناخودآگاه را بشناسیم و آن را آگاهانه کرده و مدیریتش کنیم، متذکر شد: سرمایه‌گذاری‌های فرهنگی باید یک بازدهی در جامعه داشته باشد، نمی‌گوییم تجاری‌سازی کنید اما باید اثر فرهنگی آن را به اندازه سرمایه‌گذاری صورت گرفته بسنجیم.
وی با بیان اینکه کار تربیتی که بتواند این فرآیندها را طی کند نیاز به جلسات کوچک دارد، افزود: کسی که می‌خواهد کار فرهنگی انجام دهد باید بر موضوعی که می‌خواهد آن را به رفتار تبدیل کند تسلط کافی داشته باشد هم اینکه شرایط روحی و روانی مخاطب را بسنجد.
رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی یادآور شد: در تربیت اسلامی با توجه دادن متربی به عقلانیت و فطرت و مبانی در حال تقویت و دگرگونی انسانیت هستیم اما رقیب ما که ماهیت تمدن غرب و نظام استکبار جهانی است به دنبال تقویت خواسته‌های حیوانی انسان‌ها است.
بنیانیان گفت: بر خلاف تصور رایج و اشتباه که فرهنگ را به فعالیت‌های فرهنگی تقلیل داده‌ایم و برای فرهنگ مسئول تعریف کرده‌ایم، تمام افراد جامعه مستقیم یا غیرمستقیم و یا ترکیبی از هر دو در تحولات فرهنگی مداخله می‌کنند و مسئول هستند.
وی ادامه داد: همه سازمان‌ها و نهادهای جامعه متناسب با گستردگی و نوع وظایفی که برعهده دارند در عین تأثیرپذیری از فرهنگ بر تحولات فرهنگی جامعه اثرگذار هستند.
رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی متذکر شد: ساختارهای اداری ما هنوز اسلامی نشده و مربوط به نظام شاهنشاهی است، این پدیده‌ها چیزی نیست که خود به خود اصلاح شود، چرا که این موضوعات فرهنگی ریشه‌داری است، بلکه نیاز به مدیرانی دارد که این ساختارها را تغییر دهند.
سپهر رسانه‌ای کشور متولی دینی ندارد
در ادامه مدیر گروه فقه، ارتباطات هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با اشاره به معنای نفوذ در کلام مقام معظم رهبری گفت: نفوذی که رهبری به آن تذکر داده‌اند، یک نفوذ همه جانبه است که به دنبال تسلط و حکمرانی بر ارزش‌ها و جهتگیری افکار جامعه به سمت آرمان‌های دنیای غرب است.
حجت الاسلام علی نهاوندی افزود: تنها جامعه ما با یک تهاجم و تضاد فرهنگی مواجه نیست بلکه همه دنیا با این موضوع درگیر هستند و باید ببینیم که دستگاه‌های هنجارساز و نظام‌ساز ما چه راهکارهایی دارند.
وی با اشاره به نقش فقه در حکمرانی فرهنگی با تأکید بر سیاستگذاری رسانه‌ای بیان کرد: فقه دستگاه نظام‌ساز، هنجارساز و نهادساز دینی است و قاعده‌سازی و ضابطه‌سازی تمام ابعاد حیات انسانی را در برمی‌گیرد.
مدیر گروه فقه، ارتباطات هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه حقیقت فقه برنامه دین برای زندگی مادی و معنوی انسان در تمام ابعاد است، منظور ما از حکمرانی با حکومتداری و سیاست‌ورزی متفاوت است، حکمرانی یعنی اعمال قدرت سیاسی و فرهنگی از طریق سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، نظام‌سازی و قاعده‌مندی توسط حکومت یا جامعه مدنی است. با این تعریف نهادها مردمی و ابزارهای رسانه‌ای نیز جزو حکمرانی محسوب می‌شوند.
نهاوندی خاطرنشان کرد: دو سال و نیم است که فقه زیست بوم متاورس را در حوزه قم تدریس می‌کنم، این زیست بوم بی‌نظیر است که هنگامی که هنگامی که تمام اجزای متاورس شکل بگیرد رنسانس بزرگ جهانی ایجاد می‌شود که تمام پیشرانه‌ها به خدمت متاورس قرار می‌گیرند و با این وجود قاعده‌های حکمرانی تغییر می‌کنند.
وی با بیان اینکه اگر حضور نهاد روحانیت از عرصه حکمرانی خارج شود، دین نیز در جامعه حداقلی می‌شود، عنوان کرد: با این پیشرفت‌هایی که امروزه اتفاق افتاده است، رسانه‌ها تنها ابزار نقل و انتقال پیام نیستند، بلکه رسانه‌ها اکنون مجریان حکمرانی هستند، امروزه رسانه‌ها گفتمان‌سازی و جریان‌سازی می‌کنند و زیست بوم حیات فرهنگی را فراهم می‌کنند.
