به گزارش قدس آنلاین و به نقل از روابط عمومی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، این رشته هم‌اکنون بیشترین افتخارات آموزشی و پژوهشی و نیز بیشترین آمار عضو هیئت علمی دانشگاه را به خود اختصاص داده است؛ به طوری که طی سال‌ها، دانش‌آموختگان این رشته، پای ثابت برگزیدگان المپیاد سراسری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده‌اند.
به همین بهانه پای صحبت یکی از دانش‌آموختگان این رشته می‌نشینیم؛ کسی که رتبه اول هر دو مرحله المپیاد سال 80 در رشته الهیات و معارف اسلامی را از آن خود کرده است. دکتر «جواد ایروانی» دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد را در دانشگاه علوم اسلامی رضوی گذرانده و مقطع دکتری را نیز از دانشگاه فردوسی مشهد فارغ‌التحصیل شده است. تحصیل سطوح چهارگانه حوزه علمیه مشهد از دیگر سوابق تحصیلی وی است. استادیار گروه علوم قرآنی و حدیث و مدیریت این گروه، عضویت در ستاد تفسیر حوزه علمیه خراسان، نگارش ده‌ها کتاب و مقاله علمی در زمینه علوم و معارف اسلامی و سال‌ها تدریس در زمینههای مختلف این رشته در حوزه و دانشگاه، چهره‌ای فعال از این دانش‌آموخته جوان ساخته است.
وی نیاز حوزه علمیه را به استاد تفسیر در سطوح چهارگانه آن از مهمترین دلایل لزوم گسترش این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی می‌داند. از دیگر سو وی حوزه علمیه را نیازمند محققانی می‌داند که هم در متون درسی بازنگری نموده و هم در حوزه نظریه‌پردازی، ایده‌های جدیدی را مخصوصاً در مطالعات میان رشته‌ای و در نهایتً بومی‌سازی علوم انسانی بر پایه قرآن کریم ارائه نمایند؛ که این مهم، انگیزه خوبی برای ورود طلاب را به این رشته می‌باشد.
با هم این مصاحبه خواندنی را از نظر می‌گذرانیم.
+ هدف از ایجاد رشته علوم قرآنی و حدیث در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چیست؟
- هدف از ایجاد این رشته تربیت «مفسر» و «محقق علوم قرآنی» و «تربیت مدرس تفسیر و علوم قرآنی» در حوزه علمیه و دانشگاههای کشور است.
+ این رشته تا چه مقطعی در دانشگاه تدریس می‌شود؟
- این رشته در هر سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه از سال‌های دور فعال است و دوره دکتری نیز چهار دوره است که برگزار می‌شود و انشاالله بناست هر ساله در مقطع دکتری نیز علاوه بر دو مقطع دیگر پذیرش دانشجو داشته باشیم.
+ با توجه به هدف اصلی دانشگاه مبنی بر تربیت نیرو برای حوزه علمیه به نظر شما چه تناسبی بین این رشته و یک محیط حوزوی وجود دارد؟
- مدتی است که در حوزه علمیه، ستاد تفسیر شروع به کار کرده و درس تفسیر در سطوح مختلف حوزه جزء دروس اصلی طلاب قرار گرفته است؛ لذا نیاز قابل توجهی به استاد این درس از پایه یک تا درس خارج احساس می‌شود؛ که دانشگاه علوم اسلامی رضوی نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند و هم‌اکنون نیز لیستی هشتاد نفره از افراد آماده تدریس به ستاد تفسیر ارائه شده است؛ چرا که یکی از اهداف تربیت نیرو در این رشته تربیت مدرس در زمینههای مختلف تفسیر، علوم قرآنی و حدیث در حوزه است.
از طرف دیگر ما در حوزه نیازمند محققانی هستیم که هم در متون درسی بازنگری نمایند و هم در حوزه نظریه‌پردازی، ایده‌های جدیدی را مخصوصاً در زمینه مطالعات میان رشته‌ای - با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری در بومی‌سازی علوم انسانی بر پایه قرآن- ارائه نمایند.
به نظر می‌رسد با توسعه‌ای که در رشتههای دانشگاه علوم اسلامی رضوی صورت گرفته میبایست به سمتی حرکت نماییم که اساتید و دانشجویان رشتههای مختلف با تشکیل گروه‌های مشترک به سمت «پژوهش‌های میان‌رشته‌ای» گام بردارند.
+ عمده‌یً دروسی که طلبه رشته علوم قرآنی و حدیث در دانشگاه علوم اسلامی رضوی می‌گذارند چیست؟
- در دانشگاه علوم اسلامی رضوی دانشجویان همه رشته‌ها، دروس حوزه را طبق برنامه مرسوم حوزه علمیه می‌گذرانند. از طرف دیگر کلیه دروس رشته علوم قرآنی و حدیث در دانشگاه‌ها -البته به صورت قوی‌تر و با چند واحد اضافه‌تر- در دانشگاه علوم اسلامی رضوی به دانشجوی این رشته ارائه می‌شود. به طور دقیق‌تر، در کنار دروس حوزوی، عمومی و زبان، دانشجوی این رشته 70 واحد درس تخصصی نیز میگذراند که در سه دسته قرار می‌گیرند: بخش اول، دروس مربوط به علوم قرآنی که عمدتا مقدمات و مبانی فهم و تفسیر قرآن را شامل می‌شود. بخش دوم، تفسیر قرآن که ورود به اصل تفسیر به صورت تخصصی است؛ و بخش سوم، دروس مربوط به حدیث که دانشجو را با متون حدیثی، قواعد فهم حدیث و ارزیابی سند آن آشنا می‌کند.
+ جایگاه این رشته در جامعه علمی حوزه و دانشگاه چیست؟
- این رشته در سطح کشور رشتهی جا افتاده‌ای‌ست و از معدود رشته‌هایی است که المپیاد دارد. در دانشگاه علوم اسلامی رضوی از رشتههای پرافتخار هم در حوزه آموزشی
و هم در حوزه پژوهشی است. بیشترین عضو هیئت علمی دانشگاه نیز مربوط به همین رشته است؛ و در مجموع از رشتههای پرطرفدار دانشگاه است. در حوزه نیز همانطور که گفتم دروس تفسیر در سطوح مختلف حوزه جزء دروس اصلی شده است؛ لذا جایگاه مهمی برای این رشته در حوزه متصور است.
+ به غیر از بحث تدریس این رشته چه کاربردی در جامعه دارد؟
- در گام نخست، هدف دانشگاه تربیت مفسر و صاحب‌نظر در عرصه تفسیر، علوم قرآنی و حدیث است. افزون بر آن، دانش‌آموخته این رشته می‌تواند در کنار تدریس علوم و معارف قرآنی و حدیثی، در نهادهای قرآنی و فرهنگی و نیز مراکز تحقیقاتی کشور در این رشته، مشغول خدمت شود.
+ دانشجویان این رشته چه توانمندی خاصی دارند که در دانشجویان سایر دانشگاههای کشور موجود نیست؟
- بحث فراگیری دروس حوزوی در کنار دروس اصلی این رشته به دانشجویان مخصوصاً دانشجویان رشته علوم قرآنی و حدیث که منابع اصلی آن به زبان عربی است، بنیه‌ای قوی می‌بخشد. مباحث مطرح شده در دروس حوزه مانند ادبیات عربی، فقه و اصول فقه کاملاً مرتبط با تفسیر و فهم قرآن است؛ که به خوبی دانشآموختهی این رشته را قوی‌تر و ممتازتر می‌نماید.
به همین جهت، دانشجویان این رشته در سال‌های گذشته رتبه‌های برتر المپیاد، و افتخارات پژوهشی متعددی در عرصه کتاب سال، کتاب فصل، جشنواره فردوسی، نمایشگاه بین‌المللی قرآن تهران و مواردی از این دست را کسب کردهاند؛ به گونهای که در مقایسه با دانشگاههای دیگر، بی‌نظیر و حداقل کم‌نظیر است.
+ آیا بحث توسعه این رشته مطرح است؟ در صورت مثبت‌بودن چه گرایش‌هایی به این رشته بناست افزوده شود؟
- این رشته را در هر سه مقطع داریم؛ البته با توجه به بحث مطالعات میان رشته‌ای و تخصصی‌شدن در دوره دکتری، ورود گرایشهای جدید در دست مطالعه است.
+ به غیر از بحث تدریس این رشته چه کاربردی در جامعه دارد؟
- در گام نخست، هدف دانشگاه تربیت مفسر و صاحب‌نظر در عرصه تفسیر، علوم قرآنی و حدیث است. افزون بر آن، دانش‌آموخته این رشته می‌تواند در کنار تدریس علوم و معارف قرآنی و حدیثی، در نهادهای قرآنی و فرهنگی و نیز مراکز تحقیقاتی کشور در این رشته، مشغول خدمت شود.
+ دانشجویان این رشته چه توانمندی خاصی دارند که در دانشجویان سایر دانشگاههای کشور موجود نیست؟
- بحث فراگیری دروس حوزوی در کنار دروس اصلی این رشته به دانشجویان مخصوصاً دانشجویان رشته علوم قرآنی و حدیث که منابع اصلی آن به زبان عربی است، بنیه‌ای قوی می‌بخشد. مباحث مطرح شده در دروس حوزه مانند ادبیات عربی، فقه و اصول فقه کاملاً مرتبط با تفسیر و فهم قرآن است؛ که به خوبی دانشآموختهی این رشته را قوی‌تر و ممتازتر می‌نماید.
