برگزاری جشنهای زاد روز، مجالس سوگواری در روزهای وفات و شهادتها، برپایی بنا و قبور، تعظیم مشاهد، اهدای پاک‌ترین اموال، زیارتها، سرودن اشعار روح بخش، مدایح و ستایش آنان همه در راستای تکریم، ابراز دوستی و مودت نسبت به آنان و زنده نگاه داشتن نام و یاد و و فداکاری آنهاست، اما گاه در این بین شاهدیم که بعضاً گروهی از مداحان در ایام سوگواری در عزای سید و سالار شهیدان، اباعبدا... الحسین (ع) ناخواسته در وادی انحراف از نحوه صحیح عزاداری قرار گرفته و متعاقباً آثار سویی را بر جامعه می نهند، از این رو در گفت و گویی با حجت الاسلام و المسلمین حسن بابایی حسکویی، مدرس حوزه و دانشگاه و محقق در زمینه مداحی ولایی به بررسی این موضوع پرداخته ایم که از نظرتان می گذرد:

   جناب بابایی! به عنوان نخستین پرسش، آیا در گفتار ائمه اطهار(ع) نحوه صحیحی برای نوحه سرایی بیان شده است؟

 ما مسلمانان هر عملی را که به عنوان دین انجام 
می دهیم یا باید مستند به دلیل خاص باشد؛ یعنی اصل و شکل آن در دین بیان شده باشد، مانند: نماز، روزه، حج، یا اینکه اصل و ضابطه کلی آن در شرع بیان شده، ولی شکل و صورت آن به حسب شرایط  و مقتضیات زمان به مردم واگذار شده باشد.

ستایش و مداحی اهل بیت (ع) بر اساس یک اصل در قرآن است و آن تکریم و محبت نسبت به پیامبر(ص) و عترت آن حضرت است، این اصل اشکال و صورتهای مختلفی دارد که یکی از مصادیق روشن آن، مدح و ستایش آنان و بیان فضیلتها و مصایب وارده بر آنان است. ازمیان آیات متعددی که در این باره، در قرآن کریم آمده است می توان به: ومَنْ یتَوَلَ ا... وَرَسُولَهُ وَالَّذِینَ امَنُوا فَاِنَّ حِزْبَ ا... هُمُ الْغالِبُونَ؛ هرکس خدا و پیامبر و مؤمنان را دوست بدارد، پس حزب خدا پیروز است و در جایی دیگر می خوانیم: قُلْ لا اَسْئَلُکُمْ عَلَیهِ اَجْرًا اِلا الْمَوَدَه فِی الْقُرْبی؛ بگو به ازای تبلیغ رسالت، پاداشی از شما خواستار نیستم، مگر دوستی خویشاوندانم.

از این رو قرآن درآیات بسیاری بر لزوم زنده نگاه داشتن یاد پیامبران و شخصیتهای برجسته تاریخ تأکید دارد و از مظلومان حمایت می کند و این بیانگر اهمیت مداحی و ستایش فضیلتها و صاحبان فضیلت و فداکاران تاریخ در اسلام است.

خداوند در قرآن می فرماید: «وَاذْکُر ْفی ِالْکِتابِ اِبْراهیمَ اِنَّهُ کانَ صِدِّیقآ نَبِیاً؛ و دراین کتاب ابراهیم را یاد کن که او پیامبری بسیار راستگو بود.»

مگر ابراهیم چه کرد، ابراهیم خواست جوانش را در راه خدا قربانی کند، ولی  خونی ریخته نشد،  خدا می فرماید: نام این رادمرد تاریخ و پیامبر صدیق را باید گرامی داشت. اگر باید یاد ابراهیم گرامی داشته شود، پس ما باید هر چه می توانیم، تاریخ کربلا را یاد کنیم، چون در کربلا خون ریخته شد .

  یکی از تدابیر حکیمانه و سازنده امامان معصوم (ع)، برپایی مجالس سوگواری، تقدیر و تشویق مداحان و  شاعرانی بوده است که در فضیلت یا مظلومیت خاندان پیامبر(ص) شعر سروده و مدیحه سرایی  می  کردند.

 شاعرانی  بنامی  چون:  کمیت  اسدی، دعبل خزاعی، سید حمیری و... با زیباترین وجهی مفاخر و فضایل اهل بیت(ع) را ترسیم  کرده  و با  سوزناک‌ترین صورت،  برای شهدای کربلا  مرثیه  سروده اند  و با  تشویق ائمه اطهار(ع) از موقعیت اجتماعی بلندی در میان مردم برخوردار بودند.

چنانکه در این باره امام صادق(ع) فرموده اند: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی جَعَلَ فی ِالنّاس ِمَنْ یفِدُ اِلَینا وَ یمْدَحُنا وَ یرِثی لَنا؛ خدا را سپاس که در میان مردم، کسانی را قرار داد که به سوی ما می آیند و برما وارد می شوند، و ما را مدح و مرثیه می گویند» و نیز بیان داشته اند: «مَنْ قالَ فِینا بَیتَ شِعْرٍبَنی َا... بَیتآ فی ِالْجَنّه؛  هرکس که یک بیت شعر درباره ما بگوید خداوند برای او خانه ای در بهشت بنا کند.»

