حادثه معدن زغال سنگ زمستان یورت در آزادشهر که ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۶ رخ داد و ۴۳معدنچی در آن جان باختند. سال گذشته هم مرگ تعدادی از کارگران یک مجموعه مرتبط با صنعت نفت در کوهدشت بر اثر گازگرفتگی و استنشاق مواد سمی، جامعه کارگری را به سوگ نشاند.
شاید اما معروف‌ترین حادثه حین کار حادثه تلخ پلاسکو بود که ۱۵آتش‌نشان در این حادثه جان خود را از دست دادند.
بر اساس گزارش سازمان پزشکی قانونی که در نیمه دوم پاییز سال گذشته منتشر شد، در ۶ماه نخست سال ۱۴۰۲، هزار و ۷۷ کارگر بر اثر حوادث حین کار جان خود را از دست دادند؛ این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال پیش از آن که تعداد کارگران فوت شده ۹۳۱ نفر اعلام شده بود، افزایشی ۱۵.۷ درصدی را نشان می‌دهد.
این آمار در حالی است که فعالان و تشکل‌های مستقل کارگری بارها اشاره کرده‌اند در آمار رسمی مربوط به مرگ‌ومیرحوادث ناشی از کار، کارگران غیرمشمول قانون کار در نظر گرفته نمی‌شوند و آمارها واقعی نیست.
برخی حوادث در آمارهای رسمی نمی‌آید
رئیس هیئت مدیره کانون سراسری انجمن‌های صنفی مسئولین حفاظت فنی، ایمنی و بهداشت کار کشور می‌گوید: رعایت نکردن ایمنی و نبود امکانات و تجهیزات مناسب ازجمله مواردی است که روزانه موجب مرگ‌ومیر کارگران می‌شود، حوادثی که زمینه بروز آن همچنان وجود دارد و بسیاری از حوادث حتی در آمار رسمی هم نمی‌آید.
سید ابوالفضل اشرف منصوری در گفت‌وگو با قدس با اشاره به اینکه بیشترین حوادث کار در کشور در بخش‌های ساختمانی، معدن و پروژه‌های عمرانی رخ می‌دهد، می‌گوید: در پروژه‌های عمرانی و ساختمانی معمولاً از کارگرانی استفاده می‌شود که به صورت موقت در آن کار استقرار دارند؛ یعنی مثل کارگر کارخانه‌ها نیستند که حداقل یک‌سال یا چند سال و حتی تا زمان بازنشستگی در یک مکان و کار حضور داشته باشند.
وی وجود چندین عامل را در بروز حوادث ناشی از کار کارگران در محیط کار مهم می‌داند و اضافه می‌کند: حوادث کار در میان کارگران باتجربه و ماهر نرخ بالایی دارد، به دلیل آنکه به تسلط خود در کار اطمینان دارند و این اطمینان بیش ازحد، موجب بروز حادثه می‌شود.
این کارشناس ایمنی و بهداشت، فقر شدید آموزش ایمنی و ضعف فرهنگ ایمنی کار را موجب بروز خطای انسانی حین کار می‌داند و می‌گوید: آموزش نیروی کار براساس ماده ۹۱ قانون کار برای همه کارفرمایان الزامی است؛ با وجود این در بحث آموزش در کشور عقب هستیم.
اشرف منصوری با تأکید بر اینکه یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین معضلات در کشور ما فقر آموزشی و پایین بودن فرهنگ ایمنی کار است، ادامه می‌دهد: ما در قوانین کار بایدها و الزامات بسیار زیادی داریم؛ مثلاً در فصل چهارم قانون کار در خصوص رعایت تمامی مباحث و مصوبات حفاظت ایمنی کار تأکید جدی شده و از طرف دیگر در فصل یازدهم قانون کار؛ جرایم و مجازات‌های رعایت نکردن قوانین را داریم که جنبه‌های گسترده و سنگین مجازات‌کننده‌ای را دربرمی‌گیرد.
بیمه؛ راه گریز کارفرما از مسائل ایمنی
وی وجود بیمه‌های مسئولیت مدنی، بیمه‌های حوادث، بیمه بدون رأی دادگاه، بیمه‌های بی‌نام و بیمه‌های تمام خطر را راه گریز و موجب بی‌توجهی به مسائل ایمنی برای کارفرما می‌داند و می‌گوید: کارفرما به جای آنکه آموزش و فرهنگ‌سازی و الزامات ایمنی را پیاده‌سازی و به‌طور جدی برای حفظ ایمنی کارگران اجرا کند، هر یک از بیمه‌های بی‌نامی را که قبلاً خریداری کرده خرج کارگری می‌کند که اتفاقی در محیط کار برای او رخ داده است.
رئیس هیئت مدیره کانون سراسری انجمن‌های صنفی مسئولین حفاظت فنی، ایمنی و بهداشت کار کشور با اشاره به اینکه با چنین مسائل و وجود چنین بیمه‌ها و نگرشی، به حوادث ناشی از کار دامن می‌زنیم، می‌افزاید: باوجود بیمه‌های بدون رأی هر اتفاقی که برای کارگر در محیط کار رخ دهد بدون اینکه به رأی دادگاه نیاز باشد دیه پرداخت شده و رضایت حادثه‌دیده گرفته و کارفرما تبرئه می‌شود.
