حجت‌الاسلام والمسلمین امیرعلی حسنلو، مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه ، بیان کرد: حدیث غدیر پیوسته در منابع حدیثی تاریخی و تفسیری و کلامی علمای اسلام ذکر شده و بین امت اسلام مورد توجه و بحث و استدلال و استناد قرار گرفته است. در کتاب «المصنف» از عبدالله بن محمد بن ابی شیبه(ابن ابی شبیه کوفی) و کتاب «مسند احمد» از احمد بن محمد بن حنبل چندین حدیث آمده است. به عنوان مثال براء بن عازب گزارش می‌دهد در برگشت از سفر حج همراه رسول خدا(ص) در غدیر خم فرود آمدیم. ندا داده شد که برای نماز جماعت آماده شویم.
وی ادامه داد: زیر درختی برای رسول خدا(ص) جارو زده شد و رسول خدا(ص) نماز ظهر را خواند. سپس دست علی(ع) را گرفت و فرمود مگر نمی‌دانید که من به مؤمنان از خودشان سزاوارترم؟ گفتند بلی می‌دانیم. آن‌گاه دست علی(ع) را گرفت و فرمود هرکس که من مولای اویم علی(ع) هم مولای اوست. خدایا هر که او را دوست دارد، دوست بدار و با هر که با وی دشمنی می‌کند، دشمنی فرما. پس از این ماجرا عمر به دیدار علی(ع) آمد و گفت مبارک باد بر توای پسر ابوطالب که برای همیشه مولای هر مرد و زن مؤمنی گشتی.
مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه افزود: در این حدیث گران‌قدر که مساوی با تمام ۲۳ سال نبوت خاتم پیامبران است به قول عالم بزرگ سنی مذهب اصول دین توحید، نبوت، معاد و امامت توسط پیامبر(ص) مطرح گردید. آن حضرت برای توحید اقرار گرفت و برای نبوت خود اقرار گرفت و برای معاد و سپس برای امامت علی (ع) نیز اقرار گرفت و چنین تبیین کرد که هرکس امامت علی(ع) را قبول ننماید دیگر اصول دین یعنی توحید و نبوت را قبول نکرده و معادش جز خسران و تبهکاری نخواهد بود. این تفسیر عجیب از عالم بزرگ اهل سنت عجیب نیست، چون به حق اعتراف نمود و حق را بیان کرد.
حسنلو گفت: گزارش دیگر در منابع اهل سنت این است که «علی(ع) در رحبه محلی واقع در کوفه، مردم را قسم داد و گفت که هر کس در روز غدیر شاهد بوده است که رسول خدا(ص) فرمود: هرکس من مولای او هستم علی مولای اوست، از جا برخیزد و شهادت دهد. نوشته‌اند دوازده نفر از اصحاب بدر ایستادند و گفتند ما شاهد بودیم که رسول خدا(ص) در روز غدیر فرمود آیا من بر شما از خودتان و زنانم بر زنان شما سزاوارتر نیست؟ ما همه گفتیم آری یا رسول الله. حضرت فرمودند هر کس من مولای اویم علی مولای اوست. خدایا هر کس او را دوست بدارد دوست بدار و هر کس با او دشمن است را دشمن بدار.»
وی ابراز کرد: ابن قتیبه در کتاب «المعارف» پس از یادآوری بیماری برص که بر چهره انس بن مالک به سبب عدم شهادت به ولایت علی(ع) در غدیر عارض شد مفصل در این باره گزارش داده است. بلاذری این گزارش را در کتاب «أنسابالأشراف» به گونه دیگر آورده است. از قول ابو وائل می‌گوید: علی بر منبر گفت به خداوند سوگند می‌دهم هر کس از رسول خدا(ص) که در روز غدیر خم فرمود: «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه» این را شنیده است برخیزد و گواهی دهد. این در حالی بود که انس بن مالک، براء بن عازب و جریر بن عبد اللّه بجلی پای منبر بودند.
مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه بیان کرد: علی(ع) سوگند خود را تکرار نمود ولی احدی پاسخش را نداد. پس فرمود بار خدایا هر کس که این شهادت را پنهان می‌کند در حالی که آن را می‌داند او را از دنیا مبر مگر آنکه بر او نشانه و علامتی قرار دهی که در بین مردم بدان شناخته شوند. در نتیجه انس گرفتار برص شد، براء نابینا گشت و جریر به صحرا نشینی و گمراهی جاهلیت برگشت و به جایگاه اولی خود رفت و در خانه مادرش درگذشت.
