صحیفه سجادیه از دیدگاه علمای اهل معرفت زبور آل محمد (صلی الله علیه وآله) است.
این کتاب مقدس پس از قرآن کریم و نهجالبلاغه، شریفترین و سودمندترین منابع معارفی اسلامی است.
این اثر شریف پنجاه و چهاردعا را شامل می شود که حاوی معارف متعالی مسایل توحیدی، عبادی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است.
از امام زین العابدین علی ابن الحسین(سلام الله علیهما) دو رساله یکی در باب حقوق و دیگری این صحیفه به ما رسیده است. در این کتاب برجسته ترین معارف در قالب دعا و نیایش بیان شده است.
یکی از دعاهای معروف آن دعای بیستم در باب مکارم الاخلاق است که شیخ عباس قمی (رضوان الله تعالی علیه) در کتاب مفاتیح الجنان نیز آن را آورده است.
در این دعا که مشتمل بر خواسته های حجت خداست عملاً به ما یاد می دهد که برای ذخایر دنیوی و اخروی چه مطالباتی از خالق رزاق و کریم خود داشته باشیم. از جمله ابعاد مطرح شده در این خواسته ها،ق خواسته های اقتصادی است.
علمای اخلاق در تعریف صفات و افعال انسان آنها را به سه دسته تقسیم می کنند. د ربیان حد اعتدال و وسط، فضایل را حد وسط و اعتدال معرفی می کنند و رذائل اخلاقی را به دو دسته افراط و تفریط تقسیم می کنند.
مثلاً شجاعت حد وسط و فضیلت است . تهور حد افراطی این صفت و جبن(ترس) حد تفریط آن است.
همینطور اقتصاد حد وسط و اسراف و اتراف و اتلاف حد افراط و اقتار و خسّت و بخل حد تفریط آن معرفی شده است.
در سوره مبارکه فرقان چنین فرموده است:« وَالَّذِینَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَٰلِکَ قَوَامًا- (عباد الرحمن) و آنان هستند که هنگام انفاق (به مسکینان) اسراف نکرده و بخل هم نورزند، بلکه احسان آنها در حد میانه و اعتدال باشد».
در دعای مکارم اخلاق که با ذکر مبارک ذیل:« اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَالِهِ، وَبَلِّغْ بِایمانی اَکْمَلَ الْایمانِ،-.بارخدایا بر محمد و آلش درود فرست، و ایمانم را به درجه کامل‌ترین ایمان رسان،»شروع می شود تمنیّات اقتصادی و معیشتی ذیل توسط حجّت بر حق خدا امام معصوم(سلام الله علیه )بیان شده است.
وَاجْعَلْ اَوْسَعَ رِزْقِکَ عَلَیَّ اِذا کَبِرْتُ، وَاَقْوی قُوَّتِکَ.«و فراخ‌ترین روزی را به وقت پیری نصیبم کن، و نیرومندترین قوّت خود را»
وَ مَتِّعْنی بِالْاِقْتِصادِ، وَاجْعَلْنی مِنْ اَهْلِ السَّدادِ، وَ مِنْ «و مرا از نعمت میانه‌روی بهره‌مند فرما، و از اهل درستی و استقامت، و اَدِلَّةِ الرَّشادِ، وَ مِنْ صالِحِ الْعِبادِ، وَارْزُقْنی فَوْزَ الْمَعادِ،«راهنمایان به خیر، و بندگان شایسته‌ات قرار ده، و نجات و رستگاری در قیامت،»
وَ سَلامَةَ الْمِرْصادِ. اَللَّهُمَّ خُذْ لِنَفْسِکَ مِنْ نَفْسی ما یُخَلِّصُها،«و رهیدن از کمینگاه عذاب نصیبم کن. الهی، از نفس من آنچه که موجب آزادیش باشد برای خود بگیر،»
وَ لاتَفْتِنّی بِالسَّعَةِ، وَامْنِحْنی حُسْنَ الدَّعَةِ، وَ لاتَجْعَلْ عَیْشی کَدّاً کَدّاً، وَ لاتَرُدَّ دُعآئی عَلَیَّ رَدّاً،
«و به وسعت روزی آزمایشم مکن، و از آسایش در زندگی برخوردارم نما، و معیشتم را دشوار مکن، و دعایم را به سویم برمگردان.»
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ، وَامْنَعْنی مِنَ السَّرَفِ، وَ حَصِّنْ رِزْقی مِنَ التَّلَفِ، وَ وَفِّرْ مَلَکَتی بِالْبَرَکَةِ فیهِ، وَ اَصِبْ بی سَبیلَ الْهِدایَةِ لِلْبِرِّ فیما اُنْفِقُ مِنْهُ «خداوندا برمحمد و آلش درود فرست، و مرا از اسراف بازدار، و روزیم را از تلف شدن نگاه دار، و دارائیم را به وسیله برکت دادن افزون کن، و مرا در انفاق از آن مال در امور خیر به راه هدایت رهبری فرما.»
وَاکْفِنی مَؤُونَةَ الْاِکْتِسابِ، وَارْزُقْنی مِنْ غَیْرِ احْتِسابٍ،«و مرا از سختی و رنج به دست آوردن روزی کفایت کن، و روزیم را از جایی که گمان نمی‌برم به من عنایت فرما،»
فَلااَشْتَغِلَ عَنْ عِبادَتِکَ بِالطَّلَبِ، وَ لااَحْتَمِلَ اِصْرَ تَبِعاتِ الْمَکْسَبِ «تا در راه به‌دست آوردن روزی از بندگیت بازنمانم، و سنگینی وبال آن را به دوش نکشم»
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ، وَ صُنْ وَجْهی بِالْیَسارِ، وَ لاتَبْتَذِلْ جاهی بِالْاِقْتارِ، فَاَسْتَرْزِقَ اَهْلَ رِزْقِکَ، وَاَسْتَعْطِیَ شِرارَ خَلْقِکَ، فَاَفْتَتِنَ بِحَمْدِ مَنْ اَعْطانی، وَاُبْتَلی بِذَمِّ مَنْ مَنَعَنی، وَ اَنْتَ مِنْ دُونِهِمْ وَلِیُّ الْاِعْطآءِ وَالْمَنْعِ. اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ،«به عزتت پناهم ده.