مدیر گروه فقه، ارتباطات هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) یادآور شد: ما در عرصه فقه دستورات هنجارساز دین را استنباط می‌کنیم، یعنی نهاد روحانیت با برش فقهی دستورات نظام‌ساز و هنجارساز دینی را استنباط می‌کند و نهاد رسانه به عنوان دستگاه ترویجی در عرصه گفتمان‌سازی و جریان‌سازی حکمرانی است.
نهاوندی افزود: این دو نهاد در پیشبرد و یا پسرفت حکمرانی مؤثر هستند، چرا که نهاد فقه ناظر به قاعده‌سازی و بنیادهای نظری می‌تواند کمک‌های جدی کند و رسانه نیز ابزار و پایگاه اقناع، انتشار، جریان‌سازی و گفتمان‌سازی حکمرانی است.
وی افزود: امروز با داشتن سپهر رسانه‌ای گسترده برای جبهه انقلابی، توحیدی و اسلامی می‌توانیم در بسترهای حکمرانی اثرات مهمی بگذاریم.
مدیر گروه فقه، ارتباطات هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با اشاره به اینکه سپهر رسانه‌ای کشور متولی دینی ندارد، خاطرنشان کرد: نهاد رسانه‌ای در سیاستگذاری و تنظیم مقررات باید خودش را ملزم به تنظیم قواعد فقهی و شرعی بداند.
نهاوندی متذکر شد: رویکرد غالب نهاد رسانه کشور از کارکرد فرهنگی خود خارج شده و اقتصادمحور شده است، این رویکرد مانعی برای سلامت فرهنگی است.
وی با بیان اینکه به درس خارج حکمرانی فرهنگی با رویکرد رسانه در حوزه علمیه نیاز داریم، عنوان کرد: جبهه فرهنگی نظام در عرصه‌های رسانه‌ای هنوز به یک نسخه منطقی و اجرایی نرسیده است.
مدیر گروه فقه، ارتباطات هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه بیش از بیست سال است که در رابطه با رسانه دینی و توحیدی بحث و نظریه‌پردازی می‌کنم، گفت: یکی از بزرگترین کارکردهای مشروعیت رسانه، حکمرانی نظام امت و امام است که اجرای این موضوع نیاز به سازوکار لازم دارد.
نهاوندی ادامه داد: مداخله دوم و سوم فقه در تنظیم قواعد حکمرانی و در الگو و مدل حکمرانی رسانه است، این الگوی حکمرانی با مدل حکمرانی نظام لیبرالیسم و سایر نظام‌ها متفاوت است.
وی یادآور شد: از جمله آسیب‌هایی که در نهاد روحانیت در ساحت عمل و نظر وجود دارد، این است که ما در عرصه حکمرانی فقهی برنامه جامع و مؤثری برای رسانه و خیلی از مسائل دیگر نداریم.
مدیر گروه فقه، ارتباطات هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) افزود: جهتگیری حوزه باید در جنبه‌های عقبه تئوریک و مسائل گفتمانی حکمرانی فقهی ورود بیشتری داشته باشد، اما ما یک سازمان راهبر و مطالبه‌گری در خصوص این عقبه پشتیبان نداریم.
برگزاری همایش کارگاهی روحانیت و رسانه در سال آینده
در ابتدای این همایش رئیس اداره فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی اظهار کرد: اداره تبلیغات اسلامی یکی از رسالت‌های جدی خود را توجه به عرصه‌های نوپدید که مرتبط با زندگی مردم در شئون مختلف و برقراری رابطه معارف اسلامی با حوزه‌های محسوس زندگی و در نهایت با شکل‌گیری سبک زندگی اسلامی و دینی قرار داده است.
محمدجواد استادی افزود: امروزه به طور طبیعی فضاهای رسانه‌ای یکی از تأثیرگذارترین فضاها در هر رسانه‌ای به شمار می‌آید و جامعه ایران نیز بدون تردید تحت تأثیر فضاهای رسانه‌ای است، همچنین می‌تواند از آن به عنوان یک فضای تأثیرگذار استفاده کند.
وی یادآور شد: در سال ۱۳۸۸ و در اوج ماجراهای فتنه استفاده از ابزارهای رسانه‌ای توسط جریان‌های معاند جدی بود، در آن سال به ذهنم رسید که شاید لازم است که نسبت روحانیت را با رسانه بررسی کنیم، این ایده را در آن زمان با همکارانمان در دفتر تبلیغات رسانه مطرح کردیم و منجر به برگزاری نخستین همایش روحانیت و رسانه شد.
رئیس اداره فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: بعد از آن نیز سه دوره همایش پنج روزه در قالب کارگاه‌های متعدد توانمندسازی با موضوعات مختلف تا سال ۹۶ برگزار شد.
استادی ادامه داد: در دور جدید نیز با شکل‌گیری معاونت فضای مجازی هنر و رسانه در اداره کل تبلیغات استان تصمیم گرفتیم که همایش روحانیت و رسانه را در سال آینده به صورت پنج روزه و کارگاهی احیا کنیم.
وی خاطرنشان کرد: حکمرانی مسئله مهمی است و دفتر تبلیغات اسلامی نیز در حال نزدیک کردن شبکه مسئله‌محور خود به این موضوع است.
خبرنگار: فریده خسروی
نظر شما