طی سال‌های اخیر به‌دلیل تورم افسارگسیخته‌ای که در جامعه وجود دارد، دوره بازنشستگی برای بسیاری به موقعیتی پراسترس تبدیل شده است که نه تنها مانع احساس آرامش این قشر شده، بلکه بخش زیادی از بازنشستگان و مستمری‌بگیران را درگیر دست و پنجه نرم کردن با مشکلات متعدد کرده است.
وقتی بازنشسته شوید متوجه مفهوم دغدغه معیشت خواهید شد؟
اصغر رفعت؛ بازنشسته تامین اجتماعی است که با ۳۳ سال سابقه بیمه پردازی به این سازمان را دارد. او که در یکی از کارخانه‌های تولیدی مشغول به کار بوده است دوره بازنشستگی را مصادف با شروع دوره سخت زندگی می‌داند و به ما می‌گوید: وقتی بازنشسته می‌شوید با وجود افزایش هزینه‌های زندگی و تورم، حقوقتان کم می شود و تازه متوجه می‌شوید مفهوم دغدغه معیشت داشتن چیست. چون تمام زندگی، شما را احاطه می‌کند و با همه وجود، هر روز و هر لحظه آن را تجربه می‌کنید.
وی با اشاره به اینکه هر ماه باید مبلغ قابل توجهی را صرف هزینه‌های درمان کند، می گوید پس از ۳۳ سال کارگری در کارخانه دچار مشکلات استخوانی شده است و هر دو ماه یکبار باید حداقل ۱ تا ۱.۵ میلیون تومان
برای ویزیت پزشک، آزمایش، تامین دارو و فیزیوتراپی هزینه کند در حالی که وقتی ۴۰ سال پیش بیمه شدیم گفتند داشتن بیمه درمانی مانند این است که شما از خدمات درمانی رایگان استفاده می‌کنید و بخش قابل توجهی از هزینه‌های درمانی از سوی سازمان پرداخت خواهد شد و بیمه‌گذاران درصد کمی را پرداخت می‌کنند، حالا کاملا برعکس شده است. اگر همان سال ها می دانستم امروز شرایط اینطور می‌شود، هیچ وقت پولم را در صندوق تامین اجتماعی نمی‌ریختم. اگر همان پولی را که ۳۳ سال در این صندوق ریختم، جای دیگری سرمایه‌گذاری می‌کردم امروز شرایط بهتری داشتم.
مسئولان تامین اجتماعی امانت‌داران خوبی نبودند
رفعت در پاسخ به این پرسش که چه امکانات رفاهی از سوی سازمان برای بازنشستگان در نظر گرفته شده، اظهار می‌دارد: وقتی معیشتمان تامین نیست و از پسِ هزینه‌های درمان برنمی‌آییم، وضعیت رفاهی‌یمان ناگفته پیداست. اگر فرزندانمان دلشان برایمان بسوزد و با صرفه‌جویی در هزینه‌های زندگیشان بتوانند ما را به سفری یک یا دو روزه‌ای ببرند، که برده اند. در غیر این صورت سرگرمی ما تماشای تلویزیون و تفریح نشستن روی نیمکت پارک است.
به گفته وی مسئولان تامین اجتماعی امانت‌داران درستی برای حفظ سرمایه‌های ما نبودند و باید یک روز پاسخ تک تک بازنشستگان و خانواده‌یشان را بدهند.
جمشید جعفری؛ بازنشسته دیگری است که به ما می‌گوید ۳۰ سال در یک کارگاه شیرینی پزی کرده اما کارفرما هر ماه برای او بین ۵ تا ۸ روز بیمه رد کرده است و بعد از ۳۰ سال کار تنها ۱۰ سال سابقه بیمه پردازی دارد و اکنون بازنشسته حداقل بگیر است و برای استفاده از خدمات درمانی حتی در مراکز ملکی سازمان نیز باید فرانشیز پرداخت کند.
او درخصوص بیمه‌تکمیل درمان می‌گوید: اگر هزینه‌های درمانی بیمه‌شدگان و بازنشستگان توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت شود و بیمارستان‌های ملکی سازمان ظرفیت و امکانات کافی داشته باشد، نیازی به بیمه تکمیلی نیست؛ چرا که بیمه‌شدگان علاقه‌ای برای حضور در مراکز درمانی خصوصی ندارند.
