حرم شاه عبدالعظیم حسنی که محلی‌ها به آن شابدعظیم می‌گویند، یکی از حرم‌هایی است که در کنار احترام و اهمیت مذهبی، دارای سویه خاطره‌انگیز برای مردم ایران به‌خصوص اهالی ری و تهران است. این وجه حرم عبدالعظیم حسنی آنقدر قوی هست که می‌توان گفت بیش از سایر امامزادگان در ادبیات راه یافته و تصویرش در آثار سینمایی نیز آمده است. اهالی شهرری و تهران خاطره‌های بسیاری از این حرم دارند که با مناسک مذهبی مانند ایام محرم و صفر و همچنین اعیاد مذهبی و ملی گره خورده است.

همه چیز از یک خواب شروع شد

می‌گویند یکی از شیعیان شهرری خوابی دید. در این خواب رسول خدا درخت سیبی را به مرد شیعه نشان داد و خبر فوت یکی از نوادگانش را در آن مکان داد. حضرت در خواب به مرد شیعه گفتند که نواده ایشان باید زیر آن درخت سیب به خاک سپرده شود. مرد روز بعد به سراغ صاحب باغ رفت و خواست آنجا را بخرد اما صاحب باغ هم همین خواب را دیده بود و تصمیم داشت که باغ را وقف شیعیان کند. این باغ محل اولیه حرم عبدالعظیم حسنی بود. بعد از این روایتی از ساختمان ابتدایی حرم وجود ندارد. آمده است که در بنای نخستین این آرامگاه را محمد پسر زید داعی علوی در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری برابر با با قرن نهم میلادی تعمیر اساسی کرد. درگاه اصلی ورودی آن که در شمال آرامگاه قرار دارد به فرمان پادشاهان خاندان بویه و سپس با تلاش مجدالملک قمی ساخته شد. تعمیر اساسی حرم در دوران آل بویه در بیشتر منابع آمده است. با این وجود از آنجا که معماری اصلی این بنا، شبیه به سبک دوران سلجوقی است و به همین دلیل احتمال می‌رود سلجوقیان نیز تغییرات اساسی در بنا ایجاد کرده باشند.

زیارتگاهی که مدفن آن حضرت شد

در روایات آمده است که جناب عبدالعظیم حسنی در زمان حیات خود روزها در سرداب محل زندگی‌اش مخفی بوده و به عبادت می‌پرداخته و تنها گاهی برای زیارت مرقدی که در نزدیکی سرداب بوده از محل اقامت خود بیرون می‌رفته است. ایشان پس از فوت در نزدیکی همین مقبره به خاک سپرده شده‌اند و بعد از مدتی دو مقبره در یک بنا قرار گرفته‌اند. آن‌طور که آمده است بر روی مقبر مطهر ایشان تا قرن‌ها ضریحی وجود نداشته است. اولین ضریح را شاه طهماسب صفوی برای این زیارتگاه وقف کرده است. ضریحی که صفویان برای حرم ساخته بودند، از جنس چوب بود. این ضریح چوبی تا زمان قاجار بدون تغییر باقی مانده بود. اما در آن زمان، ضریح حرم را با یک ضریح نقره‌ای جایگزین کردند. ضریح نقره‌ای حرم شاه عبدالعظیم در دوران ناصرالدین شاه مرمت شد.

صحن‌های حرم حضرت عبدالعظیم حسنی

حرم شاه عبدالعظیم حسنی شامل ۵ صحن است که به شرح زیر هستند:

• صحن شمالی یا عتیق که اکنون با نام امام حسن مجتبی (ع) شناخته می شود.
• صحن شمال غربی یا باغ طوطی که اکنون با نام صحن امام حسین شناخته می‌شود و شمال غربی حرم قرار گرفته و مدرسه امین‌السلطنه نیز در آن واقع شده است.
• صحن غربی یا ناصر ناصری یا صحن ولیعهدی که اکنون با نام صحن کاشانی شناخته می‌شود و در غرب حرم قرار گرفته است.
• صحن شمال شرقی یا باغچه علی جان که در شرق حرم قرار گرفته است.
• صحن جنوبی که به نام امامزاده حمزه مشهور است.
  
  
  
  
  
  
  زهره هاشمی