امروز بیستم ماه شوال(۲۰ اردیبهشت) مصادف است با سالروز تبعید حضرت امام موسی کاظم(ع) از مدینه به عراق. ما به همین مناسبت به سراغ دکتر مرتضی انفرادی، پژوهشگر گروه مطالعات اجتماعی اعتاب مقدس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی رفتیم و در مجالی کوتاه درباره این هجرت با وی گفت‌وگو کردیم که اینک پیش روی شماست.
جناب آقای دکتر انفرادی، ما در تاریخ اسلام برای پیامبر اکرم(ص) هم با این موضوع روبه رو هستیم، درست است؟
بله همانطور که اشاره کردید، این مسئله حتی برای پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) نیز صورت گرفت و ایشان با توجه به مقتضیات زمان، از مکه هجرت و به شهر یثرب که بعداً به مدینه النبی (ص) شهرت یافت، مهاجرت فرمودند.
لطفا درباره معنای این هجرت هم توضیح دهید و بفرمایید در زندگی اهل بیت(ع) از چه زمانی آغاز شد؟
هجرت اجباری و سفر از روی اکراه در زبان عربی با عبارت "اِشخاص" بیان می‌شود و در زندگی اهل بیت(ع) به‌جز دوران اسارت ایشان در واقعه کربلا، به طور مشخص از امام کاظم(ع) شروع شد، به عبارتی زمانی که امام رضا(ع) در عنفوان جوانی و در سن 31 سالگی به سر می‌بردند شاهد دستگیری و تبعید پدر ارجمند و بزرگوارشان از مدینه به عراق بودند.
بیستمین روز از ماه شوال بنابر نقل بسیاری از اخبار تاریخی مصادف است با سالروز این واقعه که در سال 179 هجری قمری روی داده است. در واقع این هجرت و سفر اجباری از امام کاظم(ع) آغاز شد و برای فرزندان ایشان ادامه یافت. در این باره بفرمایید.
بله، الزام به ترک وطن و سفر اجباری برای خاندان پیامبر از امام کاظم(ع) آغاز و این موضوع برای فرزند برومندشان امام رضا(ع) و نیز ابناء الرضا شامل امام جواد(ع)، امام هادی(ع)، امام عسکری(ع) ادامه یافت به همین دلیل است که مشاهد مشرفه و حرم‌های مطهر این بزرگواران از مدینه‌النبی فاصله زیادی دارد.
جناب انفرادی بفرمائید مطالعه منابع تاریخی درباره دستگیری و تبعید حضرت امام موسی کاظم(ع)، ما را با چه عللی مواجه می‌کند؟
در خصوص دستگیری و تبعید امام کاظم(ع)علت‌های متعددی بیان شده است، نخست اینکه ایشان فرزند امام صادق(ع) بودند که آن حضرت توانستند با برگزاری کرسی‌های علمی، هویت ناب اسلامی را در تمام جهان اسلام گسترش دهند و این موضوع برای دستگاه حاکمیت ناخوشایند بود.
همچنین امام کاظم(ع) با پایه‌گذاری شبکه وکالت و ارسال نمایندگان باعث شده بود که سردمداران حکومت در تنگنای سیاسی و اجتماعی قرار بگیرند. علت دیگر این است که حسادت به جایگاه رفیع و مقام والای امام، از سوی برخی از نزدیکان و خاندان به طور خاص برادرزاده امام کاظم(ع) به نام محمد بن اسماعیل، سبب شد که آنها نزد خلیفه از امام بدگویی کنند و سبب برانگیختگی کینه خلیفه شوند. از این رو خلیفه عباسی، امام کاظم(ع) را از مدینه به عراق و به شهر بصره تبعید و به مدت یکسال در آنجا زندانی کرد و سپس ایشان را از بصره به بغداد منتقل و در همان شهر به شهادت رساند که حرم مطهر ایشان امروز در کاظمین مطاف بسیاری ازعاشقان خاندان عصمت و طهارت(ع) است.
نظر شما