امروز، 15 شوال مصادف با سالروز رحلت حضرت عبدالعظیم(ع) است. حضرت عبدالعظیم(ع) در روز پنجشنبه، چهارم ماه ربیع‌الثانی سال ۱۷۳ قمری در زمان پیشوای هفتم شیعیان امام موسی کاظم(ع) در شهر مدینه زاده شد. پدر ایشان عبدالله و مادرش فاطمه یا حیفا نام داشتند و همسر وی خدیجه دختر قاسم بن‌حسن‌بن زیدبن حسن مجتبی(ع) بود.

حضرت عبدالعظیم(ع) به دستور امام علی النقی(ع) به شهر ری وارد می‌شود و در سرداب خانه یکی از شیعیان آن شهر به زندگی پنهانی روی می‌آورد. او روزها روزه می‌گرفت و شب‌ها به نماز می‌ایستاد. گاهی پنهانی از خانه بیرون می‌آمد و قبری را که اکنون روبروی آرامگاهش است، زیارت می‌کرد. وی پس از مدتی بیمار می‌شود و چندی بعد در 79 سالگی در روز سه‌شنبه، پانزدهم شوال سال ۲۵۲ قمری در زمان پیشوای دهم شیعیان امام هادی(ع) درگذشت.

حجت‌الاسلام احمد غلامعلی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در گفت‌وگو با ایکنا، در رابطه با ضرورت تبدیل آستان حضرت عبدالعظیم(ع) به قطب فرهنگی در کشور اشاره و اظهار کرد: به نظر می‌رسد که توجه به حرم حضرت عبدالعظیم(ع) ویژگی خاصی دارد که شاید بسیاری از اعتاب دیگر نداشته باشد. یعنی زمانی که ما به حرم مطهر امام حسین(ع) و امام رضا(ع) و دیگر ائمه اطهار(ع) قدم می‌گذاریم، می‌دانیم که ایشان امام معصوم هستند و زمانی که مخاطبان به این حرم‌های مطهر مراجعه می‌کنند، آن‌ها را دارای مقام امامت می‌دانند و ایشان را به صورتی در اوج مقام معنوی و علمی می‌بینند که هیچ انسانی قادر به دست یافتن به چنین مقامی نیست که البته تا حدی نیز این مسئله صحیح است.

وی افزود: البته در رابطه با حضرت عبدالعظیم(ع) بدین صورت نیست و ایشان انسان نیکو و صالحی از نسل امام حسن(ع) بودند که به مقامات بالای فقهی و علمی دست پیدا کردند. برخی از نوادگان امام حسن(ع) حتی در برابر ائمه(ع) ایستاده و ایشان را آزار دادند اما حضرت عبدالعظیم(ع) در حالیکه شخصیتی خودساخته و عالم بودند، به مقامی می‌رسند که ائمه(ع) مانند امام جواد(ع) و امام هادی(ع) نسبت به ایشان سفارشات فراوانی می‌کنند و حتی به کسانی که برای دریافت پاسخ سؤالات خود به ائمه(ع) مراجعه می‌کردند، آن‌ها را به حضرت عبدالعظیم(ع) رجوع می‌دادند.

غلامعلی ادامه داد: امام هادی(ع) در پاسخ به ابا حماد، از شاگردان و اصحاب خود می‌فرمایند که هر زمانی که در امور دینی منطقه خود با مشکل مواجه شدی، پاسخ خود را از عبدالعظیم(ع) بپرس و سلام ما را به او برسان. اینکه امام معصوم به افراد این‌گونه می‌فرمایند که برای دریافت پاسخ خود به حضرت عبدالعظیم(ع) مراجعه کنید، نشان دهنده جایگاه والای ایشان است. اینکه مقام معظم رهبری فرمودند که بقاع متبرکه باید به اقطاب فرهنگی تبدیل شود، این سؤال را پیش می‌آورد که امروز در تهران، چند نفر وجود دارند که به این مقام دست یافته باشند و امام زمان(عج) افراد را برای دریافت پاسخ خود به ایشان ارجاع دهند.

عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: امروز این ظرفیت وجود دارد که با معرفی حضرت عبدالعظیم(ع) به مردم، زمینه را برای الگو شدن ایشان و قطب فرهنگی شدن آستان مقدس ایشان برای مردم فراهم کنیم. حضرت عبدالعظیم(ع) با پیروی از ائمه(ع) و علمی که داشتند، به مقامی دست پیدا کردند که امام معصوم مردم را برای حل مشکلات به ایشان ارجاع می‌دادند.

وی افزود: یکی از ویژگی‌های دیگر حضرت عبدالعظیم(ع) علم ایشان است. پیش از تحریر نهج‌البلاغه از سوی سید رضی(ره)، حضرت عبدالعظیم(ع) کتابی از خطبه‌های امیرالمؤمنین(ع) را گردآوری کرد و این کتاب بعدها یکی از مصادر نهج‌البلاغه شد. کتاب دیگری از احادیث امام علی(ع) وجود دارد که خوشبختانه طی سال‌های اخیر منتشر شد و این کتاب شامل احادیثی از امیرالمؤمنین(ع) است که حضرت عبدالعظیم(ع) از امام جواد(ع) نقل کرده است. این کتاب امروز در دسترس ما قرار دارد و مردم باید با آن آشنا شوند.
حرم حضرت عبدالعظیم(ع)؛ قبله تهران

غلامعلی با اشاره به اینکه حضرت عبدالعظیم(ع) زمان حیات پنج امام معصوم را درک کرده است، ‌تصریح کرد: کتاب‌های حضرت عبدالعظیم(ع) در رابطه با امیرالمؤمنین(ع) کتب بسیار گرانبهایی هستند و این مسئله نشان دهنده آن است که مردم نیز باید به تأسی از ایشان از سخنان امام علی(ع) به صورت کاربردی استفاده کنند. نکته دیگری در رابطه با بارگاه حضرت عبدالعظیم(ع) این است که به عنوان قبله تهران مطرح می‌شود، بدان معنا که قبله مردم تهران باید معنویت، زهد، علم، نور خدا و ولی خدا باشد. هدف مردم تهران باید رسیدن به نقطه کمالی باشد که در آن هم دنیا و هم آخرت را داشته باشند و بتوانند این معنویت را در زندگی خود پیاده کنند.

وی افزود: لذا حضرت عبدالعظیم(ع) صرفا یک محدث و راوی نبودند، بلکه یکی از علمای بزرگی محسوب می‌شدند که توان پاسخگویی به مسائل علمی را داشته و این توانمندی علمی را نیز امام معصوم تأیید کرده بودند. این سؤال مطرح می‌شود که امروز چه تعداد از عالمان وجود دارند که این‌گونه بوده و توان پاسخگویی به جوانان و مردم را داشته باشند؟ متأسفانه امروز حتی نمی‌توانیم پاسخ جوانان خود را به خوبی بیان کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث تصریح کرد: تأسی به سیره حضرت عبدالعظیم(ع) و اینکه بارگاه ایشان قبله تهران است، نشان می‌دهد که باید در پاسخگویی علمی و شبهات توانمند شویم. یک از ویژگی‌های حضرت عبدالعظیم(ع) عرضه دین خود به امام معصوم بود که در نهایت نیز امام هادی(ع) مهر تأییدی بر ایشان زده و فقاهت و مرجعیتشان را تأیید کردند. امروز نیز باید همگان دین و دین‌داری خود را بررسی و تحلیل کرده و آن را به قرآن و روایات اهل بیت(ع) عرضه کنند. لذا باید ظرفیت فرهنگی اعتاب مقدسه را احیا کنیم تا بتوانند قدرت و عظمت معنوی و علمی ایشان را به جامعه نشان داد.