به همین جهت، دانشجویان این رشته در سال‌های گذشته رتبه‌های برتر المپیاد، و افتخارات پژوهشی متعددی در عرصه کتاب سال، کتاب فصل، جشنواره فردوسی، نمایشگاه بین‌المللی قرآن تهران و مواردی از این دست را کسب کردهاند؛ به گونهای که در مقایسه با دانشگاههای دیگر، بی‌نظیر و حداقل کم‌نظیر است.
+ آیا بحث توسعه این رشته مطرح است؟ در صورت مثبت‌بودن چه گرایش‌هایی به این رشته بناست افزوده شود؟
- این رشته را در هر سه مقطع داریم؛ البته با توجه به بحث مطالعات میان رشته‌ای و تخصصی‌شدن در دوره دکتری، ورود گرایشهای جدید در دست مطالعه است.
آشنایی بیشتر با رشته های دانشگاه علوم اسلامی رضوی: «رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی»
رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، رشته ایست که دانشگاه علوم اسلامی رضوی با توجه به نیازهای فقهی و حقوقی جامعه تشکل داده است.
بی گمان برای یک زندگی سالم، نیاز به دستوراتی الهی داریم تا بتوانیم مسیری صحیح در پیش بگیریم. رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی می تواند راه استباط و استخراج احکام الهی از آیات و روایات هموار سازد.
دانشگاه علوم اسلامی از ابتدای تاسیس خود، تمام همت خود را در راستای گسترش اندیشه های اسلامی و عقاید شیعی به کار بسته است. و رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی نیز در زُمره علومی است که در همین راستا تشکیل شده است.
در مصاحبه پیش رو که با جناب دکتر جهانگیری ترتیب داده شده است، تلاش کرده ایم از ویژگی ها، آینده شغلی و دیگر جزئیات این رشته با خبر شویم:
+ با توجه به اینکه کلیه رشتههای فعال در دانشگاه به دلیل گذراندن واحدهای دروس حوزوی ذیل مدرک تحصیلی خود، مدرک رشتهی فقه و مبانی حقوق اسلامی را نیز اخذ می‌کنند، به نظر شما هدف از ایجاد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چیست؟
- عمده هدف از ایجاد این رشته شناسایی افراد علاقه‌مند به رشته فقه و اصول و حمایت علمی و عملی از این افراد برای مقاطع بالاتر و به وجود آوردن تخصص برای دانشجویان و طلاب است تا به درجه اجتهاد. با توجه به اینکه علاقه‌مندی افراد از دوره کارشناسی مشخص می‌شود و در دانشگاه، رشته فقه نداشتیم، به نظر می‌رسد عمده افرادی که وارد دانشگاه می‌شوند دنبال تخصص‌هایی به غیر از فقه و اصول هستند؛ هرچند در کنار دانشهای تخصصی خودشان موظف به گذراندن فقه و اصول نیز بودند ولی با توجه به مغایرت هدف تحصیلی ایشان و اهداف دانشگاه، به نظر رسید که اگر سرمایه‌گذاری صورت گیرد و رشته‌ای با همین عنوان تشکیل شود که علاقه‌مندان را از همان اول جذب نماییم. در این دوره چهار پنج ساله نیز مستعدین را که آمادگی ورود به مقاطع بالاتر و میل به سمت اجتهاد دارند را حمایت کنیم. وجود چنین افرادی در سایر رشته‌ها اتفاقی و نادر بود؛ و بهتر می‌شود بر روی کسی که از همان ابتدا علاقه‌مند به این رشته است سرمایه گذاری کرد.
به زبان دیگر در دانشگاه علوم اسلامی رضوی سایر رشتههای تحصیلی به عنوان مقدمه‌ای برای تخصص در فقه اسلامی دنبال می‌کند. به عبارت دیگر تربیت فقیه اسلامی هدف اصلی دانشگاه علوم اسلامی رضوی است.
+ این رشته تا چه مقطعی در دانشگاه تدریس می‌شود؟
- این رشته در سه مقطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه موجود است؛ منتها در مقطع دکتری در حال حاضر عنوان رشته «فقه جزائی» است؛ که در آینده‌ی نزدیک گرایشهای دیگری همانند «فقه مدنی» و «فقه سیاسی» در این مقطع افزوده خواهدشد.
+ عمدتاً یک طلبه رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چه دروسی را میگذراند؟
- دروس ما به سه بخش تقسیم می‌شود. دروس حوزوی که عمدتاً بین همه رشته‌ها مشترک است، با این تفاوت که در رشته فقه و اصول با افزودن واحدهایی تلاش شده است کتب مربوطه به طور کامل تدریس شود. دومین گروه دروس عمومی است؛ و سوم دروس تخصصی فقه و اصول که در سه مقطع برنامه‌ریزی شده و به هم پیوسته هستند؛ به طوریکه دانشجویان در دوره کارشناسی با کلیات این دروس آشنا می‌شوند، در دوره کارشناسی ارشد بحثهای تکمیلی مطرح می‌شود و در دوره دکتری بحثهای اجتهادی طرح خواهند شد.
دروس تخصصی دوره کارشناسی مانند آیات‌الاحکام، قواعد فقهیه، آشنایی با مسائل مستحدثه، رجال، حدیث، تفسیر و حدود بیست واحد از دروس رشته حقوق می‌باشند.
+ جایگاه این رشته در جامعه علمی حوزه و دانشگاه چیست؟
- در حوزه تکلیف این رشته مشخص است و اصلی‌ترین وظیفه حوزه محسوب می‌شود. ولی در دانشگاههای دیگر، جایگاه ویژه‌ای ندارد و صرفاً در کنار سایر رشته‌هاست. این ویژگی دانشگاه علوم اسلامی رضوی که به عنوان یک مرکز حوزوی تلقی می‌شود که پیشانی تمام تخصص‌ها باید فقه واصول باشد و طبیعی است این رشته اهمیت ویژه‌ای داشته باشد.
این نکته را باید توجه کرد در دانشگاههای دیگر هم کیفیت از نظر سرفصل و هم تعداد این واحدها کمتر است؛ ولی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی در تنظیم سرفصل سعی شده واحدها هم بیشتر و هم با کیفیتتر باشد. علاوه بر آن حالت استمرار و دوام هدفمند آن در هر سه مقطع دانشگاه علوم اسلامی رضوی است که از اهمیت بیشتری برخوردار است.
+ به غیر از بحث تدریس این رشته چه کاربردی در جامعه دارد؟
- بهترین کاربردش نیل به اجتهاد است که مهمترین وسنگین‌ترین مسولیت هر طالب علمی به حساب می‌آید تا بتواند هم خود و هم دیگران را هدایت کند. بعد پژوهشگری به معنای خاص خودش هم اهل تتبع و هم اهل نظر باشد؛ و در مرحله سوم تدریس؛ که ما آن را قابل‌دستیابی‌ترین هدف و هدف سوم در نظر گرفته‌ای
رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، رشته ایست که دانشگاه علوم اسلامی رضوی با توجه به نیازهای فقهی و حقوقی جامعه تشکل داده است.
بی گمان برای یک زندگی سالم، نیاز به دستوراتی الهی داریم تا بتوانیم مسیری صحیح در پیش بگیریم. رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی می تواند راه استباط و استخراج احکام الهی از آیات و روایات هموار سازد.
دانشگاه علوم اسلامی از ابتدای تاسیس خود، تمام همت خود را در راستای گسترش اندیشه های اسلامی و عقاید شیعی به کار بسته است. و رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی نیز در زُمره علومی است که در همین راستا تشکیل شده است.
در مصاحبه پیش رو که با جناب دکتر جهانگیری ترتیب داده شده است، تلاش کرده ایم از ویژگی ها، آینده شغلی و دیگر جزئیات این رشته با خبر شویم:
+ با توجه به اینکه کلیه رشتههای فعال در دانشگاه به دلیل گذراندن واحدهای دروس حوزوی ذیل مدرک تحصیلی خود، مدرک رشتهی فقه و مبانی حقوق اسلامی را نیز اخذ می‌کنند، به نظر شما هدف از ایجاد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چیست؟
- عمده هدف از ایجاد این رشته شناسایی افراد علاقه‌مند به رشته فقه و اصول و حمایت علمی و عملی از این افراد برای مقاطع بالاتر و به وجود آوردن تخصص برای دانشجویان و طلاب است تا به درجه اجتهاد. با توجه به اینکه علاقه‌مندی افراد از دوره کارشناسی مشخص می‌شود و در دانشگاه، رشته فقه نداشتیم، به نظر می‌رسد عمده افرادی که وارد دانشگاه می‌شوند دنبال تخصص‌هایی به غیر از فقه و اصول هستند؛ هرچند در کنار دانشهای تخصصی خودشان موظف به گذراندن فقه و اصول نیز بودند ولی با توجه به مغایرت هدف تحصیلی ایشان و اهداف دانشگاه، به نظر رسید که اگر سرمایه‌گذاری صورت گیرد و رشته‌ای با همین عنوان تشکیل شود که علاقه‌مندان را از همان اول جذب نماییم. در این دوره چهار پنج ساله نیز مستعدین را که آمادگی ورود به مقاطع بالاتر و میل به سمت اجتهاد دارند را حمایت کنیم. وجود چنین افرادی در سایر رشته‌ها اتفاقی و نادر بود؛ و بهتر می‌شود بر روی کسی که از همان ابتدا علاقه‌مند به این رشته است سرمایه گذاری کرد.
