رضا مرادی غیاث آبادی از پژوهشگران و فعالان حوزه میراث فرهنگی که دل پردردی از وضعیت نه چندان به سامان موزههای کشورمان دارد با گفتن این جمله معتقد است که موزهها تبدیل به انباری اشیای تاریخی شده اند، چه اشیایی که در زیرزمین موزهها خاک میخورند و چه آنها که پشت ویترین به تمنای چشمانی برای تماشا نشسته اند. او به خبرنگار ما میگوید: زمانیکه موزه مادر و اصلی ما، تعریف موزهای خودش را از دست داده، راه اندازی موزههای منطقهای و محلی، کاری عبث به نظر میرسد. این درحالیست که مدیر کل موزههای سازمان میراث فرهنگی کشور با تفکیک آماری از مجموع 445 موزه کشور میگوید: به غیر از 12 موزه منطقهای و یک موزه اصلی (موزه ملی ایران) بقیه موزه ها، محلی هستند . به گفته اسدا... بیرانوند توسعه موزههای محلی در دستور کار این اداره کل است. او به خبرنگار ما میگوید: اولویت ما اتمام موزههای در حال احداث است و بناست تا پایان برنامه پنجم 12 موزه منطقهای در دست ساخت، به بهره برداری برسد. او ارتقای کیفی و استاندارد کردن موزهها را تکلیف بعدی سازمان دانسته که در مدت باقی مانده تا پایان برنامه، موظف به انجام آن هستند و میگوید: البته اشاره به اولویت ها، به این معنا نیست که کار دیگری راجع به احداث موزهها انجام نمیگیرد.
در تکالیفی که به عهده این اداره کل تا پایان برنامه پنجم توسعه گذاشته شده، بهره برداری از 10 موزه منطقهای است که در حال حاضر کلنگ ساخت 12 موزه منطقهای بر زمین خورده است؛ موزههای منطقهای آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اصفهان، خلیج فارس و بوشهر، خراسان رضوی، خوزستان، فارس، رامسر و مازندران، یزد، همدان، موزه تخصصی فرش تبریز و موزه منطقهای جیرفت و ایلام، موزههایی هستند که بایستی تا پایان برنامه به پایان برسند. همچنین ساخت موزههای محلی اردبیل، شهرکرد و چند شهر دیگر نیز باید مراحل پایانی خود را تا آن زمان طی کنند، همچنین بحث استانداردسازی بقیه موزهها در حوزه طرح محتوایی، حفاظتهای الکترونیکی، نورپردازی، نحوه چیدمان اشیاء و ... دنبال میشود.
موزه، خوابگاه آثار تاریخی نیست
لازمست که همه مناطق کشور موزه داشته باشند؟ اصلاً ساخت یک موزه محلی چه نیازها و بایستههایی را در آن منطقه میطلبد؟ مرادی غیاث آبادی که از فعالان حوزه میراث فرهنگی و منتقدان سازمان در دولتهای نهم و دهم است، به خبرنگار ما میگوید: اگر واقعا شرایط موزه داری در نواحی مختلف ایران وجود داشت، توسعه موزههای منطقهای کار خوبی بود چون هم علاقه مند وجود داشت و هم امکاناتش فراهم بود در حالیکه اینطور نیست.
او با اظهار تأسف از بیعلاقگی مردم به موزهها، اضافه میکند: مثلا چه کسی میرود آثار تاریخی موزه هفته تپه را ببیند شاید ماهانه دو نفر بازدیدکننده هم نداشته باشد. هزینههای نگهداری و امنیت این موزهها که درآمدی ندارند را چطور باید تأمین کرد؟! به گفته او، ایران سرزمینی است که در هر منطقه از آن میراثی تاریخی و باستانی وجود دارد و در چنین وضعیتی، توسعه موزههای محلی و منطقهای یعنی هزاران موزه! چه کسی بناست اینها را نگهداری کرده و حافظ امنیتشان باشد؟
این پژوهشگر میراث فرهنگی معتقد است: هر چقدر موزهها متمرکز و با برنامه باشند، بهتر است.
