با مجتبی آقایی، دبیر هشتمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر درخصوص جشنواره پیش رو به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

 روند ارسال و انتخاب آثار از سوی هنرمندان و داوران در جشنواره امسال چگونه بود و با توجه به این که قرار است اسامی
شرکت کنندگان بزودی اعلام شود، آثار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
 امسال در وهله اول هنرمندان ثبت‌نام می‌کردند، ولی اثر خود را نمی‌فرستادند و فقط اعلام آمادگی می‌کردند. در مرحله بعد همزمان با اعلام حضور خود در این رویداد، کار اولیه را می‌فرستادند که در نهایت با نظر داوران و خود هنرمند این اثر تکمیل می‌شد.  جشنواره امسال مانند روال سنتی سال‌های گذشته برگزار نمی‌شود که شخصی اثر را بفرستد و فقط نتیجه داوری این باشد که آیا این اثر مورد قبول واقع شده است یا خیر. در واقع سیستم جشنواره امسال یک سیستم تعاملی است که در دنیا خیلی مرسوم است و در این شکل از برپایی جشنواره که هیأت انتخاب موسوم به مدیران هنری هستند در تعامل با هنرمند اثر را کامل می‌کنند و اثر نهایی که هم مورد نظر هنرمند و هم مورد نظر شورای هنری است، آماده می‌شود و به نمایش در می‌آید.
در حالت سنتی هنرمند اثری را ارائه می‌دهد و آن اثر داوری می‌شود که در این شیوه رشته‌ها مستقل از هم اصالت دارند و مرز مشخصی میان آنها وجود دارد. در نتیجه اصالت با رشته است، اما امسال در یک قالب جدید با شکل پروژه‌ای سر و کار داریم و جشنواره در واقع به سمت درست خود هدایت شده است.  وقتی ما می‌گوییم جشنواره هنرهای تجسمی، «تجسمی» وجه اشتراک آنهاست. پس در نتیجه یک ایده اصیل‌تر از متریال است. این ایده و محصول هنری ممکن است حتی تلفیقی از کار حجمی، عکس، گرافیک، ویدئو آرت و... باشد. همه این ابزارهای تجسمی در اختیار یک اثر تجسمی است و در نتیجه در نمایشگاه هم شاهد آثار مختلفی در حوزه‌های متنوع هنری خواهیم بود.

 با این نگاه موضوعاتی که برای جشنواره در نظر گرفته شده از قبل تعیین شده است یا هنرمند در ارائه اثر خود آزاد است؟
وقتی شما موضوعی را در جشنواره مشخص می‌کنید، در واقع تولید اثری را سفارش می‌دهید، یعنی هنرمند در استخدام شماست. هنرمند در جشنواره با نگاه خودش اثر را تولید می‌کند اما به کار او جهت‌دهی می شود، بدین معنا که در مسیر درستی هدایت خواهد شد. بنابراین وقتی اثر را جهت‌دهی می‌کنید به هنرمند می‌گویید به ماده خام فکر نکن و ایده سیال را براساس باورها و اندیشه‌ها و به عنوان یک هنرمند در اثر جاری کن.
رویکرد هنرهای تجسمی کاملاً مشخص است و محدود به رشته نیست. خود فجر هم عنوان زیبایی است که فارغ از بحث مناسبتی بودن آن بحث طلوع، امید و دمیدن یک روح تازه را نوید می‌دهد که نشان از بالندگی است. امیدوارم امسال با این رویکرد تازه‌ای که شکل گرفته بتوانیم به نتایج مثبتی هم برسیم.

 این وضعیت در دوره‌های گذشته چگونه بود و چقدر از تجربیات پیشین بهره گرفتید؟
در دوره‌های اول وقتی ساختارها عوض می‌شود به تبع آن مسیر تکاملی پیموده شده و جشنواره شکل می‌گیرد. حال اگر دبیری در این بین کل مسیر را فقط به صرف تغییر عوض کند همه چیز به هم می‌خورد. ما تجربه‌های سال‌های قبل را بررسی کردیم و با تعدادی از دست‌اندرکاران دوره‌های پیش به گفت‌وگو نشستیم و تجربه‌های بین‌المللی را نیز رصد کردیم. در بین این رصد کردن‌ها برای من جالب بود که به تجربه برپایی «ونیز» برخوردیم و اینکه با 170 سال قدمت در برگزاری، خاستگاهش یک حرکت اجتماعی و مناسبتی و موسوم به دولتی بوده است که راه خود را به درستی پیدا کرده است و الان به عنوان یک رویداد هنری کاملاً جریانی تاثیرگذار در دنیاست.
به عقیده من در کشور ما قدری پراکنده عمل می‌شود و جشنواره‌هایی که تحت عنوان فجر برگزار می‌شوند هیچ پیوستگی و هم افزایی با هم ندارد. وقتی ما می‌گوییم مرزی بین هنرهای تجسمی وجود ندارد بدین معنی است که می‌توانیم این مسأله را در بخش‌های مختلف دیگر فجر هم اجرایی کنیم.

 طبق آمار ارائه شده 80 درصد از شرکت کنندگان تحصیلات آکادمیک دارند و تجربه‌های موفقی در زمینه هنر داشتند، این مسأله چقدر در آثار ارائه شده نمود داشته است؟
به لحاظ کیفی در مجموع آثار خوب و ضعیف را در کنار هم داشتیم و کار ما در بازبینی آثار بسیار فشرده بوده است، اما با توجه به این که قرار بوده نگاه صفر و صدی نداشته باشیم اثر را به هنرمند برمی‌گردانیم که آن را کامل کند و حتی در چیدمان آثار خودش هم نقش داشته باشد و این فرآیند از ابتدا تا انتها کارگردانی می‌شود.

 برپایی دو سالانه‌ها و بینال‌های هنری که در طول سال برگزار می‌شود چقدر در روند برپایی جشنواره فجر موثر است؟
ما ساختار منسجم، منضبط و معطوف به هدفی در جشنواره نداریم. ما وقتی جشنواره منطقه‌ای و جشنواره جوانان برگزار می‌کنیم، اینها در یک روند پیوسته معطوف به هدف نیستند و اگر درست تعریف شوند باید جشنواره فجر به عنوان یک شبه‌المپیاد در کشور مطرح شود که نخبه‌ها و استعدادها در استان‌های مختلف شناسایی شوند و در کنار نخبه‌های دیگر قرار بگیرند و حاصل برآیند تجسمی کشور در جشنواره فجر شکل بگیرد؛ اما این جشنواره‌ها با این نگاه پیوستگی ندارد بلکه همانند مجمع الجزایری هستند که این بخش‌ها هیچ ارتباطی با هم ندارند.