به زبان دیگر در دانشگاه علوم اسلامی رضوی سایر رشتههای تحصیلی به عنوان مقدمه‌ای برای تخصص در فقه اسلامی دنبال می‌کند. به عبارت دیگر تربیت فقیه اسلامی هدف اصلی دانشگاه علوم اسلامی رضوی است.
+ این رشته تا چه مقطعی در دانشگاه تدریس می‌شود؟
- این رشته در سه مقطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه موجود است؛ منتها در مقطع دکتری در حال حاضر عنوان رشته «فقه جزائی» است؛ که در آینده‌ی نزدیک گرایشهای دیگری همانند «فقه مدنی» و «فقه سیاسی» در این مقطع افزوده خواهدشد.
+ عمدتاً یک طلبه رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چه دروسی را میگذراند؟
- دروس ما به سه بخش تقسیم می‌شود. دروس حوزوی که عمدتاً بین همه رشته‌ها مشترک است، با این تفاوت که در رشته فقه و اصول با افزودن واحدهایی تلاش شده است کتب مربوطه به طور کامل تدریس شود. دومین گروه دروس عمومی است؛ و سوم دروس تخصصی فقه و اصول که در سه مقطع برنامه‌ریزی شده و به هم پیوسته هستند؛ به طوریکه دانشجویان در دوره کارشناسی با کلیات این دروس آشنا می‌شوند، در دوره کارشناسی ارشد بحثهای تکمیلی مطرح می‌شود و در دوره دکتری بحثهای اجتهادی طرح خواهند شد.
دروس تخصصی دوره کارشناسی مانند آیات‌الاحکام، قواعد فقهیه، آشنایی با مسائل مستحدثه، رجال، حدیث، تفسیر و حدود بیست واحد از دروس رشته حقوق می‌باشند.
+ جایگاه این رشته در جامعه علمی حوزه و دانشگاه چیست؟
- در حوزه تکلیف این رشته مشخص است و اصلی‌ترین وظیفه حوزه محسوب می‌شود. ولی در دانشگاههای دیگر، جایگاه ویژه‌ای ندارد و صرفاً در کنار سایر رشته‌هاست. این ویژگی دانشگاه علوم اسلامی رضوی که به عنوان یک مرکز حوزوی تلقی می‌شود که پیشانی تمام تخصص‌ها باید فقه واصول باشد و طبیعی است این رشته اهمیت ویژه‌ای داشته باشد.
این نکته را باید توجه کرد در دانشگاههای دیگر هم کیفیت از نظر سرفصل و هم تعداد این واحدها کمتر است؛ ولی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی در تنظیم سرفصل سعی شده واحدها هم بیشتر و هم با کیفیتتر باشد. علاوه بر آن حالت استمرار و دوام هدفمند آن در هر سه مقطع دانشگاه علوم اسلامی رضوی است که از اهمیت بیشتری برخوردار است.
+ به غیر از بحث تدریس این رشته چه کاربردی در جامعه دارد؟
- بهترین کاربردش نیل به اجتهاد است که مهمترین وسنگین‌ترین مسولیت هر طالب علمی به حساب می‌آید تا بتواند هم خود و هم دیگران را هدایت کند. بعد پژوهشگری به معنای خاص خودش هم اهل تتبع و هم اهل نظر باشد؛ و در مرحله سوم تدریس؛ که ما آن را قابل‌دستیابی‌ترین هدف و هدف سوم در نظر گرفته‌ای
م. چرا که ممکن است کسی بتواند مدرس خوبی باشد اما پژوهشگر خوبی در این رشته نباشد. در نهایت پژوهشگر خوب می‌تواند با تتبع درست در منابع به اجتهاد نایل آید.
در جامعه نیز یک پژوهشگر فقه می‌تواند پاسخگوی نیازهای مختلف جامعه باشد. به علاوه اینکه دانشآموختهی ما می‌تواند تمام کاربردهای رشته فقه و مبانی حقوق را در جامعه داشته باشد. هرچند که هدف اصلی دانشگاه همان است که عرض شد.
البته به اذعان متخصصین سایر رشتههای تحصیلی و بر اساس تجارب اشخاص در سایر مشاغل همانند استاد حقوق، وکیل، مشاور حقوقی ادارات و شرکت‌ها، قاضی و دفتردار اسناد رسمی یا ازدواج و طلاق، متخصصینِ در فقه و اصول از موفقیت‌های افزون‌تری برخوردارند.
+ دانشجویان این رشته چه توانمندی خاصی دارند که در دانشجویان سایر دانشگاههای کشور موجود نیست؟
- در سایر دانشگاه‌ها این رشته به عنوان یک رشته تحصیلی تلقی می‌شود که گذراندن واحدها و کسب نمره برای کسب مدرک تحصیلی کفایت می‌کند. در دانشگاه علوم اسلامی رضوی به علت این که دانشجویان مسائل فقهی، اصولی، منطقی و ادبیاتی خیلی عمیق‌تر را مطالعه می‌کنند، هیچ جای شکی نیست که موقعیتی ممتاز در بین دیگر دانشجویان کشور خواهند داشت؛ و از نظر این دانشگاه تا زمانی که به آن اهداف دست پیدا نکند گویا اینکه این رشته را نگذرانده است؛ لذا تمام تلاش برنامه‌ریزان دانشگاه از طریق امتحانات شفاهی، امتحانات کتبی توأم با متن‌خوانی، از طریق مباحثات، برگزاری کلاس‌های روش تدریس، روش تحقیق و پژوهشگری، افراد را برای اجتهاد تربیت نماید. چون این موضوع دغدغه اصلی است، طبیعتاً تأثیرگذار است، هم درس‌خواندن، هم تربیت نهایی؛ در حالی‌که در سایر دانشگاه‌ها این هدف دنبال نمی‌شود.
می‌توان گفت اساتید بزرگ رشتههای دیگر مثل رشته حقوق در ایران -که مرتبط با فقه می‌باشد- کسانی‌اند که فقه را عمیق مطالعه کردهاند. مثل مرحوم دکتر شهیدی، یا دکتر لنگرودی و نظائر آنان.
در جامعه نیز یک پژوهشگر فقه می‌تواند پاسخگوی نیازهای مختلف جامعه باشد. به علاوه اینکه دانشآموختهی ما می‌تواند تمام کاربردهای رشته فقه و مبانی حقوق را در جامعه داشته باشد. هرچند که هدف اصلی دانشگاه همان است که عرض شد.
البته به اذعان متخصصین سایر رشتههای تحصیلی و بر اساس تجارب اشخاص در سایر مشاغل همانند استاد حقوق، وکیل، مشاور حقوقی ادارات و شرکت‌ها، قاضی و دفتردار اسناد رسمی یا ازدواج و طلاق، متخصصینِ در فقه و اصول از موفقیت‌های افزون‌تری برخوردارند.
+ دانشجویان این رشته چه توانمندی خاصی دارند که در دانشجویان سایر دانشگاههای کشور موجود نیست؟
- در سایر دانشگاه‌ها این رشته به عنوان یک رشته تحصیلی تلقی می‌شود که گذراندن واحدها و کسب نمره برای کسب مدرک تحصیلی کفایت می‌کند. در دانشگاه علوم اسلامی رضوی به علت این که دانشجویان مسائل فقهی، اصولی، منطقی و ادبیاتی خیلی عمیق‌تر را مطالعه می‌کنند، هیچ جای شکی نیست که موقعیتی ممتاز در بین دیگر دانشجویان کشور خواهند داشت؛ و از نظر این دانشگاه تا زمانی که به آن اهداف دست پیدا نکند گویا اینکه این رشته را نگذرانده است؛ لذا تمام تلاش برنامه‌ریزان دانشگاه از طریق امتحانات شفاهی، امتحانات کتبی توأم با متن‌خوانی، از طریق مباحثات، برگزاری کلاس‌های روش تدریس، روش تحقیق و پژوهشگری، افراد را برای اجتهاد تربیت نماید. چون این موضوع دغدغه اصلی است، طبیعتاً تأثیرگذار است، هم درس‌خواندن، هم تربیت نهایی؛ در حالی‌که در سایر دانشگاه‌ها این هدف دنبال نمی‌شود.
می‌توان گفت اساتید بزرگ رشتههای دیگر مثل رشته حقوق در ایران -که مرتبط با فقه می‌باشد- کسانی‌اند که فقه را عمیق مطالعه کردهاند. مثل مرحوم دکتر شهیدی، یا دکتر لنگرودی و نظائر آنان.
آشنایی بیشتر با رشته های دانشگاه علوم اسلامی رضوی: «رشته فلسفه و کلام اسلامی»
«فلسفه و کلام اسلامی» را می توان به عنوان یکی از پایه های علوم اسلامی برشمرد. دانشگاه علوم اسلامی رضوی نیز در راستای استحکام علوم اسلامی دست به تشکیل رشته دانشگاهی فلسفه و کلام اسلامی زده است.