وی می‌افزاید: تأمین اجتماعی بیمه تکمیلی را به بازنشستگان تحمیل کرده است و بازنشستگان برای کاهش هزینه‌های درمان مجبورند با پرداخت هزینه مضاعف – پرداخت حداقل ۱۵۲ هزار تومان برای خود و به ازای هر یک از افراد تحت تکلف – بخشی از این هزینه ها را کاهش دهند. در حالی که سازمان باید با تجهیز مراکز درمانی و بیمارستان‌های ملکی و ارجاع بیماران به بیمارستان‌های دیگر، نیازهای درمانی ما را تامین کند.
مجبوریم در مصرف مواد غذایی صرفه‌جویی کنیم
حسین اکبری؛ بازنشسته بانک است. او به ما می‌گوید: با توجه به شکاف عمیق میان نرخ تورم و میزان افزایش حقوق بازنشستگان وضعیت زندگی ما ناگفته پیداشت .
او ادامه می دهد: با اشاره به اینکه حتی اگر از سلامت جسمی برخوردار باشید و هزینه‌های زندگی به هزینه‌های سبد خانوار تحمیل نشود، بازهم طی دوران بازنشستگی در مقایسه با قبل از آن هزینه‌های زندگی افزایش می‌یابد، علاوه براینکه خودمان دوست داریم در این دوران زمان بیشتری را با فرزندان عروس، داماد و نوه‌هایمان بگذرانیم، آن‌ها نیز دوران بازنشستگی را فرصتی برای رفت‌وآمد بیشتر به خانه پدری می‌دانند. اما واقعیت این است که رفت‌وآمد خرج دارد و نمی‌توان با این وضعیت حقوق‌ها و جیب خالی مهمانداری کرد. بنابراین من و همسرم مجبوریم وقتی خودمان تنها هستیم در مصرف مواد غذایی صرفه‌جویی کنیم تا آبرویمان جلوی عروس و دامادمان حفظ شود. البته با این شرایط، بسیاری از بازنشستگان می‌گویند حقوق بازنشستگان بانک از بازنشستگان تامین اجتماعی و دستگاه‌های دیگر بیشتر است و من همیشه به همسرم می‌گویم باید خدا را شکر کنیم که بیمه‌شده تامین اجتماعی نیستیم و می‌توانیم همین لقمه نان بخور، نمیر را با سختی کمتری در مقایسه با آن‌ها تهیه کنیم.
حقوق بازنشستگان با نرخ تورم همخوانی ندارد
اکبر شوکت؛ عضو پیشین هیئت امنای سازمان تامین اجتماعی نیز در گفت‌وگو با ما می‌گوید: در کشور قانونی برای ارایه خدمت با سالمندان و بازنشستگان نداریم و در واقع بازنشستگان ما پس از ۳۰ تا ۳۵ سال پرداخت حق‌بیمه فقط یک حقوق بازنشستگی دریافت می‌کنند که متاسفانه آن هم به هیچ وجه با نرخ تورم همخوانی ندارد و در واقع حقوقی که بازنشستگان دریافت می‌کنند پاسخگوی نیازهای زندگی آن‌ها نیست و تامین معیشت آن‌ها را به سختی انداخته است.
وی با اشاره به اینکه سال‌هاست رقم دستمزد پایین‌تر از نرخ تورم تعیین می‌شود و همه حقوق‌بگیران بویژه کارگران به سختی هزینه‌های زندگی خود را تامین می‌کنند، ادامه می‌دهد: باز هم وضعیت شاغلان از بازنشستگان بهتر است. زیرا شاغلان از مزایای جانبی شغل بهره‌مندند، اما طی دوران بازنشستگی مزایای جانبی شغل حذف می‌شود و حقوق آن‌ها در مقایسه با دوران اشتغال کاهش یافته است. بنابراین مشکلات معیشت بازنشستگان به مراتب بیشتر دیگر افراد جامعه است. درحالی که هزینه‌های زندگی طی دوران بازنشستگی کاهش نمی‌یابد و فقط نوع نیازها و هزینه‌کرد خانوار تغییر می‌کند. به عنوان نمونه طی این دوران تقریباً فرزندان خانواده مستقل شده‌اند اما تعداد افراد خانواده افزایش یافته است. ضمن آنکه معمولاً طی دوران بازنشستگی هزینه‌های درمان و در برخی مواقع پرستاری نیز بر هزینه‌های بازنشستگان افزوده می‌شود که حقوق بازنشستگی آن‌ها به هیچ عنوان پاسخگوی نیازهای آن‌ها نیست و مشکلات معیشتی نیز بر مشکلات آن ها افزوده می‌شود.