حسنلو تصریح کرد: همچنین بلاذری در کتابش حدیث ولایت و چند حدیث درباره ماجرای به امامت رسیدن علی(ع) در غدیرخم توسط رسول خدا(ص) را آورده است. ابن کثیر در کتاب «البدایة و النهایة» بحث مفصلی در دو جا یکی تحت عنوان «فصل فی إیراد الحدیث الدال علی أنه علیه السلام خطب بمکان بین مکة و المدینة مرجعه من حجة الوداع قریب من الجحفة یقال له غدیر خم» و دیگری «باب ذکر شیء من فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب رضی الله عنه» به موضوع غدیر پرداخته است.
وی ادامه داد: ابن حجر عسقلانی در کتاب «الإصابة» ابن عساکر دمشقی نیز به تفصیل درباره حدیث غدیر سخن گفته است. در منابع شیعه ضمن اینکه روایات درباره فضایل امیرمومنان(ع) و غدیر به تفصیل مورد توجه واقع شده، ابعادی از غدیر نیز که در تاریخ‌نگاری اهل سنت مورد غفلت و سانسور واقع شده پرداخته شده است.
احتجاج اهل بیت(ع) به غدیر
مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه اظهار کرد: احتجاج اهل بیت به غدیر نیز یکی از ابعاد دیگر حدیث غدیر است که در منابع شیعه و سنی مورد توجه بوده است. اولین کسی که از معصومین به این حدیث و حادثه مهم جهان اسلام برای اثبات ولایت خود استناد کرد شخص امیرالمؤمنین(ع) بود که در موارد مختلف به این امر پرداختند.
وی اضافه کرد: حضرت امیر در جمع مهاجرین و انصار بعد از به خلافت رسیدن ابوبکر فرمودند والله که از کسی و نزاع با آن درباره خلافت نمی‌ترسم. البته گمان نمی‌کردم کسی از شما مردم با ما اهل بیت(ع) در امر ولایت منازعت و مخالفت نماید و خلافت را که حضرت واهب متعال برای ما حلال گردانید و حکایت روز غدیر خم را که از سید البشر اکثر اربابان دین و ملت استماع نمودند را بدون دلیل و حجت بلکه تنها از روی عناد و عصبیت متروک گردانید. بعد از این سخنان امیرالمؤمنین(ع)، ۱۲ نفر از آنان برخاستند و بر افضلیت و حق حضرت نسبت به خلافت اعتراف کردند.
مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه ابراز کرد: فاطمه زهرا(س) در خطبه خود با استناد به غدیر از حقانیت خود دفاع نمود. روزی عمر و اطرافیانش برای بیعت گرفتن از علی(ع) آمده بودند. خطاب به آنان فرمودند گویا آنچه رسول اکرم(ص) در روز غدیر به شما به موجب حکم خدای تعالی تقریر کرده و عهد بلکه شرط نمود را نمی‌دانید و یا از خاطر خود آن عهد و پیمان را فراموش شده انگاشته‌اید و شیوه تمرد و مخالفت را برگزیده‌اید. والله که حضرت نبی اکرم(ص) در آن روز از شما و از اکثر امت عهد و پیمان نسبت به ولایت علی(ع) گرفت.
وی افزود: هم چنین امام حسن مجتبی(ع) در جریان جنگ با معاویه طی نامه‌ای خطاب به معاویه نوشتند حضرت رسول اکرم(ص) هر یک از ائمه را در روز غدیرخم معرفی کردند و در موارد متعددی فرمودند که آنان ۱۲ تن اند و هر یک به نص ایزد اکبر معین و مقرر گردیده‌اند. سپس فرمود اول آنها امیرالمؤمنین(ع) است و با استناد به قضیه غدیرخم، ولایت و خلافت را حق خود و پدر بزرگوارشان دانستند.
حسنلو گفت: امام صادق(ع) طی حدیثی مفصل پیرامون امامت و ولایت فرمود رسول اکرم(ص) در حجة الوداع در روز غدیر، علی(ع) را به عنوان امام نصب کرد. همچنین امام کاظم(ع) در مناظره با هارون الرشید فرمود همانا ما معتقدیم ولایت جمیع خلایق با ماست، به خاطر قول پیامبراکرم(ص) در روز غدیر که فرمودند: «من کنت مولاه فعلی مولاه».