فلسفه از دیرباز به عنوان مادر علوم شناخته می‌شده و همواره در تمامی فرهنگ‌ها و تمدن‌های بشری جایگاه ویژه‌ای داشته است. در کشور ما نیز فلسفه سابقه‌ای طولانی و تاریخی دارد و به قبل از ورود اسلام به ایران باز میگردد. پس از ورود اسلام به ایران و نیز بعد از ترجمه‌ی آثار یونانی به عربی، فلسفه‌ی اسلامی به رشد و بالندگی کم‌نظیری رسید. شاید بتوان گفت که مطالعات تمدنی و علمی در تاریخ ایران اسلامی، بدون مطالعه‌ی محور اصلی این تحولات، یعنی فلسفه و حکمت اسلامی، امری غیرممکن است.
رشته «فلسفه و کلام اسلامی» از نخستین رشتههای فعال در دانشگاه علوم اسلامی رضوی در هر سه مقطع است؛ به طوری که برای فعال‌سازی این رشته بزرگانی مانند آیت‌الله آملی لاریجانی، دکتر ابراهیمی دینانی و مرحوم آیت‌الله علمی اردبیلی برای تدریس دروس این رشته -حتی در مقطع کارشناسی- سال‌ها با این دانشگاه همکاری داشتند.
هم‌اکنون مدیریت گروه فلسفه و کلام اسلامی بر عهده «حجت‌الاسلام موسوی بایگی» استادیار این گروه است. سیدمحمدموسوی بایگی را در مجامع فلسفی بیشتر به عنوان شاگرد خصوصی علامه سیدجلال‌الدین آشتیانی و استاد فلسفه و عرفان اسلامی می‌شناسند. وی با زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه آشنایی دارد و دروس مختلف اصول فقه، فلسفه و عرفان را در حوزه و دانشگاه تدریس می‌نماید. به گفته وی دانش فلسفه ابزاری برای فهم دین است؛ و بدون این ابزار فهم دین ناقص خواهد بود. وی دلیل توجه امام راحل و مقام معظم رهبری را به فلسفه همین امر می‌داند. به عقیده این استاد فلسفه، دانشجویان دانشگاه علوم اسلامی رضوی به دلیل حجم نسبتا زیاد سرفصلهای ارائه شده در زمینه‌ی فلسفه‌ی اسلامی و نیز دوره‌ی 5 ساله‌ی کارشناسی و کارشناسی ارشد، نسبت به سایر مراکز، از توان علمی بالاتری برخوردار هستند.
برنامه‌ی دقیق و منظم مباحثات که توسط گروه فلسفه برای دروس تخصصی این رشته در نظر گرفته شده، باعث می‌شود که توانایی دانشجویان در زمینههای فهم متون فلسفی، تطبیق حکمی آیات و روایات و قدرت بیان افزایش یافته و برای حضور در محافل علمی آماده‌تر باشند.
هدف از ایجاد رشتهی «فلسفه و کلام اسلامی» در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چیست؟
با عنایت به نیازهای علمی دانشگاه‌ها و حوزههای علمیه و نیز ضرورت‌های اعتقادی و فرهنگی جامعه، رشتهی «فلسفه و کلام اسلامی» در این دانشگاه تأسیس شد و با تکیه بر جمع میان ویژگی‌های مثبت حوزه و دانشگاه به فعالیت خود ادامه می‌دهد؛ بر همین اساس، تلاش شده تا ضمن توجه به مقررات وزرات علوم و با استفاده از تجربه‌های مشابه و نظرات اساتید فن، برنامه‌ای تدوین شود که با حفظ سنت اصیل حوزوی، پاسخگوی اهداف زیر باشد:
- معرفی کامل و دقیق فلسفه‌ی اسلامی؛ به عنوان یک مکتب مستقل معرفتی و جهان‌شناختی.
- تربیت اساتید خبره؛ جهت تدریس سرفصلها و متون علوم عقلی در حوزههای علمیه.
- تربیت متخصصان فلسفه‌ی اسلامی؛ جهت حضور به عنوان هیئت علمی در سایر مراکز علمی.
- تربیت کارشناسان و پژوهشگران فلسفه و کلام اسلامی؛ تا ضمن کسب مهارت‌های لازم مانند تسلط کافی بر علم منطق، روش فهم متن و اصول پژوهش، توان تحقیق عقلانی در معارف دینی را دارا بوده تا پاسخگوی شبهاتی باشند که باورهای دینی نسل جوان را هدف گرفته است.
- تربیت پژوهشگران و متخصصان؛ جهت مطالعات تطبیقی فلسفه‌ی غرب و فلسفه‌ی اسلامی.
رشتهی فلسفه و کلام اسلامی تا چه مقطعی در دانشگاه رضوی تدریس می‌شود؟ آیا توسعه رشتههای گروه فلسفه مطرح است؟ اگر هست در چه گرایش‌هایی؟
دانشگاه علوم اسلامی رضوی در هر سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در رشتهی فلسفه‌ی اسلامی دانشجو می‌پذیرد. از طرفی در نظر داریم که در آینده دو رشتهی عرفان اسلامی و حکمت اشراق را در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری راه‌اندازی کنیم؛ ان‌شاء الله.
با توجه به اینکه هدف اصلی دانشگاه، تربیت محقق و استاد برای حوزههای علمیه است، به نظر شما چه تناسبی میان این رشته و یک محیط حوزوی وجود دارد؟
با توجه به ارتباط عمیقی که میان دو حوزه‌ی فلسفه و کلام و مباحث اعتقادی وجود دارد، خاستگاه این رشته محافل علمی و حوزوی بوده است. این رشته در همین بستر بحثی و حوزوی متولد شده، رشد نموده و ثمر داده است و توسط بزرگان همین جریان حوزوی که سه اصل تهذیب، تحقیق و مباحثه را مبنای کار علمی خود قرار داده‌اند، به دست ما رسیده است. سزاوار است که مطالعات فلسفی و کلامی در همین بستر و با همین رویکرد به کار خود ادامه دهد. شناخت زمینه‌ی حوزوی حکم
«فلسفه و کلام اسلامی» را می توان به عنوان یکی از پایه های علوم اسلامی برشمرد. دانشگاه علوم اسلامی رضوی نیز در راستای استحکام علوم اسلامی دست به تشکیل رشته دانشگاهی فلسفه و کلام اسلامی زده است.
فلسفه از دیرباز به عنوان مادر علوم شناخته می‌شده و همواره در تمامی فرهنگ‌ها و تمدن‌های بشری جایگاه ویژه‌ای داشته است. در کشور ما نیز فلسفه سابقه‌ای طولانی و تاریخی دارد و به قبل از ورود اسلام به ایران باز میگردد. پس از ورود اسلام به ایران و نیز بعد از ترجمه‌ی آثار یونانی به عربی، فلسفه‌ی اسلامی به رشد و بالندگی کم‌نظیری رسید. شاید بتوان گفت که مطالعات تمدنی و علمی در تاریخ ایران اسلامی، بدون مطالعه‌ی محور اصلی این تحولات، یعنی فلسفه و حکمت اسلامی، امری غیرممکن است.
رشته «فلسفه و کلام اسلامی» از نخستین رشتههای فعال در دانشگاه علوم اسلامی رضوی در هر سه مقطع است؛ به طوری که برای فعال‌سازی این رشته بزرگانی مانند آیت‌الله آملی لاریجانی، دکتر ابراهیمی دینانی و مرحوم آیت‌الله علمی اردبیلی برای تدریس دروس این رشته -حتی در مقطع کارشناسی- سال‌ها با این دانشگاه همکاری داشتند.
هم‌اکنون مدیریت گروه فلسفه و کلام اسلامی بر عهده «حجت‌الاسلام موسوی بایگی» استادیار این گروه است. سیدمحمدموسوی بایگی را در مجامع فلسفی بیشتر به عنوان شاگرد خصوصی علامه سیدجلال‌الدین آشتیانی و استاد فلسفه و عرفان اسلامی می‌شناسند. وی با زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه آشنایی دارد و دروس مختلف اصول فقه، فلسفه و عرفان را در حوزه و دانشگاه تدریس می‌نماید. به گفته وی دانش فلسفه ابزاری برای فهم دین است؛ و بدون این ابزار فهم دین ناقص خواهد بود. وی دلیل توجه امام راحل و مقام معظم رهبری را به فلسفه همین امر می‌داند. به عقیده این استاد فلسفه، دانشجویان دانشگاه علوم اسلامی رضوی به دلیل حجم نسبتا زیاد سرفصلهای ارائه شده در زمینه‌ی فلسفه‌ی اسلامی و نیز دوره‌ی 5 ساله‌ی کارشناسی و کارشناسی ارشد، نسبت به سایر مراکز، از توان علمی بالاتری برخوردار هستند.
برنامه‌ی دقیق و منظم مباحثات که توسط گروه فلسفه برای دروس تخصصی این رشته در نظر گرفته شده، باعث می‌شود که توانایی دانشجویان در زمینههای فهم متون فلسفی، تطبیق حکمی آیات و روایات و قدرت بیان افزایش یافته و برای حضور در محافل علمی آماده‌تر باشند.
هدف از ایجاد رشتهی «فلسفه و کلام اسلامی» در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چیست؟
با عنایت به نیازهای علمی دانشگاه‌ها و حوزههای علمیه و نیز ضرورت‌های اعتقادی و فرهنگی جامعه، رشتهی «فلسفه و کلام اسلامی» در این دانشگاه تأسیس شد و با تکیه بر جمع میان ویژگی‌های مثبت حوزه و دانشگاه به فعالیت خود ادامه می‌دهد؛ بر همین اساس، تلاش شده تا ضمن توجه به مقررات وزرات علوم و با استفاده از تجربه‌های مشابه و نظرات اساتید فن، برنامه‌ای تدوین شود که با حفظ سنت اصیل حوزوی، پاسخگوی اهداف زیر باشد:
- معرفی کامل و دقیق فلسفه‌ی اسلامی؛ به عنوان یک مکتب مستقل معرفتی و جهان‌شناختی.