اشرف منصوری ادامه می‌دهد: تفکر کارگران هم در جامعه کارگاهی ما بیمه‌گرا شده و متأسفانه کارگران با قبول اینکه اگر اتفاقی برای من رخ دهد بیمه و کارفرما پاسخگو خواهد بود، شرایط ناایمن در کارگاه‌ها را می‌پذیرند.
وی افزایش آگاهی و آموزش را موجب کاهش آمار حوادث کار می‌داند و ادامه می‌دهد: متأسفانه موضوع دور زدن قوانین و الزامات ایمنی به‌واسطه بیمه‌ها موجب شده تفکر غیرانسانی همچنان حاکم باشد و کارفرمایان با نادیده گرفتن قوانین، تصور می‌کنند با خرید بیمه می‌توانند جان انسان‌ها را معامله کنند.
رئیس هیئت مدیره کانون سراسری انجمن‌های صنفی مسئولین حفاظت فنی، ایمنی و بهداشت کار کشور با گلایه از اینکه در بحث اجرا و نظارت با معضلاتی مثل کمبود نیروهای حاکمیتی مواجه هستیم، بیان می‌کند: براساس آمار سازمان تأمین اجتماعی، حدود ۳میلیون و ۴۰۰هزار کارگاه بیمه شده داریم که دارای کد کارگاهی هستند و براساس این کد کارگاهی تأمین اجتماعی، بازدیدهای حاکمیتی و بازرسی کار صورت می‌گیرد که تعداد اندک بازرسان با تعداد کارگاه‌ها همخوانی ندارد.
نرم‌افزارهای به‌روز؛ گمشده نظارت‌ها
اشرف منصوری با اشاره به اینکه ما از به‌کارگیری تجهیزات نرم‌افزاری به‌روز دنیا غافل هستیم، می‌گوید: یکی از حلقه‌های مفقوده در بحث نظارت‌ها و بازرسی، استفاده از نرم‌افزارها و یا روش‌هایی است که بتوانیم به‌طور کامل کارگاه‌ها را رصد و در بحث مجازات‌ها و اطلاع‌رسانی درخصوص عواقب حوادث ناشی از کار اطلاع‌رسانی کنیم.
وی با تأکید براینکه شرایط کار مدام درحال تغییر است و با توجه به این شرایط باید از روش‌های به‌روزتر و کارآمدتر برای بازرسی کارگاه‌ها استفاده شود، می‌افزاید: دستورالعمل‌ها و زیرساخت‌های حوزه بازرسی باید تغییر کند تا زمینه به‌کارگیری روش‌های کنترلی نوین و از راه دور در بازرسی‌های کار مهیا شود.
وی با اشاره به اینکه براساس مقاوله‌نامه بازرسی کار سازمان بین‌المللی کار، تمامی کشورهای عضو سازمان باید برای برقراری نظام بازرسی کار در سطح ملی به‌ویژه اجرای مقاوله‌نامه بازرسی کار اقدام کنند، می‌گوید: به موجب مقاوله‌نامه ۱۵۵ سازمان جهانی کار، هر کشور عضو با توجه به شرایط و رویه‌های ملی و با مشورتِ تشکل‌های کارفرمایی و کارگری منتخب، باید سیاست ملی منسجمی را درخصوص ایمنی و بهداشت شغلی و محیط کار تدوین و اجرا کند و به‌طور دوره‌ای مورد بازنگری قرار دهد.
این کارشناس ایمنی و بهداشت با انتقاد از اینکه صداوسیما در سال‌های اخیر درخصوص مسائل مربوط به ایمنی و حفظ ایمنی کار همنوعان هیچ پوشش و اهتمامی نداشته، ادامه می‌دهد: قبلاً صداوسیما درخصوص خطرات گاز کلیپ‌هایی را پخش می‌کرد که در انفجارها، آتش‌سوزی‌ها و... بسیار تأثیرگذار بود، اما در این سال‌ها درخصوص ایمنی کارگاهی به توفیقی که لازم بوده نرسیده‌ایم و دغدغه‌ها و انتظاراتمان کم نشده و گاهی حتی افزایش هم داشته است.
اشرف منصوری درخصوص وجود آمار تلفات در حوادث کار با اشاره به اینکه تعدد آمار در این خصوص وجود دارد، می‌گوید: آمار قابل قبولی از تعداد تلفات در حوادث وجود ندارد؛ چراکه وزارت کار یک آمار ارائه می‌دهد، پزشک قانونی یک آمار دارد، بیمه‌ها هم آمارشان متفاوت است و حتی بسیاری از حوادث، توافقی حل و فصل می‌شوند و اعداد منتشره خیلی با واقعیت سازگار نیست.
