صنعت نفت و گاز ایران مهم‌ترین صنعت و راهبردی‌ترین بخش اقتصادی ایران بوده است. صنعت نفت و گاز ایران با ذخایر عظیم موجود در کشور ما، نه تنها در تامین نیازهای انرژی داخلی بلکه در ایجاد درآمدهای ارزی از طریق صادرات نیز نقش مهمی ایفا می کند. طی سال‌ها، ایران گام‌های مهمی در توسعه بخش نفت و گاز خود با تمرکز بر افزایش ظرفیت تولید، ارتقای کیفیت محصول و گسترش حضور خود در زنجیره ارزش جهانی برداشته است.

دولت سیزدهم مجموعه اقدامات راهبردی را با هدف تقویت صنعت نفت و گاز کشور اجرا کرد. یکی از راهبردهای کلیدی تمرکز بر جلوگیری از خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز ایران بود. هدف دولت با افزایش ظرفیت پالایش داخلی و سرمایه گذاری در تولید محصولات پتروشیمی و پالایشی، افزودن ارزش به منابع نفت و گاز ایران و کاهش وابستگی به فروش نفت خام بود. یکی از دستاوردهای مهم دولت سیزدهم در زمینه فاصله گرفتن از خام‌فروشی، افزایش ۱۰ میلیون تنی ظرفیت تولید سالانه محصولات پتروشیمی با سرمایه گذاری ۳.۵ میلیارد دلاری بود. این گسترش چشمگیر تولید پتروشیمی نه تنها به ارزش منابع نفت و گاز ایران افزود، بلکه فرصت های جدیدی را برای بازارهای صادراتی ایجاد کرد. افزایش ظرفیت تولید به ایران کمک کرد تا جایگاه خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در صنعت پتروشیمی جهانی مستحکم کند.

علاوه بر این، دولت همچنین بر افزایش ظرفیت تولید محصولات پالایش شده از جمله بنزین و نفت و گاز یورو ۵ تمرکز کرد. افزایش تولید بنزین به میزان ۱۸ میلیون لیتر در روز و نفت و گاز یورو ۵ به میزان ۲۰ میلیون لیتر در روز نه تنها پاسخگوی نیاز داخلی بود بلکه ایران را قادر ساخت تا محصولات پالایش شده با کیفیت بالا را به بازارهای بین المللی صادر کند. این اقدام در بهبود رقابت پذیری ایران در زنجیره ارزش جهانی نفت و گاز مؤثر بود.

یکی دیگر از دستاوردهای قابل توجه دولت سیزدهم افزایش کیفیت فرآورده های نفتی در کشور به ارزش ۳.۶ میلیارد دلار بود. این بهبود کیفیت محصول نه تنها زمینه فروش فرآورده های نفت و گاز ایران را در بازارهای بین المللی افزایش داد، بلکه ارزش صادرات ایران را نیز افزایش داد. سرمایه‌گذاری در ارتقای پالایشگاه‌ها و به‌کارگیری فناوری پیشرفته به ایران کمک کرد تا محصولاتی با کیفیت بالاتر و مطابق با استانداردهای بین‌المللی تولید کند.

دولت سیزدهم علاوه بر افزایش ظرفیت تولید و ارتقای کیفیت محصول، بر نوسازی پالایشگاه های مستهلک شده توسط متخصصان ایرانی و کسب سهام در سه پالایشگاه فراسرزمینی در آمریکای جنوبی تمرکز کرد. دیپلماسی فعال انرژی شهید رئیسی با بهره‌گیری از تخصص و فناوری ایرانی، پالایشگاه‌های قدیمی و مستهلک شده در کشورهای همسو با ایران را بازسازی و نوسازی کرد و کارایی و تولید آنها را افزایش داد. علاوه بر این، ایران با تبدیل شدن به سهامدار پالایشگاه های فراساحلی، توانست مستقیماً نفت خام خود را در این پالایشگاه‌های خارج از مرز و فراسرزمینی پالایش کند و به بازارهای جدیدی برای محصولات فرآوری شده دست یابد.

تمرکز راهبردی دولت شهید رئیسی بر جلوگیری از خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز ایران نتایج قابل توجهی به همراه داشت. افزایش ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی و پالایشی، همراه با بهبود کیفیت محصولات و بهبود زیرساخت های پالایشگاهی، ایران را قادر ساخت تا جایگاه خود را در زنجیره ارزش جهانی نفت و گاز تقویت کند. همچنین سیاست راهبردی ایران در پالایش فرامرزی نفت خام خود و فروش فرآورده‌های نفتی، به پالایش بیشتر نفت خام ایران و همچنین درآمدزایی بیشتر ارزی ایران کمک کرد به نحوی که میزان وصولی درآمدهای حاصل از فروش نفت و میعانات گازی ایران به میزان بی‌سابقه ۲۷۵ درصد رشد داشته است.

با نگاه به آینده، دولت چهاردهم ایران باید بر اساس دستاوردهای دولت سیزدهم و تقویت بیشتر سیاست‌های صورت پذیرفته در صنعت نفت و گاز کشور، سیاست‌های خود را ادامه دهد. ایران با سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، پذیرش فناوری پیشرفته و گسترش دسترسی به بازار، توانسته است به افزایش رقابت‌پذیری خود در زنجیره ارزش جهانی نفت و گاز در دولت سیزدهم دست پیدا کند که باید این رویکرد تداوم یابد.