- تربیت اساتید خبره؛ جهت تدریس سرفصلها و متون علوم عقلی در حوزههای علمیه.
- تربیت متخصصان فلسفه‌ی اسلامی؛ جهت حضور به عنوان هیئت علمی در سایر مراکز علمی.
- تربیت کارشناسان و پژوهشگران فلسفه و کلام اسلامی؛ تا ضمن کسب مهارت‌های لازم مانند تسلط کافی بر علم منطق، روش فهم متن و اصول پژوهش، توان تحقیق عقلانی در معارف دینی را دارا بوده تا پاسخگوی شبهاتی باشند که باورهای دینی نسل جوان را هدف گرفته است.
- تربیت پژوهشگران و متخصصان؛ جهت مطالعات تطبیقی فلسفه‌ی غرب و فلسفه‌ی اسلامی.
رشتهی فلسفه و کلام اسلامی تا چه مقطعی در دانشگاه رضوی تدریس می‌شود؟ آیا توسعه رشتههای گروه فلسفه مطرح است؟ اگر هست در چه گرایش‌هایی؟
دانشگاه علوم اسلامی رضوی در هر سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در رشتهی فلسفه‌ی اسلامی دانشجو می‌پذیرد. از طرفی در نظر داریم که در آینده دو رشتهی عرفان اسلامی و حکمت اشراق را در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری راه‌اندازی کنیم؛ ان‌شاء الله.
با توجه به اینکه هدف اصلی دانشگاه، تربیت محقق و استاد برای حوزههای علمیه است، به نظر شما چه تناسبی میان این رشته و یک محیط حوزوی وجود دارد؟
با توجه به ارتباط عمیقی که میان دو حوزه‌ی فلسفه و کلام و مباحث اعتقادی وجود دارد، خاستگاه این رشته محافل علمی و حوزوی بوده است. این رشته در همین بستر بحثی و حوزوی متولد شده، رشد نموده و ثمر داده است و توسط بزرگان همین جریان حوزوی که سه اصل تهذیب، تحقیق و مباحثه را مبنای کار علمی خود قرار داده‌اند، به دست ما رسیده است. سزاوار است که مطالعات فلسفی و کلامی در همین بستر و با همین رویکرد به کار خود ادامه دهد. شناخت زمینه‌ی حوزوی حکم
ت اسلامی و مطالعه‌ی آن در همین زمینه و بستر امری اجتناب ناپذیر است.
چه سرفصل‌هایی برای واحدهای درسی این رشته در نظر گرفته شده‌اند؟
علاوه بر دروس معمول حوزوی در زمینه‌ی فقه و اصول، دروس تخصصی در زمینه‌ی فلسفه‌ی اسلامی با تأکید بر سنت اصیل متن‌خوانی ارائه می‌شود.
در همین راستا؛
- در مقطع کارشناسی، علاوه بر متون «بدایه‌الحکمه» و «نهایه‌الحکمه»، دروس «شرح منظومه‌ی حکمت» نیز ارائه می‌شود. (مجموع 38 واحد)
- در مقطع کارشناسی ارشد، متون «شواهدالربوبیّة»، «اشارات و التنبیهات» و «حکمة‌الاشراق» ارائه میگردد. (مجموع 36 واحد)
- در مقطع دکتری متون «اسفار اربعه» و «الهیات شفا» (مجموع 40 واحد) مطالعه و تدریس می‌شود.
علاوه بر متون پیش‌گفته، در هر سه مقطع واحدهای تخصصی دیگری در زمینههای عرفان اسلامی، کلام اسلامی، کلام جدید، منطق تخصصی، منطق جدید، تاریخ فلسفه‌ی اسلامی، تاریخ فلسفه‌ی غرب و فلسفه‌ی اخلاق نیز ارائه می‌شوند.
جایگاه این رشته در جامعه‌ی علمی حوزه و دانشگاه چیست؟
دانش فلسفه به عنوان مادر علوم، همواره در تمامی فرهنگ‌ها و تمدن‌های بشری جایگاه ویژه‌ای داشته است. در کشور ما نیز فلسفه سابقه‌ای طولانی و تاریخی دارد و به قبل از ورود اسلام به ایران باز میگردد. پس از ورود اسلام به ایران و نیز بعد از ترجمه‌ی آثار یونانی به عربی، فلسفه‌ی اسلامی به رشد و بالندگی کم‌نظیری رسید. شاید بتوان گفت که مطالعات تمدنی و علمی در تاریخ ایران اسلامی، بدون مطالعه‌ی محور اصلی این تحولات؛ یعنی فلسفه و حکمت اسلامی، امری غیر ممکن است.
با توجه به اهمیت معرفت عقلانی از دین و ضرورت آن در جهان امروز، نمی‌توان از نقش فلسفه‌ی اسلامی به عنوان یکی از ابزارهای قوی فهم دین، چشم پوشید. بدون در دست داشتن این ابزار، فهم ما از گزاره‌های دینی خدشه‌پذیر و ناقص خواهد بود. بشر مدرن امروز نیز به دنبال معرفت منطقی و عقلانی است؛ در فضای تضارب اسلام با دیگر مکاتب فکری، ضرورت کاربست فلسفه در فهم دین، بیش از پیش آشکار میگردد؛ به همین دلیل پس از انقلاب اسلامی، رشتهی فلسفه مورد توجه و تأکید امام راحل و مقام معظم رهبری بوده و هست.
به غیر از زمینه‌ی تدریس و تحقیق، این رشته چه اثر و کاربردی در جامعه دارد؟
به اذعان غالب متفکران معاصر، با وجود همه‌ی پیشرفت‌ها در عرصه‌ی فن‌آوری، بحران معنویت و ایمان، شکاکیت و نسبی‌گرایی گریبان‌گیر انسان مدرن است. همین امر باعث شده تا رویکرد جدیدی برای بازگشت به دین و معنویت و تجدید نظر در معرفت فلسفی و عرفانی به وجود بیاید. در همین بستر، مکاتب انحرافی مدعی معرفت و معنویت پدیدار گشته و در صدد پاسخگویی این نیاز بشر هستند. با توجه به نقش محوری ایمان و معنویت در دین مبین اسلام و اقبال عمومی جامعه‌ی ما به مباحث معنوی و از سوی دیگر با توجه به گسترش مکاتب فلسفی حس‌گرا و شک‌گرا، ضروری است که مبانی و نتایج فلسفه‌ی اسلامی به صورت کاملا علمی عرضه شود.
علاوه بر این، همانطور که قبلا نیز اشاره شد، فلسفه‌ی اسلامی در پاسخگویی به شبهات و تقویت اعتقادات نسل جوان و پرباری فضای فرهنگی جامعه، نقش کلیدی دارد؛ لذا لازم است که با تأکید بر سنت اصیل حوزههای علمیه‌ی شیعی، این رشته حضور و پویایی خود را حفظ کند تا ضمن پی‌ریزی پایه‌های معرفتی و اعتقادی، پاسخگویی منطقی به شبهات اعتقادی را به عهده بگیرد.
با توجه به این که حضرت‌عالی سابقه‌ی تدریس در دیگر مراکز علمی نیز داشته‌اید، بفرمایید که دانشجویان رشتهی فلسفه‌ی اسلامی در دانشگاه رضوی چه توانمندی خاصی دارند که در دانشجویان سایر دانشگاه‌ها کمتر به چشم می‌خورد؟
با توجه به حجم نسبتا زیاد سرفصلهای ارائه شده در زمینه‌ی فلسفه‌ی اسلامی و نیز دوره‌ی 5 ساله‌ی کارشناسی و کارشناسی ارشد، غالب فارغ التحصیلان دانشگاه رضوی نسبت به سایر مراکز، از توان علمی بالاتری برخوردار هستند.
برنامه‌ی دقیق و منظم مباحثات که توسط گروه فلسفه برای دروس تخصصی این رشته در نظر گرفته شده، باعث می‌شود که توانایی دانشجویان در زمینههای فهم متون فلسفی، تطبیق حکمی آیات و روایات و قدرت بیان افزایش یافته و برای حضور در محافل علمی آماده‌تر باشند.
فعالیت‌های فوق‌برنامه‌ی گروه فلسفه در دانشگاه رضوی به چه صورت است؟
فعالیت‌های فوق برنامه در دانشگاه، بر عهده «انجمن دانشجویی حکمت و فلسفه» است. این گروه دانشجویی ضمن اجرای برنامه‌ی مباحثات دروس تخصصی، فعالیت‌هایی در قالب جلسات مناظره و سخنرانی، سلسله مباحث معرفتی و نشست‌های دانشجویی برگزار می‌کند.
چه سرفصل‌هایی برای واحدهای درسی این رشته در نظر گرفته شده‌اند؟
علاوه بر دروس معمول حوزوی در زمینه‌ی فقه و اصول، دروس تخصصی در زمینه‌ی فلسفه‌ی اسلامی با تأکید بر سنت اصیل متن‌خوانی ارائه می‌شود.