بارخدایا بر محمد و آلش درود فرست، و آبرویم را به توانگری حفظ کن، و قدر و منزلتم را به تنگدستی پست مفرما، که از روزی‌خوارانت روزی طلبم، و از اشرار خلقت عطایی خواهم، تا به تعریف آن که به من عطا کند،مایل شوم، و به سرزنش آن که از من منع نماید مبتلا گردم، درحالی که بخشش و منع عطا وقف حریم مقدس توست (و دیگران کاره‌ای نسیتند). »
وَارْزُقْنی صِحَّةً فی عِبادَةٍ، وَ فَراغاً فی زَهادَةٍ، وَ عِلْماً فِی اسْتِعْمالٍ، وَ وَرَعاً فی اِجْمالٍ. اَللَّهُمَّ اخْتِمْ بِعَفْوِکَ اَجَلی،«و مرا سلامتی‌ای که در عبادت، و فراغتی که در زهد مصرف شود، و دانشی که به کار بندم، و خصلت پارسایی توأم با میانه‌روی روزی کن. الهی حیاتم را با عفو خود پایان ده،...
و در آخر آن وجود مقدس با این بند از دعا ختم می فرمایند:«... . اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ، کَاَفْضَلِ ما صَلَّیْتَ عَلی اَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ قَبْلَهُ، وَ اَنْتَ مُصَلٍّ عَلی اَحَدٍ بَعْدَهُ، وَ اتِنا فی الدُّنْیا حَسَنَةً، وَ فِی الْاخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنی بِرَحْمَتِکَ عَذابَ النَّارِ.
بارخدایا بر محمد و آلش درود فرست، مانند بهترین درودی که قبل از او بر هر یک از بندگانت نثارفرموده‌ای، و پس از او نثار کسی خواهی فرمود، و ما را در این جهان و آن جهان خیر و خوبی نصیب فرما، و به رحمتت مرا از عذاب آتش جهنم حفظ فرما».
ادعای دنیای سرمایه داری هدف گذاری رفاه مادی فردی حداکثری دنیوی مردم است.آنهم پس از قرن ها توحّش. اما 14 قرن قبل اولیای الهی ما رفاه حداکثری عادلانه و آبرومندانه دوره گذار و موقت بشر را در راستای تامین رفاه ابدیت بشر به نحو احسن و اکمل مطرح فرموده اند.:
مطالبات امام معصوم در این دعای شریف عبارتند از :
---وسعت روزی و معیشت و رفاه(حداکثری)
--- قوه کسب حلال و حیات(توانمندی حداکثری در تولید حلال)م
---میانه روی( اقتصاد)ص-
--- صداقت و استقامت و مقاومت در حیات(اقتصاد مقاومتی)
----عدم باخت در آزمایش وسعت روزی ( زیرا تمکّن مالی آزمون الهی است.-
__قبولی در آزمون استفاده بهینه از منابع)
--- عدم باخت در آزمایش آسایش در زندگی و ترک اتراف(بهینه سازی حداکثری مادی و معنوی فراغت)
--- عدم باخت در آزمایش دشواری معیشت(زیرا عدم تمکّن مالی و فقر نیز آزمون الهی است
-اقتصاد مقاومتی در هنگام سختی)
---دوری از اسراف و اتلاف(بهینه سازی حداکثری مادی و معنوی مصرف)
---برکت در دارایی(حداکثری کارآیی ارزش افزوده فراتر از انتظار معادلات دنیوی با اتکال به رازق)
--- انفاق مال در امور خیریه( مشارکت دادن دیگران در رفاه شخصی، یعنی احسانِ فراتر از عدالت اقتصادی)
--- رفع سختی و رنج در به دست آوردن روزی(حداکثری کارآیی کاربرد نهاده ها فراتر از انتظار معادلات دنیوی با اتکال به رازق)
---تسهیل و سبکیِ کسب روزی با حفظ آبرو و بازنماندن از رشد معنویت(حداکثری درآمد و عایدی فراتر از انتظار معادلات دنیوی با اتکال به رازق )
--- توانگری آبرومندانه(طلبِ« ایجابی» حرمت و قداست انسانیت بنده با رفاه حداکثری در مسیر معنویت حداکثری الهی)
---دوری از ذلت و پستی با رفع فقرو جلوگیری از ذلت مومن در دراز کردن دست پیش افراد شرور و لئیم(کرامت انسان آبرومندی اوست.طلبِ «سلبی» رفع فقر و تحقق رفاه حداکثری در مسیر معنویت حداکثری الهی)
--- سلامتی که در عبادت، و فراغتی که در زهد مصرف شود،(طلبِ نیروی بدنی و روحی انسانی سالم در مسیر حداکثر سازی رفاه معنوی)
---کاربرد دانش و علم و فناوری( بهینه سازی فرایند تولید با نهاده های دانش بنیان و فناوری)
--- و سرانجام حسنه در دنیا و آخرت. خوبی ها و امکانات نباید محدود و محصور به دنیای فانی و گذرا باشد بلکه همه باید در راستای حیات ابدی چیدمان شوند.
وما توفیقنا الا بالله العلی العظیم
نظر شما