   چرا مداحی به شیوه اصیل آن در دست فراموشی می باشد؟

هرچند نوحه گری، مرثیه خوانی، بهره گیری از نوعی آوا و آهنگ را می طلبد، اما آلودن این فضا به ابتذال و بهره گیری از شیوه های وارداتی و آهنگهای مبتذل و قالبهایی که یادآور ترانه های عصر طاغوت یا لس آنجلس امروز است، هرگز با شؤون اهل بیت عصمت(ع) سازگار نیست و آسیبهایی است که توسط برخی ترویج 
می شود. یا در برخی مراسم دیده می شود با استفاده از آلات موسیقی آهنگ می نوازند و زنجیر می زنند، اینها  بی تردید تحریف عزاداری است و مورد رضای سالار شهیدان نیست و از نظر مراجع تقلید جایز نمی باشد. این جریان از قداست مداحی می کاهد؛ زیرا افکار و توجه عمومی را  به شکلها، ظواهر و نمادها معطوف داشته و ازحقیقت و محتوای این آیین دور می کند.

مداحی منصبی مقدس،  سرمایه ای عظیم  و اثرگذار است. مداحان در قالب  مدح  و مرثیه دلهای مردم را با خاندان نبوت مرتبط می کنند و محبت اهل بیت(ع) را چون نهالی در دلها می نشانند.  به خاطر نقش فرهنگ ساز این سنت مبارک است که دشمنان با شیوه های گوناگون درصدد تخریب و انحراف آن برآمده و تلاش می کنند تا از تأثیر آن بکاهند.  مسؤولان فرهنگی، بویژه جامعه مداحان، باید توجه داشته باشند اگر از این گوهر گرانبها و سنت شیعی آسیب زدایی نشود هم رسالت آن در خطر قرار می گیرد و هم از اثرگذاری آن کاسته می شود.

   به نظر شما یک مداح متناسب با مراسم اباعبدا... الحسین (ع) باید دارای چه ویژگی هایی باشد؟

 مداح اهل بیت،  باید دارای ویژگیهایی باشد که شایسته این جایگاه و منصب است تا بتواند رسالت مهم  و نقش خطیر خود را در جامعه ولایی ایفا کند. از این رو مداح اهل بیت نخست باید به اهمیت منصب مداحی آگاهی و باور داشته باشد و بداند که شجره نامه آنان به کمیت ها و دعبل ها می رسد و اگر بخواهند مشمول دعای ائمه اطهار(ع) باشند، باید شایستگی  فکری،  خطی، اخلاقی و ظاهری و باطنی آن را در خویش فراهم آورند.

از سوی دیگر مداحی یک عبادت و عمل مقدس است، پس باید از سر اخلاص و آمادگی روحی  باشد. مداحان اهل بیت  از دیر باز  به ایمان و سوز و عشق و اخلاص مشهور بوده اند. همین صدق پشتوانه اثرگذاری کار آنان بوده است. بنابراین مداح واقعی  و نمونه اهل بیت از دروغ، ریا، تظاهر و بازار گرمی پرهیز می کند و کم و زیاد بودن جمعیت درمجلس و ندادن هدیه، او را دلسرد نمی کند.

مداح اهل بیت، همچنین اشعار و مدایح خود را با استفاده از منابع معتبر و واقع می خواند و از گفتن مطالب بی مدرک و ساختگی دوری می کند. از دروغ، جعلیات، مطالب ضعیف و حرفهای سست و وهن آمیز نسبت به معصومین(ع) بشدت پرهیز دارد، از سبکهای سنتی و مقبول پیروی می کند؛ زیرا می‌داند سیره امامان شیعه (ع) و علمای دین بویژه تأکید و سفارش امام راحل(ره) و مقام معظم رهبری و مراجع عظام تقلید بر مطلوب بودن مداحی و عزاداری به شیوه سنتی است. مداحی که عشق و ولای اهل بیت عصمت(ع) را در دل دارد، هیچ گاه به بهانه جذب برخی از جوانان، مداحی را به ابتذال نمی کشاند و آهنگ مداحی را باآهنگ مجالس لهو و لعب نمی آمیزد.

   در مداحی‌ها گاهی دیده می‌شود اصل بر نواها و ضرب آهنگ واژه‌ها گذاشته شده، در این زمینه چه نکته‌ای قابل طرح است؟

 مداحان و شاعران اهل بیت، باید توجه به زمان و مکان و شرایط، رسالت اجتماعی و تعهد شیعی خود را به اثبات برسانند و سروده هایشان دارای جهت و پیام باشد. مداحی  ادامه راه ستایشگران برجسته اهل بیت(ع) در دوران اختناق اموی و عباسی است، بنابراین مداحان باید  مسایل و مشکلات جهان اسلام  و انقلاب اسلامی را رصد کرده و در مواقع لزوم با اتخاذ مواضع انقلابی روشنگری نمایند.

از همه مهمتر، از آنجا که مداح ومرثیه خوان، الگوی عزاداران مجالس حسینی است، باید به واجبات بویژه نماز اول وقت اهمیت داده، دروقت نماز برنامه مداحی را تعطیل  کند. پیروان مکتب عاشورا باید به  نماز اهتمام ورزند و آن را در راس امور خویش قرار دهند. همه می‌دانیم که امام حسین(ع) نماز را در روز عاشورا، اول وقت، به جماعت و در میدان آشکارا، به جا آوردند.