فقر آموزش و فرهنگ‌سازی
دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران هم با اشاره به اینکه مهم‌ترین دغدغه کارگران، امنیت شغلی و معیشت است، می‌افزاید: کارگران علاوه بر اینکه باید امید به کار مستمر داشته باشند، باید از حوادث احتمالی هم در امان بمانند که این موضوع نیازمند مهارت، تبحر و همچنین فرهنگ‌سازی و آموزش اساسی است.
هادی ابوی با اشاره به اینکه بیشترین حوادث ما در کارگاه‌های کوچک زیر ۱۰نفر اتفاق می‌افتد به قدس می‌گوید: متأسفانه بیش از ۵۰درصد حوادث ناشی از کار در کارگاه‌های ساختمانی اتفاق می‌افتد.
وی اجرا نشدن دستورالعمل‌های ایمنی را یکی از عوامل اصلی حوادث ناشی از کار عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: جدی نگرفتن مسائل ایمنی توسط کارفرما و صاحبان کسب‌وکار، استاندارد نبودن ابزار کار و وسایل ایمنی و پیشگیری از حوادث مربوط به کار همچنین رعایت نکردن اصول ایمنی از سوی کارگران و نیز آموزش ندیدن کارگر و اطلاع نداشتن از اصول ایمنی و مهارت نداشتن در حرفه کاری ازجمله عواملی است که سبب حوادث ناشی از کار می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: در بیشتر مواقع کارگران شاید از سرناچاری در حرفه‌ای مشغول به کار می‌شوند که تحصیلات و آگاهی به آن ندارند؛ به همین دلیل باید فرهنگ آموزش ایمنی در کار را در میان کارگران و کارفرمایان ایجاد کنیم و کارگر و کارفرما به دنبال این باشند که این مهم را نه به عنوان یک امتیاز؛ بلکه به عنوان سرمایه برای خویش حفظ کنند و تضمینی برای حفاظت از جان خودشان بدانند.
دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران درصد بسیار بالایی از حوادث ناشی از کار در کارگاه‌های ساختمانی را به دلیل رفتارهای غیرایمن کارگر و کارفرما می‌داند و می‌افزاید: مهم‌ترین راه برای دستیابی به ایمنی کامل و کاهش هزینه‌های مادی و انسانی در فعالیت‌های مختلف کارگاهی و ساختمانی و ارتقای فرهنگ ایمنی، آموزش کارگران در زمینه ایمنی و بهداشت کار است.
ابوی نظارت مستمر بر ایمنی کار را بر عهده کارفرما می‌داند و می‌افزاید: کارفرمایان باید شرایط کار را به‌گونه‌ای فراهم کنند که مسئولان ایمنی در کارگاه‌ها بتوانند به کارگران آموزش لازم را بدهند، اما وجود بیمه‌های مسئولیت، یکی از عواملی است که کارفرما بحث ایمنی در کارگاه را جدی نمی‌گیرد و بیمه را پشتیبان خود در حوادث احتمالی می‌داند.
قوانین در اجرا با مشکل مواجه هستند
وی با بیان اینکه هرچند قانون، دستورالعمل‌ها و مجازات‌هایی را برای رعایت نکردن ایمنی در کارگاه‌ها تصویب کرده، اما متأسفانه این قوانین در اجرا با مشکل مواجه هستند، می‌گوید: توقف حوادث کار به منظور حفظ جان کارگران و صیانت از سرمایه‌های انسانی، ضروری است، از این رو قانون باید دقیق و تخصصی اجرا شود؛ در غیر این صورت باید منتظر حوادث بعدی بود.
ابوی بر آموزش تخصصی کار به کارگران تأکید می‌کند و ادامه می‌دهد: این موضوع از وظایف کارفرمایان است و باید شرایط به‌گونه‌ای باشد که کارفرما احساس کند آموزش ایمنی در محیط کسب‌وکار هزینه نیست، بلکه نوعی سرمایه و درآمد درازمدت را برای کارفرما به وجود می‌آورد.
دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران می‌افزاید: اتفاقاتی که در حوزه حوادث ناشی از کار رخ داده را می‌توانیم در قالب فیلم و مجموعه‌های تلویزیونی یا بروشور و... برای افزودن به اطلاعات ایمنی کارگر و کارفرما تهیه کنیم و نشان دهیم این حوادث به دلیل نبود آموزش ایمنی در کار اتفاق افتاده است.
ابوی با تأکید بر اینکه موضوع ایمنی کار هیچ وقت با اصلاح آیین‌نامه، دستورالعمل، ایجاد قانون و... در جامعه کارگری نهادینه نمی‌شود، ادامه می‌دهد: وجود قانون برای ایمنی کارگران تأثیرگذار است، اما کافی نیست بلکه ایجاد نگرش ایمنی و مراقبتی در جامعه کارگری اثرگذاری دوچندان دارد و اگر این نگرش ایجاد و تثبیت شود، آیین‌نامه‌ای که نوشته می‌شود، اثرگذارتر خواهد بود.
نظر شما