در همین راستا؛
- در مقطع کارشناسی، علاوه بر متون «بدایه‌الحکمه» و «نهایه‌الحکمه»، دروس «شرح منظومه‌ی حکمت» نیز ارائه می‌شود. (مجموع 38 واحد)
- در مقطع کارشناسی ارشد، متون «شواهدالربوبیّة»، «اشارات و التنبیهات» و «حکمة‌الاشراق» ارائه میگردد. (مجموع 36 واحد)
- در مقطع دکتری متون «اسفار اربعه» و «الهیات شفا» (مجموع 40 واحد) مطالعه و تدریس می‌شود.
علاوه بر متون پیش‌گفته، در هر سه مقطع واحدهای تخصصی دیگری در زمینههای عرفان اسلامی، کلام اسلامی، کلام جدید، منطق تخصصی، منطق جدید، تاریخ فلسفه‌ی اسلامی، تاریخ فلسفه‌ی غرب و فلسفه‌ی اخلاق نیز ارائه می‌شوند.
جایگاه این رشته در جامعه‌ی علمی حوزه و دانشگاه چیست؟
دانش فلسفه به عنوان مادر علوم، همواره در تمامی فرهنگ‌ها و تمدن‌های بشری جایگاه ویژه‌ای داشته است. در کشور ما نیز فلسفه سابقه‌ای طولانی و تاریخی دارد و به قبل از ورود اسلام به ایران باز میگردد. پس از ورود اسلام به ایران و نیز بعد از ترجمه‌ی آثار یونانی به عربی، فلسفه‌ی اسلامی به رشد و بالندگی کم‌نظیری رسید. شاید بتوان گفت که مطالعات تمدنی و علمی در تاریخ ایران اسلامی، بدون مطالعه‌ی محور اصلی این تحولات؛ یعنی فلسفه و حکمت اسلامی، امری غیر ممکن است.
با توجه به اهمیت معرفت عقلانی از دین و ضرورت آن در جهان امروز، نمی‌توان از نقش فلسفه‌ی اسلامی به عنوان یکی از ابزارهای قوی فهم دین، چشم پوشید. بدون در دست داشتن این ابزار، فهم ما از گزاره‌های دینی خدشه‌پذیر و ناقص خواهد بود. بشر مدرن امروز نیز به دنبال معرفت منطقی و عقلانی است؛ در فضای تضارب اسلام با دیگر مکاتب فکری، ضرورت کاربست فلسفه در فهم دین، بیش از پیش آشکار میگردد؛ به همین دلیل پس از انقلاب اسلامی، رشتهی فلسفه مورد توجه و تأکید امام راحل و مقام معظم رهبری بوده و هست.
به غیر از زمینه‌ی تدریس و تحقیق، این رشته چه اثر و کاربردی در جامعه دارد؟
به اذعان غالب متفکران معاصر، با وجود همه‌ی پیشرفت‌ها در عرصه‌ی فن‌آوری، بحران معنویت و ایمان، شکاکیت و نسبی‌گرایی گریبان‌گیر انسان مدرن است. همین امر باعث شده تا رویکرد جدیدی برای بازگشت به دین و معنویت و تجدید نظر در معرفت فلسفی و عرفانی به وجود بیاید. در همین بستر، مکاتب انحرافی مدعی معرفت و معنویت پدیدار گشته و در صدد پاسخگویی این نیاز بشر هستند. با توجه به نقش محوری ایمان و معنویت در دین مبین اسلام و اقبال عمومی جامعه‌ی ما به مباحث معنوی و از سوی دیگر با توجه به گسترش مکاتب فلسفی حس‌گرا و شک‌گرا، ضروری است که مبانی و نتایج فلسفه‌ی اسلامی به صورت کاملا علمی عرضه شود.
علاوه بر این، همانطور که قبلا نیز اشاره شد، فلسفه‌ی اسلامی در پاسخگویی به شبهات و تقویت اعتقادات نسل جوان و پرباری فضای فرهنگی جامعه، نقش کلیدی دارد؛ لذا لازم است که با تأکید بر سنت اصیل حوزههای علمیه‌ی شیعی، این رشته حضور و پویایی خود را حفظ کند تا ضمن پی‌ریزی پایه‌های معرفتی و اعتقادی، پاسخگویی منطقی به شبهات اعتقادی را به عهده بگیرد.
با توجه به این که حضرت‌عالی سابقه‌ی تدریس در دیگر مراکز علمی نیز داشته‌اید، بفرمایید که دانشجویان رشتهی فلسفه‌ی اسلامی در دانشگاه رضوی چه توانمندی خاصی دارند که در دانشجویان سایر دانشگاه‌ها کمتر به چشم می‌خورد؟
با توجه به حجم نسبتا زیاد سرفصلهای ارائه شده در زمینه‌ی فلسفه‌ی اسلامی و نیز دوره‌ی 5 ساله‌ی کارشناسی و کارشناسی ارشد، غالب فارغ التحصیلان دانشگاه رضوی نسبت به سایر مراکز، از توان علمی بالاتری برخوردار هستند.
برنامه‌ی دقیق و منظم مباحثات که توسط گروه فلسفه برای دروس تخصصی این رشته در نظر گرفته شده، باعث می‌شود که توانایی دانشجویان در زمینههای فهم متون فلسفی، تطبیق حکمی آیات و روایات و قدرت بیان افزایش یافته و برای حضور در محافل علمی آماده‌تر باشند.
فعالیت‌های فوق‌برنامه‌ی گروه فلسفه در دانشگاه رضوی به چه صورت است؟
فعالیت‌های فوق برنامه در دانشگاه، بر عهده «انجمن دانشجویی حکمت و فلسفه» است. این گروه دانشجویی ضمن اجرای برنامه‌ی مباحثات دروس تخصصی، فعالیت‌هایی در قالب جلسات مناظره و سخنرانی، سلسله مباحث معرفتی و نشست‌های دانشجویی برگزار می‌کند.
آشنایی بیشتر با رشته های دانشگاه علوم اسلامی رضوی: «رشته اقتصاد اسلامی»
رشته اقتصاد از رشتههای جدیدی است که به رشتههای فعال دانشگاه علوم اسلامی رضوی اضافه شده است. حوزه اقتصاد به عنوان یکی از چالش‌های نظام جمهوری اسلامی ایران طی سال‌ها مورد تأکید رهبر فرزانه انقلاب بوده و از جمله زمینه‌هایی است که می‌طلبد حوزه علمیه آن را بومی‌سازی نماید.
علی‌رغم تلاش موسسات مختلف وابسته به حوزه علمیه در ورود به آن طی سال‌های بعد از انقلاب اسلامی عملاً مشکلات فراوانی در بحث سیاست‌گذاری‌های اقتصادی در نظام اسلامی ما در حوزه اقتصاد به وجود آمده است.
دکتر جواد ایروانی که از جمله طراحان ایجاد این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی است روی صحبت ما در معرفی این رشته است. آشنایی وی با مقوله اقتصاد به دوره تدوین پایان‌نامه کارشناسی ارشد وی زیر نظر استاد محمدرضا حکیمی نویسنده «الحیاه» بر میگردد که پیگیری آن زمینه میان رشته‌ای تا کنون به چاپ چندین اثر میان رشته‌ای در حوزه اقتصاد اسلامی منجر شده است. وی هم اکنون علاوه بر تدریس علوم و معارف قرآنی، چندین سال است که در دانشکده‌های اقتصاد به تدریس دروس اقتصاد اسلامی می‌پردازد. به گفته وی جایگاه اقتصاد اسلامی در دانشگاههای کشور جایگاه مطلوبی نیست و به نوعی این مقوله مظلوم واقع شده است. وی هدف از ایجاد این رشته را در دانشگاه علوم اسلامی رضوی تربیت نظریه‌پرداز اقتصادی مانند شهید صدر و شهید مطهری و نیز تربیت مدیران لایق اقتصادی جهت سامان‌بخشی به اوضاع اقتصادی کشور دانست. به گفته وی در تدوین برنامه دروس رشته اقتصاد در دانشگاه علوم اسلامی رضوی سعی شده که علاوه بر فراگیری دروس اصلی رشته اقتصاد، دانشجویان بتوانند این دروس را نقد و بررسی نیز بنمایند.
به داوطلبان این رشته حتماً توصیه می‌شود این مصاحبه را بخوانند.
+هدف از ایجاد رشته اقتصاد در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چیست؟
- هدف آرمانی دانشگاه از تشکیل رشته اقتصاد، تربیت نظریه‌پرداز در عرصه اقتصاد و اقتصاد اسلامی است. در حقیقت هدف، تربیت افرادی است در مسیر شهید سیدمحمدباقر صدر و استاد مطهری که بتوانند در عرصه اقتصاد اسلامی ایده‌پردازی کنند و به تولید علم بپردازند. در سطح پایین‌تر، تربیت محقق و مدرس اقتصاد و اقتصاد اسلامی در مراکز علمی کشور و همچنین تربیت مدیرانی لایق و متعهد، برای سامان‌بخشی به امور اقتصادی کشور است.
+این رشته تا چه مقطعی در دانشگاه تدریس می‌شود؟
- این رشته از رشتههای نوپا در دانشگاه علوم اسلامی رضوی است؛ و تشکیل دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری در دستور کار دانشگاه قرار دارد. امیدواریم در بازه زمانی چهار تا پنج‌ساله که دانشجویان اولین دوره فارغ التحصیل می‌شوند، تدوین سرفصلها و اخذ مجوزهای لازم برای مقاطع بالاتر انجام شود و دانشجویان حاضر بتوانند ادامه تحصیل بدهند.
