حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالهادی مسعودی‌خمینی؛ استاد دانشگاه قرآن و حدیث، ۷ تیرماه در «دومین همایش ملی ترجمان غدیر با مروری بر زیارت غدیریه» در سخنانی با موضوع «زیارت غدیریه؛ آینه فضیلت علوی» با بیان اینکه زیارت غدیریه دو برابر زیارت جامعه کبیره از جهت کلمات حجم دارد و بیش از ۳۴۰۰ کلمه است، گفت: در سه بخش یعنی منابع و مصادر این زیارت، سند و محتوای زیارت مطالبی عرض می‌کنم؛ در مورد منابع سه کتاب مشهور شیعه آن را نقل کرده است؛ اول المزار الکبیر مشهدی؛ مشهدی از نویسندگان بزرگ شیعه در قرن ششم است و تقریباً اکثر زیارات ائمه(ع) را گردآوری کرده است و این کتاب امروز در اختیار ما است.

وی افزود: شهید اول هم کتاب المزار دارد؛ شهید عالم صاحب لمعه و عالم بزرگی است؛ کتابی که ۷۰۰ سال در حوزه تدریس می‌شود و شرح آن هم حدود ۴۰۰ سال در اوج است. شهید اول در قرن هشتم این زیارت را نقل کرده است و بعدا هم علامه مجلسی این زیارت را از شیخ مفید نقل کرده است، لذا اگر این سند را بپذیریم قدمت آن به قرن چهارم برمی‌گردد. چه شیخ مفید نقل کرده یا نکرده باشد، سایر منابع در نقل قابل تکیه هستند، یعنی از جهات منابع، معتبر هستند. 

مسعودی‌خمینی بیان کرد: از جهت سند باید گفت که مشهدی در موارد زیادی اسناد را ذکر و در مورد زیارت غدیریه دو سند آورده است ولی شهید اول اسناد را در المزار خود نیاورده است. سند اول مشهدی، مرفوعه است ولی عصر نقل را نشان می‌دهد و آن اینکه مشهدی در اواخر قرن ششم این زیارت را شنیده است؛ در سند دوم کاملا افراد شناخته شده و متصل ذکر شده است، لذا سند معتبر است و سند این زیارت به امام هادی(ع) می‌رسد.

وی ادامه داد: امام هادی(ع) در سال ۲۵۴ به شهادت رسیدند، یعنی در نیمه قرن سوم و از قرن سوم تا قرن ششم، سه قرن است و طبیعتا باید ۱۰ واسطه در سند این زیارت وجود داشته باشد که دارد و در بالاترین درجه سند، امام عسکری(ع) از پدرشان امام هادی(ع) نقل کرده است. 

استواری و اعتبار راویان زیارت غدیریه

استاد دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه در مورد استواری افراد ذکر شده در سند هم باید گفت یکی از آنان فضل بن شاذان نیشابوری است که فردی ثقه است، اضافه کرد: فرد دیگر در این سلسله سند طبری شیعه مازندرانی و صاحب تالیفات متعدد است؛ او از پسر شیخ طوسی نقل کرده است و او هم از پدرش شیخ طوسی یعنی شیخ الطائفه نقل کرده است؛ شیخ طوسی در هر یک از علوم اسلامی اصلی کتاب دارد و کتاب‌های او منبع برای محققان است. شیخ طوسی هم روایت این زیارت را از شیخ مفید نقل کرده است؛ کسی که اگر اغراق نکنیم ما امروزه شیعه شیخ مفید هستیم زیرا او اعتقاد به نبوت و امامت و برزخ و قیامت را به شیعیان یاد داده است؛ او در ورودی غربی کاظمین(ع) دفن است. 

وی افزود: شیخ مفید هم این روایت را از استادش جعفر بن ابن قولویه گرفته است؛ ابن قولویه هم از کلینی و کلینی از علی بن ابراهیم و او از پدرش ابراهیم نقل کرده است؛ ابراهیم بن هاشم هم کسی است که کل میراث حدیثی عراق را به قم آورد و ایشان هم از نایب خاص سوم امام زمان(عج) یعنی ابوالقاسم بن حسین بن روح نوبختی نقل کرده است. البته در نقل دیگری داریم که از نایب اول خاص امام زمان یعنی عثمان بن سعید نقل کرده است و روح نوبختی هم مستقیما از امام عسکری(ع) و ایشان هم از امام هادی(ع) نقل کرده است. پس سند این زیارت از متقن‌ و معتبرترین اسناد است. 

ثبت و ضبط بیش از ۲۰۰ فضیلت و صفت علی(ع)

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: بیش از ۲۰۰ فضیلت و صفت در این زیارت در مورد علی بن ابیطالب(ع) آمده است. چه زیارتی داریم که اینگونه فضائل آن حضرت را در یکجا جمع‌آوری کرده باشد. حدود ۴۰ آیه در این زیارت اقتباس شده است یعنی عین خود آیه برای مستندسازی فضائل آمده است و چند آیه هم به صورت ضمنی و تلمیحی آمده است یعنی خود آیه نیست ولی مشخص است که فلان فضیلت منطبق بر فلان آیه است؛ این زیارت هم سلام و هم تولی و هم تبری و هم زیبایی معنوی و هم زیبایی مادی دارد. 