به گفته شوکت ضرورت دارد مانند بسیاری از کشورها قانون جامعی برای حمایت از بازنشستگان و تامین نیازهای سالمندان داشته باشیم و در کمتر کشوری، بازنشستگان طی دوران بازنشستگی دغدغه معیشت دارند و ما نباید خود را با کشورهای فقیر و جهان سومی مقایسه کنیم. منصفانه نیست افرادی که سال‌ها با کار و زحمت به جامعه خدمت کرده‌اند اکنون با مشکلات معیشتی دست‌و پنجه نرم کنند.
این عضو پیشین هیئت امنای سازمان تامین اجتماعی ادامه می‌دهد: در همه کشورها هدف نهایی دولت‌ها از سیاست‌گذاری‌ها -اعم از حوزه سیاسی، اقتصادی،اجتماعی، فرهنگی و آموزشی- برقراری عدالت برای رفع تبعیض و فقر است. اما این واقعیت غیر قابل انکار است که متاسفانه طی سال‌های اخیر دولت‌ها در برقراری عدالت ناکارآمد بوده‌اند و گواه این ادعا فاصله زیاد حقوق و دستمزد تعیین شده ۹ میلیون تومانی از سوی دولت، با خط فقر اعلام شده ۲۵ میلیون تومانی توسط کارشناسان اقتصادی است که نشان می‌دهد بیش از ۸۰ درصد بازنشستگان تامین اجتماعی صورت خود را با سیلی سرخ نگه داشته اند و در فقر نسبی به سر می‌برند که البته از این بین ۵۵ تا ۶۰ درصد آن‌ها حداقل‌بگیران سازمان هستند و با توجه به شرایط اقتصادی کشور دور از واقعیت نیست اگر بگوییم در فقر مطلق زندگی می‌گذرانند. اما اگر ملاک حداقل حقوق باشد باز هم دریافتی ۶۰ درصد بازنشستگان این سازمان نصف خط فقر محاسبه شده است و از تنگنای معیشت رنج می برند.
به گفته وی هر اندوخته‌ای که سازمان تامین اجتماعی دارد حاصل حق‌بیمه‌ای است که بازنشستگان طی دوران اشتغال خود پرداخت کرده‌اند و اگر این سازمان متاثر از تصمیم‌ها و سیاستگذاری‌های غلط دولت‌ها یا مدیران فاسد بوده تقصیر کارگران و بازنشستگان سازمان نیست. اداره این سازمان دست کارگران و بازنشستگان نبوده که اکنون آن‌ها تاوان می‌پردازند. حتی در ترکیب ۹ نفره هیئت امنا هم دو نماینده از طرف کاگران، یک نفر به نمایندگی از کارفرمایان و ۶ نماینده از طرف دولت حضور دارند و در واقع تعیین کننده اصلی دولت بوده است.
وی تعیین غیر عادلانه حقوق و دستمزد را یکی از بزرگترین آسیب‌های اجتماعی جامعه عنوان می‌کند می‌گوید: حقوق و دستمزد از سوی مافیای قدرت و ثروتِ کشور تعیین می‌شود که نه تنها عادلانه نیست، بلکه منجر به افزایش فقر در جامعه شده است که با آموزه‌های دینی و اسلامی ما هم همخوانی ندارد.
شوکت با بیان اینکه رابطه فقر و دینداری در آموزه‌های اسلامی رابطه‌ای معکوس تعریف شده و از پیامبر اسلام(ص) روایت است «فقر از هر در وارد شود ایمان از در دیگری خارج می شود»، اضافه می‌کند: این پرسش مطرح است که مسئولان و کارگزاران کشور ما – کشوری که دنیا آن را به عنوان پرچم‌دار اسلام می‌شناسد- چقدر به رفع فقر از جامعه و ایجاد معیشت همراه با کرامت انسانی توجه دارند و وضعیت معیشت بازنشستگان ما چقدر متناسب با آموزه‌های دینی است؟
افزایش مستمری بازنشستگان تامین اجتماعی در سال ۱۴۰۳ چه شد؟
محمد اسدی؛ رئیس کانون عالی کارگران بازنشسته کشور نیز به ما می‌گوید: با توجه به شرایط اقتصادی کشور، افرادی که با حقوقی کمتر از ۲۰ میلیون زندگی می‌کنند، شرایط زندگی خوبی ندارند . بنابراین پُر واضح است که در این بین بسیاری از بازنشستگان تامین اجتماعی -که بیشتر آن‌ها حقوق کمتر از ۱۵ میلیون تومان دریافت می‌کنند و حداقل بگیرانی که دریافتی شان از بازنشستگان هم کمتر است - مشکلات معیشتی بیشتری دارند.