+با توجه به هدف اصلی دانشگاه مبنی بر تربیت نیرو برای حوزه علمیه به نظر شما چه تناسبی بین این رشته و یک محیط حوزوی وجود دارد؟
- حوزه به سمت تخصصی‌شدن رشته‌ها پیش می‌رود و وجود تحقیقات میان رشته‌ای از اولویت‌های اصلی مطالعاتی در حوزه است. البته جرقههایی هم در بعضی موسسات حوزوی مانند جامعه‌المصطفی زده شده و گرایش‌هایی در زمینه اقتصاد راه‌اندازی شده است. طبیعی است برای این مهم میبایست به فکر تربیت مدرس در این زمینه بود. مدرس فاضلی که هم دروس حوزه را در سطح قابل قبولی فراگرفته باشد و هم در زمینههای تخصصی مانند اقتصاد تسلط کافی داشته باشد. به علاوه، تحقیق و پژوهش و ایده‌پردازی در زمینه اقتصاد اسلامی بیش از همه، از رسالت‌های حوزه به شمار می‌رود و راه‌اندازی این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی، می‌تواند زمینه آن را فراهم سازد.
+عمدتاً یک طلبه رشته اقتصاد در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چه دروسی را در این دانشگاه میگذراند؟
- دانشجویان رشته اقتصاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی مانند سایر دانشجویان این دانشگاه دروس متداول حوزه یعنی ادبیات عرب، بلاغت، منطق، فقه و اصول فقه را می‌گذرانند. افزون بر دروس حوزوی، عمومی و زبان، بیش از 75 واحد تخصصی رشتهی اقتصاد نیز ارائه می‌شود. سرفصلهای رشته اقتصاد در دانشگاه، همان سرفصلهای رشته اقتصاد نظری در سایر دانشگاه‌ها با تغییراتی مختصر است؛ از جمله اینکه مطابق با طرح تحول وزارت علوم، دروس مرتبط با اقتصاد اسلامی به 15 واحد یعنی سه برابر سایر دانشگاه‌ها افزایش یافته است.
عمده دروس تخصصی این رشته شامل ریاضیات، آمار، اقتصاد خرد و کلان، حقوق تجارت، مالیه، بانکداری و بازارهای مالی، اقتصاد اسلامی، اقتصاد ایران و مباحث توسعه است.
+جایگاه این رشته در جامعه علمی حوزه و دانشگاه چیست؟
رشته اقتصاد در دانشگاههای کشور از رشتههای اصلی و مهم است. با این حال، نیاز به تولید علم در زمینه اقتصاد و نیز نظریه‌پردازی در اقتصاد اسلامی (به ویژه در مسائل مورد ابتل
رشته اقتصاد از رشتههای جدیدی است که به رشتههای فعال دانشگاه علوم اسلامی رضوی اضافه شده است. حوزه اقتصاد به عنوان یکی از چالش‌های نظام جمهوری اسلامی ایران طی سال‌ها مورد تأکید رهبر فرزانه انقلاب بوده و از جمله زمینه‌هایی است که می‌طلبد حوزه علمیه آن را بومی‌سازی نماید.
علی‌رغم تلاش موسسات مختلف وابسته به حوزه علمیه در ورود به آن طی سال‌های بعد از انقلاب اسلامی عملاً مشکلات فراوانی در بحث سیاست‌گذاری‌های اقتصادی در نظام اسلامی ما در حوزه اقتصاد به وجود آمده است.
دکتر جواد ایروانی که از جمله طراحان ایجاد این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی است روی صحبت ما در معرفی این رشته است. آشنایی وی با مقوله اقتصاد به دوره تدوین پایان‌نامه کارشناسی ارشد وی زیر نظر استاد محمدرضا حکیمی نویسنده «الحیاه» بر میگردد که پیگیری آن زمینه میان رشته‌ای تا کنون به چاپ چندین اثر میان رشته‌ای در حوزه اقتصاد اسلامی منجر شده است. وی هم اکنون علاوه بر تدریس علوم و معارف قرآنی، چندین سال است که در دانشکده‌های اقتصاد به تدریس دروس اقتصاد اسلامی می‌پردازد. به گفته وی جایگاه اقتصاد اسلامی در دانشگاههای کشور جایگاه مطلوبی نیست و به نوعی این مقوله مظلوم واقع شده است. وی هدف از ایجاد این رشته را در دانشگاه علوم اسلامی رضوی تربیت نظریه‌پرداز اقتصادی مانند شهید صدر و شهید مطهری و نیز تربیت مدیران لایق اقتصادی جهت سامان‌بخشی به اوضاع اقتصادی کشور دانست. به گفته وی در تدوین برنامه دروس رشته اقتصاد در دانشگاه علوم اسلامی رضوی سعی شده که علاوه بر فراگیری دروس اصلی رشته اقتصاد، دانشجویان بتوانند این دروس را نقد و بررسی نیز بنمایند.
به داوطلبان این رشته حتماً توصیه می‌شود این مصاحبه را بخوانند.
+هدف از ایجاد رشته اقتصاد در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چیست؟
- هدف آرمانی دانشگاه از تشکیل رشته اقتصاد، تربیت نظریه‌پرداز در عرصه اقتصاد و اقتصاد اسلامی است. در حقیقت هدف، تربیت افرادی است در مسیر شهید سیدمحمدباقر صدر و استاد مطهری که بتوانند در عرصه اقتصاد اسلامی ایده‌پردازی کنند و به تولید علم بپردازند. در سطح پایین‌تر، تربیت محقق و مدرس اقتصاد و اقتصاد اسلامی در مراکز علمی کشور و همچنین تربیت مدیرانی لایق و متعهد، برای سامان‌بخشی به امور اقتصادی کشور است.
+این رشته تا چه مقطعی در دانشگاه تدریس می‌شود؟
- این رشته از رشتههای نوپا در دانشگاه علوم اسلامی رضوی است؛ و تشکیل دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری در دستور کار دانشگاه قرار دارد. امیدواریم در بازه زمانی چهار تا پنج‌ساله که دانشجویان اولین دوره فارغ التحصیل می‌شوند، تدوین سرفصلها و اخذ مجوزهای لازم برای مقاطع بالاتر انجام شود و دانشجویان حاضر بتوانند ادامه تحصیل بدهند.
+با توجه به هدف اصلی دانشگاه مبنی بر تربیت نیرو برای حوزه علمیه به نظر شما چه تناسبی بین این رشته و یک محیط حوزوی وجود دارد؟
- حوزه به سمت تخصصی‌شدن رشته‌ها پیش می‌رود و وجود تحقیقات میان رشته‌ای از اولویت‌های اصلی مطالعاتی در حوزه است. البته جرقههایی هم در بعضی موسسات حوزوی مانند جامعه‌المصطفی زده شده و گرایش‌هایی در زمینه اقتصاد راه‌اندازی شده است. طبیعی است برای این مهم میبایست به فکر تربیت مدرس در این زمینه بود. مدرس فاضلی که هم دروس حوزه را در سطح قابل قبولی فراگرفته باشد و هم در زمینههای تخصصی مانند اقتصاد تسلط کافی داشته باشد. به علاوه، تحقیق و پژوهش و ایده‌پردازی در زمینه اقتصاد اسلامی بیش از همه، از رسالت‌های حوزه به شمار می‌رود و راه‌اندازی این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی، می‌تواند زمینه آن را فراهم سازد.
+عمدتاً یک طلبه رشته اقتصاد در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چه دروسی را در این دانشگاه میگذراند؟
- دانشجویان رشته اقتصاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی مانند سایر دانشجویان این دانشگاه دروس متداول حوزه یعنی ادبیات عرب، بلاغت، منطق، فقه و اصول فقه را می‌گذرانند. افزون بر دروس حوزوی، عمومی و زبان، بیش از 75 واحد تخصصی رشتهی اقتصاد نیز ارائه می‌شود. سرفصلهای رشته اقتصاد در دانشگاه، همان سرفصلهای رشته اقتصاد نظری در سایر دانشگاه‌ها با تغییراتی مختصر است؛ از جمله اینکه مطابق با طرح تحول وزارت علوم، دروس مرتبط با اقتصاد اسلامی به 15 واحد یعنی سه برابر سایر دانشگاه‌ها افزایش یافته است.
عمده دروس تخصصی این رشته شامل ریاضیات، آمار، اقتصاد خرد و کلان، حقوق تجارت، مالیه، بانکداری و بازارهای مالی، اقتصاد اسلامی، اقتصاد ایران و مباحث توسعه است.
+جایگاه این رشته در جامعه علمی حوزه و دانشگاه چیست؟
رشته اقتصاد در دانشگاههای کشور از رشتههای اصلی و مهم است. با این حال، نیاز به تولید علم در زمینه اقتصاد و نیز نظریه‌پردازی در اقتصاد اسلامی (به ویژه در مسائل مورد ابتل
ای کشور هم‌چون بانکداری اسلامی و بازارهای مالی) کاملا احساس می‌شود. ضمن اینکه در حوزه نیز این رشته هنوز جایگاه خود را پیدا نکرده است.
+به غیر از جایگاه تدریس، این رشته چه کاربردی در جامعه دارد؟
- همانطور که گفته شد انتظار از دانش‌آموختگان رشته اقتصاد دانشگاه رضوی، نظریه‌پردازی در عرصه اقتصاد و اقتصاد اسلامی است. به علاوه، دانشآموختهی این رشته می‌تواند در حوزههای پژوهشی اقتصاد اسلامی، مدیریتهای کلان اقتصادی، و نیز در مراکز اقتصادی کشور به خدمت مشغول شود.