وی با اشاره به حدیث امام هادی(ع) که فرمودند: «هر کسی عبدالعظیم(ع) را در ری زیارت کند، مانند کسی است که امام حسین(ع) را در کربلا زیارت کرده باشد» گفت: در میان ائمه(ع) برای دو امام یعنی امام حسین(ع) و امام رضا(ع) ثواب زیادی نقل شده است. اینکه زیارت یک امامزاده ثواب زیارت سیدالشهدا(ع) را داشته باشد، مسئله بسیار مهمی است که باید مورد توجه باشد. امامزادگان بسیار بزرگی وجود دارند که برای هیچ‌کدام از این شخصیت‌ها نقل نشده و یا به دست ما نرسیده که ثواب زیارت ایشان هم‌اندازه ثواب زیارت سیدالشهدا(ع) باشد.

غلامعلی تصریح کرد: در روایات آمده است که هرکسی قبر حضرت عبدالعظیم(ع) را زیارت کند، بر خدا لازم می‌شود که او را داخل بهشت کند. این مسئله نشان می‌دهد که باید از لحاظ فرهنگی به صورت خیلی دقیق و حساب شده بر روی شخصیت حضرت عبدالعظیم(ع) و شناساندن آن به مردم تلاش کنیم تا زمینه برای آگاهی مردم و تبدیل بقعه ایشان به قطب فرهنگی برای مردم فراهم شود. صاحب بن عباد یکی از وزرای بزرگ آل‌بویه بود و زمانی که می‌خواست حضرت عبدالعظیم(ع) را معرفی می‌کند، این‌گونه بیان می‌کند که حضرت عبدالعظیم(ع) شخصی بود که ورع داشت، وارد شبهه نمی‌شد، دین‌دار بود، اهل عبادت بود، به امانت‌گویی و راستگویی شهرت داشت، به امور دینی دانا بود، توحید و عدل را باور داشت و احادیث بسیاری را از اهل بیت(ع) نقل می‌کرد.

وی اظهار کرد: آستان حضرت عبدالعظیم(ع) قبله تهران است. ایشان صاحب ورع و پرهیزکار بود. تکیه بر همین نکته از زندگی حضرت عبدالعظیم(ع) باعث می‌شود تا بسیاری از معضلات اجتماعی و فرهنگی در جامه حل شود. لذا باید بیش از پیش به شخصیت حضرت عبدالعظیم(ع) بپردازیم و سیره ایشان را به عنوان الگویی تمام‌عیار به جامعه معرفی کنیم. امروز مجموعه‌ روایاتی که حضرت عبدالعظیم(ع) از ائمه(ع) نقل کرده در کتابی به نام حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم(ع) گردآوری شده است که حاوی نکات بسیار آموزنده در رابطه با سبک زندگی متعالی است.

روایات عبدالعظیم(ع)؛ زمینه‌ساز سبک زندگی متعالی

غلامعلی تصریح کرد: عمل به روایات و برجستگی‌های زندگی حضرت عبدالعظیم(ع) زمینه‌ساز رسیدن به سبک زندگی صحیح و متعالی است. ایشان در حدیثی از امام جواد(ع) که از امیرالمؤمنین(ع) نقل کرده‌اند این‌گونه بیان می‌کند که انسان در زیر زبان خود پنهان است. اگر فقط به همین نکته از احادیث نقل شده از حضرت عبدالعظیم(ع) تمسک کنیم، بسیاری از رفتارها و مدیریت‌های نادرست در جامعه حل شده و به تبع آن نیز مشکلات جامعه کاهش پیدا می‌کند. لذا برای اینکه آستان حضرت عبدالعظیم(ع) به قطب فرهنگی در جامعه تبدیل شود، باید اخلاقیات و سیره ایشان را به مردم و جامعه شناسانده و آن‌ها را در جامعه کاربردی کنیم.     

گفت‌وگو از مجتبی افشار