اخیرا معاونت هماهنگی کسب و کار وزارت صمت دستوری مبنی بر توقف تولید تلفن همراه و تبلت به شکل برون سپاری صادر کرده است. علت این موضوع وجود ابهاماتی در سوء استفاده از امتیازتی که برای تولید برون سپاری می باشد. البته دستوری که اخیرا این معاونت صادر کرده است، ناظر به خلاء هایی است که منجر توزیع رانت تسهیلات در این شکل از تولید محصولات می شود. صرف نظر از این ساز و کار های قانونی برای تولید یا عدم تولید باید گفت، بازار و صنعت موبایل در ایران و جهان در یک دهه اخیر شاهد تحولات چشم‌گیری بوده است.

تحولاتی که باعث شد خیلی از شرکت ها برای تولید این محصول رغبت پیدا کنند. تا آنجا که شرکت های دولتی هم سعی کردند برای ورود به این بازار سرمایه گذاری کنند و با کمک هلدینگ های داخلی بخشی از بازار موبایل را در اختیار خودشان بگیرند ؛ به عنوان نمونه، شرکت همراه اول با همکاری یکی از شرکت‌های طراحی اصلی، توانسته بود تعدادی از مدل‌های تلفن همراه خود را با هزینه کمتر تولید کند، که این اقدام تا حدی منجر به کاهش هزینه‌های واردات (و افزایش خودکفایی) در تولید شده بود. هر چند که کیفیت و لازمه ساخت آن همچنان مورد بحث کارشناسان بوده و همچنان نیز می باشد.

اما با افزایش رقابت و نیاز به کاهش هزینه‌های تولید، بسیاری از شرکت‌ها به دنبال راهکارهایی برای بهینه‌سازی فرآیندهای تولید خود بوده‌اند. یکی از این راهکارها استفاده از روش ODM (Original Design Manufacturer) در تولید موبایل است. این روش به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا بدون نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین در زیرساخت‌های تولید، محصولات خود را با کیفیت بالا و هزینه کمتر تولید کنند.

برای مثال، شرکت‌های بزرگی مانند اپل و شیائومی از این روش برای تولید محصولات خود استفاده کرده‌اند و توانسته‌اند با کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت تولید، بازار را تسخیر کنند. در ایران نیز با توجه به نیاز به توسعه فناوری و کاهش وابستگی به واردات، استفاده از روش ODM می‌تواند به عنوان یک راه‌حل موثر مورد توجه قرار گیرد.

استفاده از این روش نه تنها می‌تواند به کاهش هزینه‌های تولید و افزایش سرعت ورود به بازار کمک کند، بلکه به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که تمرکز بیشتری بر فعالیت‌های اصلی خود داشته باشند. این روش با بهره‌گیری از تخصص و تجربه شرکت‌های تولیدکننده طراحی اصلی، محصولات با کیفیتی را به بازار عرضه می‌کند. با این حال، این روش با چالش‌ها و ابهاماتی نیز همراه است که نیازمند بررسی دقیق و ارائه راهکارهای مناسب است. در ایران، مشکلات فنی تولید مانند کمبود تکنولوژی‌های پیشرفته، تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز برای تولید موبایل‌های با کیفیت، می‌تواند چالش‌های بیشتری را در این راه ایجاد کند.

مزایا و چالش‌های روش ODM در تولید موبایل

روش ODM به معنای برون‌سپاری طراحی و تولید محصولات به شرکت‌های دیگر است. از مزایای این روش می‌توان به کاهش هزینه‌های تولید، افزایش سرعت ورود به بازار و تمرکز بر فعالیت‌های اصلی شرکت اشاره کرد. در این روش، شرکت‌های تولیدکننده طراحی اصلی، مسئولیت طراحی، تولید و حتی بسته‌بندی محصولات را بر عهده دارند و شرکت‌های سفارش‌دهنده تنها به فروش و بازاریابی محصولات می‌پردازند.