وی با بیان اینکه این فضایل را می‌توان به معرفتی، عبادی، جهادی و ... تقسیم کرد، تصریح کرد: اولین فضیلت، فضیلت یقین علی(ع) است؛ یقین چیزی است که انسان را به پیش می‌برد؛ حضرت علی(ع) به دین و راه و طریقه و شیوه زندگی و حکومت خود یقین داشت؛ امروز در انتخابات کدام از ما یقین داریم که باید به فلان فرد رأی بدهیم. از زبان امام علی(ع) در این زیارت نقل است که من بر راه روشن قرار دارم.

وی ادامه داد: آن حضرت عالم به تفسیر و تأویل است، لذا در این زیارت بر این موضوع تاکید شده است؛ ایشان علم به حدود الهی دارد(والعالم بحدود الله...). اولین مسلمانی که یقین کرده و ایمان آورده است(اول العابدین)؛ کسی که در زندگی خود به هیچ وجه شرک نورزیده است. تو به جای هدایت چیزی را جست‌وجو نکرده‌ای و هیچگاه در کنار خدا کسی را شریک قرار نداده‌ای.

مسعودی‌خمینی اظهار کرد: در مورد فضایل اخلاقی باید گفت اول فضیلت، اخلاص است؛ انسان وقتی کسی لبخند ریاکارانه و تعریف متملقانه بکند، مردم می‌فهمند؛ در زیارت آمده است: عبدت الله مخلصا؛ ... و اخلصک و اجتباک. صفت دیگر ایشان زهد بده است؛ تو آخرت را بر این دنیا مقدم کردی و بی‌رغبتی به دنیا نشان دادی؛ در جای دیگر فرمود ازهد الاهدین یعنی فقط زاهد نیست، بلکه ازهد زاهدان است. در مورد دیگر فرموده است که علی(ع) به این دنیای بی‌ارزش و از بین‌رفتنی حریص نبود. در این زیارت می‌خوانیم که آن حضرت طعام خود را به مسکین و یتیم و اسیر داد که منطبق بر آیات سوره انسان است. 

تجارت با جان

وی با بیان اینکه حضرت تجارت با جان داشت، افزود: در لیلةالمبیت جان خود را در معرض خطر برای حفظ جان پیامبر(ص) قرار داد؛ در اینجا ابن‌تیمیه گفته است که حضرت علی(ع) یقین داشت که او آسیبی نخواهد دید، لذا فضیلتی نیست ولی بنده می‌گویم ابن‌تیمیه فضیلت ایثار را به فضیلت یقین تبدیل کرده است، یعنی آنقدر به پیامبر(ص) یقین دارد که وقتی او فرمود به جای من بخواب او بدون پرسش و سؤال و ترس خوابید و اگر حرف ابن‌تیمیه را قبول نکنیم ایشان ایثار کرده است.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: صفت دیگر آن حضرت، حزم به معنای استواراندیشی و دوراندیشی است؛ در تبوک امام علی(ع) جوانی ۳۰ساله بودند. در این زیارت آمده است که به خاطر حزم و استواراندیشی از ناحیه پیامبر(ص) مامور در خیلی از ماموریت‌ها بودی. صفت دیگر صبر آن حضرت است؛ آن حضرت ۲۵ سال آنگونه صبر کردند کما اینکه در مواضع دیگر هم در راه خدا صبر کردند؛ ایشان در راه مجاهدت با خدا صبور بودند، صبری که از روی ریا و خودنمایی نبوده است، بلکه صبری که محاسبه آن برای خداست. 

وی افزود: در جای دیگر به شجاعت و استقامت ایشان اشاره شده است. در جایی که دیگران از جنگ فرار می‌کردند ایشان حتی یکبار به دشمن پشت نکرده است. فرمودند اگر همه مردم مرا به دشمن تحویل دهند من گریه و زاری نمی‌کنم. اینها بخشی از صفات آن حضرت است که در این زیارت بیان شده است. چرا حاج قاسم سلیمانی اینقدر در دل مردم جا دارد، چون وقتی در نبرد و میدان جنگ است با دشمنان با غیظ قلب رفتار می‌کند ولی در نماز گل را از دست یک بچه می‌گیرد؛ علی(ع) که در میدان شجاعت آنطور است در منزل یک بچه یتیم اجازه می‌دهد او بر پشت امام بنشیند و با او بازی می‌کند.  

مسعودی‌خمینی با بیان اینکه در چند جای قرآن از آن حضرت مدح شده است، گفت: در این زیارت، حضرت علی(ع) خود نعمت به شمار رفته است، لذا در آیه اکمال و اتمام دین هم، خود حضرت نعمت تامه و کامله خداوند است.