رهبر معظم انقلاب در دیدار نخبگان علمی جوان در ۲۸ مهر ۹۵ فرمودند: این سمپاد خیلی مهم است. این کار خیلی مهمی است و آن نکته هم که اشاره کردند که یک تعداد زیادی مدرسه بر اساس این [طرح تأسیس شده] این متوقف به این است که این سازمان خوب بچرخد و خوب اداره بشود؛ گزارش‌هایی که به ما می‌رسد در این جهت، گزارش‌های خرسندکننده‌ای نیست».
ایشان ۱۱ اردیبهشت ۹۸ بار دیگر در دیدار فرهنگیان در بخشی از سخنان خود درباره مدارس سمپاد متذکر شدند: «نخبه‌پروری خیلی مهم است، مدارس استعدادهای درخشان نباید تضعیف شود، هر چه می‌توانید این‌ها را تقویت کنید و جایگاه کشور در المپیادهای جهانی باید حفظ بشود. البته من شنیده‌ام در چند رشته تنزل پیدا کرده‌ایم؛ در ریاضی، در فیزیک، در رایانه، در شیمی، رتبه‌های ما پایین آمده. باید این‌ها جبران شود. یکی از افتخارات کشور، همین بچه‌های المپیادی هستند که می‌روند رتبه‌های بالا را در دنیا کسب می‌کنند و می‌آیند؛ نگذارید رتبه این‌ها تنزل پیدا کند».
با این‌حال در شرایطی که تنوع مدارس و تقسیم بندی دانش‌آموزان به دانش‌آموزانی با استعدادهای عادی و دانش‌آموزانی با استعدادهای درخشان موافقان و مخالفانی دارد، پرسش اینجاست مدارس سمپاد چگونه می‌تواند به تحقق عدالت آموزشی بینجامد و آیا جدا کردن دانش‌آموزانی که استعداد تحصیلی بیشتری دارند منجر به ایجاد تضاد نمی‌شود؟
رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان با بیان اینکه رویکرد حوزه سمپاد متمرکز بر توانمندسازی دانش‌آموزان برای اثربخشی در حوزه‌های مختلف است، می‌گوید: در این راستا چارچوب خوبی طراحی و مهارت‌هایی از قبیل فن بیان و تصمیم‌گیری در کنار انگیزه‌بخشی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود؛ هر کجا مدارس سمپاد رشد یابند این رشد به بدنه آموزش و پرورش منتقل می‌شود.
فرصت یادگیری بیشتر برای سمپادی‌ها
الهام یاوری در گفت‌وگو با قدس با تأکید بر اینکه خوب است برای دانش‌آموزانی که از ضریب هوشی بالاتری برخوردار هستند و احتیاج به محتوای درسی و فرصت‌های یادگیری بیشتری دارند، بتوانیم فرصت‌های یادگیری و حجم عمیق‌تر و بیشتر درسی را قرار دهیم، ادامه می‌دهد: با توجه به محدودیت امکاناتی که در کشور وجود دارد، نمی‌توانیم فضای یادگیری سنگین‌تری را در اختیار همه قرار دهیم و البته سازوکاری هم نداریم که هرکسی به اندازه‌ای که دوست دارد، یاد بگیرد.
وی می‌افزاید: ناچاریم به عنوان یک راه حل مرحله گذار، این را برای عده‌ای از بچه‌ها که فکر می‌کنیم علاقه و نیاز بیشتری به محتوای یادگیری سنگین‌تر دارند، فراهم کنیم.
معاون وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه در صورتی که مدارس سمپاد نباشند دسترسی به آموزش‌های پیشرفته‌تر در مدارس غیرانتفاعی گرانقیمت تنها برای بچه‌های خانواده‌های متمول فراهم می‌شود، ادامه می‌دهد: در این صورت چرخه‌ای خواهیم داشت که دسترسی به آموزش‌های بهتر و رشته‌های بهتر در دانشگاه‌های تراز برای این افراد فراهم می‌شود؛ درنتیجه، مشاغل بهتری از جامعه را اشغال می‌کنند و باز درآمد بیشتر خواهند داشت و این چرخه همچنان ادامه پیدا می‌کند و خانواده‌های متوسط و ضعیف‌تر، از این آموزش‌ها و این امکانات جا می‌مانند.