استاد حوزه علمیه ادامه داد: امام موسی بن جعفر(ع) نیز در تفسیر آیه ۸ سوره بقره که می‌فرماید: «یخادعون الله و الذین آمنوا …؛ می‌خواهند خدا و اهل ایمان را فریب دهند و حال آنکه فریب ندهند مگر خود را و این از سفاهت و نادانی است»، می‌فرمایند هنگامی که پیامبراکرم، علی(ع) را به عنوان امام و رهبر مردم در روز غدیر نصب کردند و پیغمبر(ص)، عمر و تمام رؤسای مهاجرین و انصار را امر فرمودند تا با علی(ع) بیعت کنند و آنان نیز این کار را کردند، خدای تبارک و تعالی این آیه را نازل فرمود.
وی افزود: امام رضا(ع) نیز در حضور جماعتی از علما که مأمون آنها را برای مناظره با حضرت دعوت کرده بودند در بحث امامت به حدیث غدیر احتجاج کردند. همچنین عبدالعزیز از یاران حضرت نقل می‌کند که حضرت رضا(ع) به من گفتند مسئله امامت از تمامیت دین است. رسول خدا(ص) از دنیا نرفت تا اینکه برای امتش دانستنی‌های دین را بیان فرمود و علی(ع) را برای ایشان به عنوان نشانه و پرچم هدایت و امام تعیین فرمودند.
مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه تصریح کرد: غدیر نه تنها در طول تاریخ مورد استناد اهل بیت(ع) بوده، بلکه بعضی از صحابه نیز بدان استناد و احتجاج کردند. سلمان فارسی سه روز پس از دفن پیامبر اکرم(ص) خطبه‌ای خواند و در آن مردم را در مورد اینکه چرا خلافت را از امیرالمؤمنین علی(ع) گرفته و به دیگری سپردند مورد نکوهش قرار دادند.
وی ابراز کرد: در سقیفه پس از خطبه ابوبکر، ابی بن کعب برخاست و این گونه سخنرانی کرد: «ای گروه مهاجر که خشنودی خدا را در نظر داشته و در قرآن مورد ثنای الهی قرار گرفتید و ای گروه انصار که در شهر ایمان سکنی گزیده‌اید، آیا فراموش کرده‌اید و یا خود را به فراموشی زده‌اید؟ آیا تبدیل عهد و پیمان کردید و یا تغییر آیین داده‌اید؟ یا خذلان اختیار کرده‌اید؟ یا عاجز شده‌اید؟ مگر فراموش کرده‌اید که رسول خدا در روز غدیر در میان ما بپا خواست و علی(ع) را در مقابل همه نگه داشت و فرمود: «من کنت مولاه فعلی مولاه». ولی گوش شنوا نبود.»
رفع بلاهای فرقه‌ای نیازمند تأمل و درک غدیر است
حسنلو گفت: اگر مشکلات امروز جوامع اسلامی به درستی رصد شود روشن می‌شود که چقدر امت اسلام از فقدان و فراموشی محتوای غدیر که اجتماع و انسجام امت پیرامون امامت بود زیان دیده‌اند. اگر به پیمان غدیر عمل می‌شد و وصیت پیامبر(ص) عملی می‌گردید، امت اسلام گرفتار این همه مصائب نمی‌شد که در طول تاریخ شاهد بوده است. قتل و خون ریزی و جنگ‌های طائفه‌ای و مذهبی و قبیله‌ای و همه مصائب امت و بلاها از آنجا ناشی شد که عهد غدیر به فراموشی رفت و امت به تفرقه گرفتار شدند.
وی اضافه کرد: بلاهای فرقه‌ای محل نفوذ و دامی شده برای استعمارگران که برای امت اسلام نقشه‌های شوم بکشند و به یغما و غارت در ممالک اسلامی بپردازند. هرچه دامنه این بلاها با گذشت زمان گسترده و شکل آنها پیچیده‌تر می‌شود، احتیاج به تأمل و درک غدیر و دریافت پیام آن بیشتر می‌شود.
مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه یادآور شد: رسول الله(ص) غدیر را برای پیشگیری از این مصائب مطرح کرد و حدیث ثقلین و آیه مودت در قرآن برای درک درست پیام غدیر است. آنچه داعش از جنایت هولناک غیر انسانی در عراق و شام به نام اسلام و با نشانه پرچم پیامبر(ص) مرتکب شد و لطمه‌هایی به امت اسلام زد که هنوز ابعاد شوم آن شناخته نشده و پنهان است و آسیب‌های آن بعدها روشن خواهد شد، همه این جنایات از خلاء ناشی از عدم توجه به غدیر بوده است. تنها راه خلاصی از این بلاها حتی امراض و بلاهای طبیعی در گرو رسیدن به دامنه رحمت و سعادت غدیر است.
گفت‌وگو از مهنوش بهروز
نظر شما