وی می‌افزاید: با وجود آنکه طبق ماده ۹۶ تامین اجتماعی، سازمان مکلف است میزان تمام مستمری‌های بازنشستگی، از کارافتادگی کلی و مجموع مستمری بازماندگان را -در فواصل زمانی که حداکثر از سالی یکبار کمتر نباشد- باتوجه به افزایش هزینه زندگی با تصویب هیئت وزیران به همان نسبت افزایش دهد، سال‌هاست این قانون اجرایی نشده است.
اسدی در خصوص متناسب سازی حقوق بازنشستگان نیز می‌گوید: مصوبات این مهم در لایحه بودجه ۱۴۰۳ هم برای بازنشستگان کشوری و لشکری و هم برای بازنشستگان تامین اجتماعی به تصویب رسیده و از اول فروردین لازم‌الاجرا بوده است. به این معنا که مستمری بازنشستگان در زمان برقراری هرچه با حداقل حقوق بازنشستگی همان سال اختلاف داشته، اما طی سال‌های گذشته با افزایش‌های نادرست ضریب اختلاف آن کاهش پیدا کرده،- یعنی اگر نخستین حقوق بازنشستگی فردی ۳ برابر حداقل حقوق بازنشستگی همان سال بوده و اکنون به دلیل افزایش‌های نادرست سنوات قبل، حقوق‌آن‌ها کمتر از ۳ برابر حداقل حقوق بازنشستگی -است، باید ۹۰ درصد آن طی سه سال جبران شود -که طبق قانون این متناسب‌سازی، در سال نخست به میزان ۴۰ درصد و طی سال‌های دوم و سوم هرکدام ۳۰ درصد مابه‌التفاوت تا ۹۰ درصد اجرا خواهد شد.
وی در خصوص مشکلات درمانی بازنشستگان نیز می‌گوید: طبق ماده ۵۴ قانون تامین اجتماعی، بیمه شدگان و افراد خانواده آن‌ها از زمانی که مشمول مقررات این قانون قرار می‌گیرند، صفر تا صد هزینه‌های درمانی بیمه‌شدگان،بازنشستگان و افراد تحت تکفل آن‌ها بر عهده سازمان تامین اجتماعی است. ضمن آنکه طبق قانون الزام تامین اجتماعی -مصوب سال ۱۳۶۸- نیز کل هزینه درمان بازنشستگان به عهده دولت و سازمان تامین اجتماعی است. بنابراین بر اساس قانون تامین اجتماعی تمهیدات لازم برای درمان بیمه‌شدگان و بازنشستگان این سازمان اندیشیده شده است اما اگر مجریان قانون در عمل قانون شکنی می‌کنند و مجلس شورای اسلامی به وظایف نظارتی خود عمل نمی‌کنند، موضوع دیگری است.
وی درباره تامین امکانات رفاهی بازنشستگان اظهار می‌دارد: گرچه در ایران استانداردی در خصوص تامین امکانات رفاهی برای بازنشستگان نداریم، اما واقعیت این است که امکانات پیش‌بینی شده برای این قشر با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. با این حال سازمان تامین اجتماعی با اجرای طرح کرامات رضویه؛ چند سالی است که تعدادی از بازنشستگان استان‌های مختلف را به طور رایگان به مشهد مقدس اعزام می‌کند و برای بازنشستگان استان‌های خراسان نیز زیارت قم و شیراز را پیش‌بینی کرده است که در قالب این طرح سال ۱۴۰۱ حدود ۵۰ هزار نفر و سال ۱۴۰۲ بیش از ۲۷ هزار بازنشسته به مشهد اعزام شده‌اند. همچنین برگزاری المپیادهای ورزشی و ارائه تسهیلات بانکی قرض‌الحسنه نیز از دیگر طرح‌هایی است که تاکنون سازمان در قالب امکانات رفاهی برای بازنشستگان اجرا کرده است.
نظر شما