یاوری با تأکید بر اینکه مدارس سمپاد به دلیل اینکه هزینه‌های بسیار پایینی دارند فضایی را ایجاد کرده‌اند که همه خانواده‌ها با هر سطح اقتصادی و اجتماعی با گذراندن آزمون وارد این مدارس شوند، می‌افزاید: چرخه منفی که شکاف اجتماعی جامعه را عمیق و عمیق‌تر می‌کند در این مدارس بسته شده و فرصتی فراهم می‌شود تا دانش‌آموزانی که از خانواده‌های متوسط و کم‌برخوردارتر وارد این مدارس می‌شوند، دسترسی به امکانات آموزشی بهتر، برابری و رشته‌های تحصیلی مناسب‌تر در دانشگاه را داشته باشند.
رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان درخصوص اینکه آیا دانش‌آموزانی که وارد این مدارس می‌شوند واقعاً باهوش هستند و یا اصلاً تفکیک دانش‌آموزان به باهوش و معمولی درست است، می‌گوید: عملکرد این مدارس نشان می‌دهد دانش‌آموزانی که در این مدارس درس می‌خوانند، بچه‌های باهوش‌تری هستند؛ آمارهایی که به‌تازگی بنیاد ملی نخبگان ارائه داده نشان می‌دهد ضریب هوشی بچه‌هایی که در این آزمون موفق می‌شوند به طور قابل توجهی بیشتر است.
یاوری با تأکید بر اینکه ورود به این مدارس مبتنی بر شانس و تست‌زنی بهتر و حتی شبیه کنکور نیست، بیان می‌کند: درصد بسیار خوبی از فرزندان خانواده‌هایی با سطح درآمدی متوسط و از دهک‌های پایین در این مدارس قبول می‌شوند و این درصد با آزمون‌های دقیقی که هرسال انجام می‌شود به طور دائم درحال رشد است.
وی ادامه می‌دهد: این نشان می‌دهد واقعاً این طور نیست که با یاد گرفتن در کلاس‌های مثلاً ویژه‌ای، دانش‌آموز بتواند چند تا تست را بزند و وارد این مدارس شود.
تصمیمی برای جداسازی دانش‌آموزان نداریم
معاون وزیر آموزش و پرورش به عنوان جداسازی و تفکیک دانش‌آموزان که مورد بحث بسیاری از افراد و حتی کارشناسان است، واکنش نشان می‌دهد و می‌گوید: گاهی واژه‌هایی را ایجاد می‌کنیم و بعد خودمان مقهور واژه‌های خودمان می‌شویم؛ هیچ کس نه بنا دارد و نه علاقه‌مند است این دانش‌آموزان از دیگران جدا شوند.
یاوری عنوان می‌کند: فعالیت‌های بسیار متنوعی در این مدارس طراحی می‌شود و این دانش‌آموزان کارهای مشترکی با دیگر بچه‌ها انجام می‌دهند که تصمیم داریم این فعالیت‌ها افزایش پیدا کند. سیاست ما این است برنامه‌های بین‌مدرسه‌ای بیشتری داشته باشیم که با شیب خوبی در حال رشد است.
وی با بیان اینکه ورود بچه‌ها به مدارس خاصی که امکانات و موقعیت‌های یادگیری نه لزوماً تجهیزات آموزشی بیشتری دارند، به این معنی نیست که ارتباطشان را با بقیه بچه‌ها قطع کنیم، می‌افزاید: در این مدارس شبکه‌سازی طبیعی بین بچه‌ها اتفاق می‌افتد؛ ما با برنامه‌های فراگیر به‌شدت به دنبال این هستیم بچه‌های سمپاد با بچه‌های بیرون از مدرسه تیم و یا مرتبط شوند، اتفاقی که در المپیادها، خوارزمی و... رخ داده و به‌زودی قوت و گسترش بیشتری پیدا خواهد کرد.
وی تک‌بعدی بودن بچه‌های سمپاد را در بین برخی افراد و کارشناسان تصوری غلط می‌داند و می‌افزاید: در سال ۱۴۰۰ تعداد بچه‌های سمپاد که در فوق‌برنامه‌های کاملاً اختیاری در حوزه‌های فرهنگ، ادبیات، ورزش، هنر و... فعالیت کردند در مجموع ۵۵هزار نفر بودند، در ۱۴۰۱ این تعداد به ۸۸هزار نفر رسید و در سال تحصیلی جاری امیدواریم این رقم از ۱۱۰هزار نفر هم عبور کند.
رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان درخصوص عدالت تحصیلی و اینکه گفته می‌شود چنین مدارسی موجب طبقه‌بندی دانش‌آموزان می‌شود و با عدالت تحصیلی سازگاری ندارد، توضیح می‌دهد: رهبر معظم انقلاب در توضیح عدالت به‌صراحت می‌گویند عدالت این است که دسترسی به موقعیت‌های تحصیلی برای همه امکان‌پذیرباشد و تمایزی براساس سطح اقتصادی و اجتماعی خانواده‌ها برقرار نشود؛ ایشان معتقدند «اگر کسی استعداد و علاقه بیشتری داشت و امکان تحصیلی بیشتری در اختیار او قرار گرفت این خلاف عدالت نیست».
یاوری عنوان می‌کند: به هرحال کسی که دانشگاه صنعتی شریف قبول می‌شود نسبت به کسی که دانشگاه ضعیف‌تری قبول می‌شود امکانات بیشتری در اختیارش قرار دارد و این اصلاً خلاف عدالت نیست؛ هرکسی متناسب با تلاش، توان و استعداد خودش بهره‌مند می‌شود.
وی با تأکید براینکه معتقدیم اگر مدارس سمپاد نباشد، بچه‌هایی که از نظر اقتصادی ضعیف‌تر هستند، به کلی از مدرسه‌های خوب محروم می‌شوند، می‌افزاید: سال گذشته بین رتبه‌های برتر کنکور، ۴۰نفر اول و رتبه‌های یک تا ۱۰ رشته‌های ریاضی، تجربی، انسانی و یک تا پنج رشته‌های هنر و زبان، ۱۶ نفر از قبولی‌ها مربوط به مناطق آموزشی ۲ و ۳ یعنی کمتر برخوردار بودند که از این تعداد ۱۵ نفر سمپادی بودند.
وی ادامه می‌دهد: سال پیش از آن، این آمار ۱۵ از ۱۵ و در سال قبل‌تر آن، ۱۴ از ۱۴ بود، یعنی با یک الگوی بسیار منظمی اگر مدارس استعدادهای درخشان نباشند، کل صندلی‌های مرغوب کنکور در اختیار مناطق یک آموزشی و با درصد بالایی در اختیار مدارس غیرانتفاعی و با درصد بالاتری دراختیار پسرها قرار می‌گرفت.
برقراری عدالت با وجود مدارس سمپاد
معاون وزیر آموزش و پرورش با تأکید براینکه اتفاقاً مجموعه‌ای که درصدد برقراری عدالت آموزشی است، مدارس سمپاد است، می‌گوید: در دوسال گذشته در میان رتبه برترهای کنکور از تالش، اسفراین، بروجن، شهربابک، سبزوار، نیشابور و شهرهای خیلی کوچک رتبه‌های تک رقمی کنکور داشتیم.
آموزش و پرورش پس از پایان تحصیلات عمومی، مسئولیتی در قبال بچه‌های سمپادی ندارد، به همین دلیل پایگاه‌های داده و اطلاعات موثق آماری در مورد دانش‌آموختگان سمپاد وجود نداردیاوری ادامه می‌دهد: ما معتقدیم حتماً عدالت آموزشی بخش جدی از اهداف سمپاد و کارکردهای سمپاد است و شاهد ما همین بچه‌هایی هستند که از سمپاد بیرون می‌آیند و اگر سمپادی نبودند مثل خیلی استعدادهای دیگر که در کشور هستند، به آن‌ها رسیدگی نمی‌شد.
وی درخصوص اینکه چرا نمی‌توانیم از این استعدادها در مدارس سمپاد استفاده کنیم و بیشتر آن‌ها به خارج کشور مهاجرت می‌کنند، می‌گوید: آموزش و پرورش پس از پایان تحصیلات عمومی، مسئولیتی در قبال بچه‌های سمپادی ندارد، به همین دلیل پایگاه‌های داده و اطلاعات موثق آماری در مورد دانش‌آموختگان سمپاد وجود ندارد و نمی‌توان گفت چند درصد این بچه‌ها پس از پایان تحصیلات دارای مسئولیت در کشور هستند، اما براساس اطلاعات جمع‌آوری شده، میزان مهاجرت در این بچه‌ها کم و بیشتر شبیه هر جمع نخبگانی دیگری در کشور است.