به گفته مرادی غیاث آبادی حتی قابلیت تاسیس موزه در برخی از مراکز استانها وجود ندارد چرا که موزه فقط محلی برای نگهداری و به نمایش گذاشتن آثار تاریخی نیست، میبایست موزهها به امکانات مدرن حفاظتی و امنیتی مجهز بوده و مرکزی برای پژوهش باشند.
او با اشاره به امکانات مدرن موزههای بزرگ دنیا به موزه بیلبائو از معروف ترین موزههای جهان در اسپانیا اشاره کرده که بخش عمدهای از درآمد سالانه این کشور از محل جذب گردشگر به این موزه است و میگوید: مگر موزههای بزرگ ایران چقدر بازدید کننده دارند؟ حدود 90 درصد از اشیای موزه ملی ایران در انبار نگهداری میشود و کمتر از 10 درصد روی ویترین هاست. بسیاری از اشیا فرصت نمایش روی ویترینها را نمییابند چون فضا و امکانات در اختیار نیست.
غیاث آبادی معتقد است که در بحث موزهای بجای اینکه در هر منطقهای، موزهای محلی احداث شود و کارکرد موزهای نداشته باشد بهتر است متمرکز عمل شود. بیرانوند اما در این باره میگوید: به هرحال هر منطقه، پیشینهای با علاقه مندانی به موضوعات مردم شناسی یا باستان شناسی آن منطقه دارد و اگر برای ساخت موزه جدید احساس نیاز شود، در صورتیکه آن استان یک موزه مادر هم داشته باشد میباید موزههای شهرستانی نیز در آن منطقه ساخته شود. به گفته او یکی از شاخصهای توسعه کشور، افزایش تعداد بازدیدکنندگان موزهای است و با توجه به گستردگی مناطق تاریخی و باستانی کشورمان، نیاز به تاسیس موزههای بیشتر نیز احساس میشود.
موزههایی بی فلسفه بودن و ماندن!
یکی از انتقاداتی که به اداره کل موزهها وارد است اینکه بسیاری از موزههای کشورمان، کیفیت موزهای خوبی ندارند، بیرانوند با پذیرش این انتقاد تاکید دارد که ارتقای کیفی و استانداردسازی موزهها از اولویتهای این اداره کل است. او در پاسخ به اینکه چرا برخی موزهها از کارکرد موزهای خود دور شده و به انباری آثار تاریخی تبدیل شده اند، میگوید: آنچه در احداث یک موزه اهمیت دارد، طرح محتوایی آن است. بسیاری از موزههایی که در گذشته ساخته شده اند بدون توجه به این موضوع بوده است.
به گفته او وقتی طرح محتوایی موزهها تهیه شود، موضوعاتی از قبیل اینکه چه اشیایی، به چه نحوی، کجا و چگونه، با چه تفاوتهایی از نظر کارکردی و موضوعی میباید در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گیرد در آن طرح مورد بررسی قرار میگیرد. بیرانوند میگوید: این موضوع با جدیت در دفتر نظارت و برنامه ریزی در حال انجام است، قطعا موزههای جدید ما بدون توجه به این طرح محتوایی، نه احداث و نه راه اندازی میشوند.
او درباره چگونگی تأمین امنیت و حفاظت موزههای محلی با توجه به گستردگی آن در مناطق مختلف کشور یادآور میشود: وقتی موزهای راه اندازی میشود میبایست حفاظت فیزیکی و حفاظت الکترونیکی آن مد نظر قرار گیرد.
البته بیرانوند هم موافق این ماجراست که وضعیت موزههای مادر استانها در حوزه امنیت و حفاظت، شرایط بهتری نسبت به موزههای محلی دارند و وعده داده که ارتقای کیفی و استانداردهای حفاظتی در موزههای محلی که تعدادشان هم کم نیست، تأمین شود.
نظر شما