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، کنترل کیفیت محصولات تولید شده توسط شرکت‌های دیگر است. در بسیاری از موارد، شرکت‌های سفارش‌دهنده نمی‌توانند به طور کامل بر فرآیند تولید نظارت داشته باشند که این مسئله می‌تواند منجر به کاهش کیفیت محصولات شود. همچنین، مسائل مربوط به امنیت اطلاعات و حفاظت از حقوق مالکیت فکری نیز از دیگر چالش‌های این روش محسوب می‌شوند. برخی از کارشناسان معتقدند که استفاده از روش ODM می‌تواند منجر به کاهش نوآوری و خلاقیت در شرکت‌ها شود، زیرا شرکت‌ها به جای تمرکز بر تحقیق و توسعه، به برون‌سپاری تولید می‌پردازند.

راهکارهای بهبود و کاهش ریسک‌های مرتبط با روش ODM

برای رفع ابهامات و چالش‌های روش ODM، می‌توان به راهکارهای متعددی اشاره کرد. یکی از این راهکارها، ایجاد سیستم‌های نظارتی و کنترلی قوی برای اطمینان از کیفیت محصولات تولید شده است. شرکت‌های سفارش‌دهنده می‌توانند با تعیین استانداردهای دقیق و نظارت مستمر بر فرآیند تولید، از کیفیت محصولات اطمینان حاصل کنند. همچنین، تدوین قوانین و مقررات مناسب برای حفاظت از حقوق مالکیت فکری و امنیت اطلاعات نیز می‌تواند به کاهش چالش‌های این روش کمک کند. استفاده از قراردادهای محکم و شفاف با شرکت‌های تولیدکننده نیز می‌تواند به کاهش ریسک‌های مرتبط با روش ODM کمک کند.

استفاده از روش ODM می‌تواند تأثیرات اقتصادی قابل توجهی داشته باشد. از یک سو، کاهش هزینه‌های تولید و افزایش سرعت ورود به بازار می‌تواند به افزایش سودآوری شرکت‌ها کمک کند. از سوی دیگر، برون‌سپاری تولید به شرکت‌های دیگر می‌تواند منجر به کاهش اشتغال در بخش‌های تولیدی شرکت‌های سفارش‌دهنده شود. برای مدیریت این تأثیرات، شرکت‌ها باید به ایجاد تعادل بین کاهش هزینه‌ها و حفظ اشتغال توجه کنند و از راهکارهای مناسب برای مدیریت این چالش‌ها استفاده کنند.

اهمیت پژوهش و توسعه در حفظ نوآوری

برای مقابله با چالش‌های مربوط به کاهش نوآوری در روش ODM، شرکت‌ها باید بر تحقیق و توسعه (R&D) و نوآوری تمرکز کنند. ایجاد تیم‌های تحقیق و توسعه قوی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید می‌تواند به افزایش نوآوری و خلاقیت در شرکت‌ها کمک کند. همچنین، تشویق به همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برای دسترسی به دانش و تکنولوژی‌های نوین می‌تواند فرصت‌های بیشتری برای نوآوری فراهم کند. بهره‌گیری از تجربیات و دانش فنی سایر کشورها و شرکت‌ها نیز می‌تواند به تقویت توانمندی‌های داخلی و افزایش رقابت‌پذیری کمک کند.

به علاوه، توسعه محصولات جدید و بهبود فرآیندهای تولید نیز می‌تواند به افزایش نوآوری کمک کند. شرکت‌ها باید به ایجاد فرهنگ نوآوری و تشویق کارکنان به ارائه ایده‌های جدید بپردازند. استفاده از روش‌های مختلف همچون برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های خلاقیت می‌تواند به افزایش توانمندی‌های نوآوری در شرکت‌ها کمک کند. همچنین، توجه به نیازهای بازار و تلاش برای پاسخگویی به این نیازها با استفاده از راه‌حل‌های نوآورانه می‌تواند به رشد و توسعه شرکت‌ها منجر شود.

در نهایت، ایجاد شبکه‌های همکاری و تبادل دانش با سایر شرکت‌ها و نهادها می‌تواند به افزایش نوآوری و خلاقیت در شرکت‌ها کمک کند. این همکاری‌ها می‌تواند شامل اشتراک‌گذاری تجربیات و بهترین روش‌ها، همکاری در پروژه‌های مشترک و تبادل اطلاعات فنی و تحقیقاتی باشد. با این رویکرد، شرکت‌ها می‌توانند از مزایای این شبکه‌ها بهره‌برداری کرده و توانمندی‌های خود را در حوزه‌های مختلف تقویت کنند.

حمید اسدی-خبرنگار تحریریه جوان