یاوری اظهار می‌کند: علت عمده این مشکل نیز به شکافی برمی‌گردد که در سال‌های گذشته میان سمپاد و در دوره تحصیل عمومی با بنیاد ملی نخبگان و وزارت علوم ایجاد شده است. ما به‌شدت تلاش می‌کنیم این شکاف را کاهش دهیم و گفت‌وگوی خوبی به‌ویژه با بنیاد نخبگان داشته‌ایم تا این بچه‌ها پس از دانش‌آموختگی از مدارس، جذب بنیاد ملی نخبگان شوند.
رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان درخصوص سخت‌گیری‌های بیش از حد و زده شدن بچه‌ها از درس در این مدارس با تأکید براینکه فضای مدارس سمپاد، فضای تلاش بیشتر، کارجدی و سنگین است، می‌افزاید: هیچ آماری در نماد (سامانه اندازه‌گیری آسیب‌های اجتماعی در آموزش و پرورش) وجود ندارد که بگوید آسیب‌های روانی در سمپاد بیشتر از جاهای دیگر است، بلکه حتی در مدارس سمپاد کمتر هم است.
یاوری درخصوص اینکه آیا آزمون‌های ورودی مدارس تیزهوشان معیار درستی برای گزینش دانش‌آموزان است، با تأکید بر اینکه طبعاً هر ابزاری درصدی از خطا دارد، ادامه می‌دهد: ما هر سال بیش از ۳۰۰هزار داوطلب برای این آزمون داریم و روشی بهتر از آزمون و تست برای این تعداد وجود ندارد. ما مجبوریم دقت آزمونمان بسیار بالا باشد، اما براساس نتایج بررسی‌ها متوسط ضریب هوشی بچه‌هایی که قبول شده‌اند بیشتر از آن‌هایی است که قبول نشده‌اند.
وی به توهم نابغه بودن و اینکه دو دسته از خانواده‌ها توهم نابغه بودن فرزندان خود را دارند، اشاره می‌کند و می‌گوید: اول خانواده‌هایی هستند که متأسفانه در دام مؤسسات خصوصی می‌افتند؛ در کشور ما مؤسسات خصوصی متعددی وجود دارد که آزمون‌های مختلفی برگزار می‌کنند و یا اینکه بچه‌ها را در مسابقات جهانی بی‌ارزش شرکت می‌دهند و خانواده‌ها را به توهم می‌اندازند که فرزند نابغه و توانمند دارند.
معاون وزیر آموزش و پرورش ادامه می‌دهد: این مسابقات جهانی که با گرفتن پول‌های هنگفت از خانواده‌ها برگزار می‌شود اغلب بی‌کیفیت است و به تعداد بالا مدال و یا سرتیفیکیت داده می‌شود که هیچ ارزش جهانی ندارد و تنها یک برگه به زبان انگلیسی دست بچه‌ها و خانواده‌ها داده می‌شود.
یاوری دسته دوم خانواده‌هایی که توهم نابغه بودن فرزند خود را دارند، خانواده‌هایی می‌داند که از روی نمرات قضاوت می‌کنند و ادامه می‌دهد: کشور ما درحال حاضر به دلیل آزمون‌های توصیفی در یک وضعیت تورم نمره‌ای در مقطع ابتدایی قرار دارد و پدر و مادرها با واژه «بسیار خوب» کارنامه که در خوشبینانه‌ترین حالت نمره ۱۸ به بالا را تداعی می‌کند، فکر می‌کنند فرزند نابغه‌ای تربیت کرده‌اند، درحالی که واقعاً این‌گونه نیست.
وی می‌افزاید: ایجاد انتظار غیرواقعی و نامعقول موجب می‌شود با قبول نشدن در مدارس استعدادهای درخشان آسیب جدی به روحیه این بچه‌ها وارد شود و احساس توانمند نبودن که عواقب خطرناکی برای بچه‌ها خواهد داشت، به وجود بیاید.
نظر شما