+ دانشجویان این رشته چه توانمندی خاصی دارند که در دانشجویان سایر دانشگاههای کشور موجود نیست؟
با توجه به هدف کلی مبنی بر گام برداشتن در جهت اقتصاد اسلامی، فراگیری دروس حوزه در کنار دروس رشته اقتصاد توانمندی بیشتری را برای دانشآموختهی این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی به ارمغان می‌آورد.
+آیا بحث توسعه این رشته مطرح است؟ در صورت مثبت‌بودن، چه گرایش‌هایی به این رشته افزوده می‌شود؟
- بله. دانشگاه مصمم است مقاطع ارشد و دکتری رشته را راه‌اندازی کند و در این مقاطع با توجه به نیازها و شرایط و نیز با بهره‌گیری از آراء صاحب‌نظران، ممکن است گرایشهای ویژه‌ای به خصوص در عرصه اقتصاد اسلامی، بانکداری و بازارهای مالی، طراحی گردد.
+به غیر از جایگاه تدریس، این رشته چه کاربردی در جامعه دارد؟
- همانطور که گفته شد انتظار از دانش‌آموختگان رشته اقتصاد دانشگاه رضوی، نظریه‌پردازی در عرصه اقتصاد و اقتصاد اسلامی است. به علاوه، دانشآموختهی این رشته می‌تواند در حوزههای پژوهشی اقتصاد اسلامی، مدیریتهای کلان اقتصادی، و نیز در مراکز اقتصادی کشور به خدمت مشغول شود.
+ دانشجویان این رشته چه توانمندی خاصی دارند که در دانشجویان سایر دانشگاههای کشور موجود نیست؟
با توجه به هدف کلی مبنی بر گام برداشتن در جهت اقتصاد اسلامی، فراگیری دروس حوزه در کنار دروس رشته اقتصاد توانمندی بیشتری را برای دانشآموختهی این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی به ارمغان می‌آورد.
+آیا بحث توسعه این رشته مطرح است؟ در صورت مثبت‌بودن، چه گرایش‌هایی به این رشته افزوده می‌شود؟
- بله. دانشگاه مصمم است مقاطع ارشد و دکتری رشته را راه‌اندازی کند و در این مقاطع با توجه به نیازها و شرایط و نیز با بهره‌گیری از آراء صاحب‌نظران، ممکن است گرایشهای ویژه‌ای به خصوص در عرصه اقتصاد اسلامی، بانکداری و بازارهای مالی، طراحی گردد.
آشنایی بیشتر با رشته های دانشگاه علوم اسلامی رضوی: «رشته زبان و ادبیات عرب»
کلید فهم علوم اسلامی و به خصوص قرآن کریم، شناخت «زبان و ادبیات عرب» است. رشته دانشگاهی «زبان و ادبیات عربی» از سال های گذشته در دانشگاه علوم اسلامی تشکیل شده است و از متقاضیان دانشجو می پذیرد.
زبان و ادبیات عربی دروازه ورود به علوم اسلامی است. از دیرباز در اقصی نقاط عالم اسلام جوینده علوم و معارف اسلامی ناگزیر به یادگیری این زبان بود؛ به طوری که بدون استثنا اساتید موفق فعلی این حوزه نیز یادگیری عربی را عامل موفقیت در سایر علوم اسلامی اعم از فقه و اصول و تفسیر می‌دانستند. همچنین نباید از نظر دور داشت که موفقیت دانش‌آموختگان دانشگاه علوم اسلامی رضوی در مجامع مختلف علمی نیز در درجه اول مرهون یادگیری زبان و ادبیات عربی است. با این مقدمه دوره زبان و ادبیات عربی در دوره‌های کارشناسی و سپس کارشناسی ارشد با هدف تربیت استاد در راستای اهداف عالیه دانشگاه در این مجموعه راه‌اندازی شد.
روی صحبت ما حجت‌الاسلام رستمی است که سال‌ها علاوه بر سابقه سفرهای تبلیغی به خارج از کشور، مدیریت گروه زبان و ادبیات عربی را نیز بر عهده دارد. به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه، طلبه بدون برخورداری ار ادبیات عربی قوی نمی‌تواند موفقیت قابل توجهی را در تحصیلات خود در سطوح بالاتر داشته باشد. به گفته وی دانش‌آموختگان این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی می‌توانند استادان و مدرسانی زبده، مترجمانی شایسته، مبلغانی توانمند در سطح جهان اسلام، پژوهشگران و مؤلّفانی ماهر و بالاخره گویندگان، نویسندگان و مجریان رسانه‌ای برای خدمت در داخل و خارج از کشور در راستای اهداف عالیه دانشگاه باشند.
+هدف از ایجاد رشته «زبان و ادبیات عربی» در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چیست؟
- با عنایت به رسالت این دانشگاه در تربیت فقیه، مبلغ، استاد و پژوهشگر اسلامی از یک سو، و توجه به نقش کلیدی زبان و ادبیات عربی در شکوفایی علوم اسلامی و انسانی و تأثیر آن در تقویت بنیه‌ی علمی فراگیران این علوم، دانشگاه علوم اسلامی رضوی برای تحقق این اهداف، رشته زبان و ادبیات عربی را تشکیل داده است.
+ این رشته تا چه مقطعی در دانشگاه تدریس می‌شود؟ آیا بحث توسعه این رشته مطرح است؟ این توسعه در چه گرایش‌هایی است؟
- در حال حاضر در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد پذیرش دانشجو دارد و ایجاد مقطع دکتری در این رشته در حال پیگیری است. به نظر می‌رسد با توجه به رسالت این دانشگاه تأسیس گرایشهای ادبیات اسلامی، شیعی، گرایش صرف و نحو و نیز گرایش بلاغت با محوریت قرآن در اولویت است. گروه ادبیات عرب هم اکنون تهیه‌ی پیش‌نویسی برای گرایشهای فوق در دست بررسی دارد.
+ با توجه به هدف اصلی دانشگاه مبنی بر تربیت نیرو برای حوزه علمیه، به نظر شما چه تناسبی بین این رشته و یک محیط حوزوی وجود دارد؟
- بی‌شک این رشته پیوندی دیرین و استوار با حوزههای علمیه و و علوم حوزوی دارد، زیرا اساس علوم حوزوی و ابزار محققان و طلاب علوم دینی از آغاز تا عالی‌ترین مدارج، تسلط به زبان و ادبیات عربی است و یک طلبه بدون برخورداری از ادبیات عربی قوی نمی‌تواند موفقیت قابل توجهی درتحصیلات خود در سطوح بالاتر داشته باشد. امروزه با وجود این که حوزه‌ی علمیه سیاست گرایشی‌شدن طلاب در تحصیل را دنبال می‌کند، ضرورت و نقش ادبیات عربی در تمام گرایش‌ها امری بدیهی به شمار می‌رود. از همین رو در برنامه‌ی آموزشی دانشگاه علوم اسلامی رضوی دروس ادبیات عربی به همان معنای مصطلح حوزوی برای تمام رشته‌ها به یک میزان گنجانده شده است؛ لذا تأسیس این رشته و لزوم حفظ و گسترش آن در این دانشگاه با نیازهای بنیادین حوزه، ارتباطی عمیق و انکارناپذیر دارد و با توجه به این که ادبیات عربیِ حوزه‌ی علمیه‌ی مشهد درگذشته زبانزد بوده است، ایجاد این رشته در دانشگاه رضوی تلاشی برای بازگشت حوزه‌ی مشهد به جایگاه برجسته‌ی خود می‌باشد.
+ عمدتاً یک طلبه رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چه دروسی را در این دانشگاه میگذراند؟
- مانند سایر رشتههای دانشگاه تمامی دروس رایج و مصطلح حوزوی را می‌گذرانند که عبارت است از: صرف و نحو، بلاغت، منطق، فقه و اصول و سایر دروس حوزوی؛ و دروس تخصصی رشته دانشگاهی به اضافه دروس عمومی که در سایر دانشگاه‌ها ارائه می‌شود. مثلاً در رشته زبان و ادبیات عربی دروسی مانند تاریخ ادبیات عربی، متون نظم و نثر، ادوار مختلف ادبیات عربی، و نقد ادبی و مکالمه و نگارش عربی و... ارائه میگردد.
یکی از نکات قابل توجه در این رشته این است که برای تدریس برخی دروس، حتی در مقطع کارشناسی، اقدام به دعوت از اساتید برجسته‌ی کشور می‌شود و این کلاس‌ها به شکل استادپروازی برگزار میگردد.
+ جایگاه این رشته در جامعه علمی حوزه و دانشگاه چیست؟
- همان‌گونه که پیشتر اشاره شد، این رشته در حوزههای علمیه، نقشی بنیادین دارد و طلابی که در اد
کلید فهم علوم اسلامی و به خصوص قرآن کریم، شناخت «زبان و ادبیات عرب» است. رشته دانشگاهی «زبان و ادبیات عربی» از سال های گذشته در دانشگاه علوم اسلامی تشکیل شده است و از متقاضیان دانشجو می پذیرد.
زبان و ادبیات عربی دروازه ورود به علوم اسلامی است. از دیرباز در اقصی نقاط عالم اسلام جوینده علوم و معارف اسلامی ناگزیر به یادگیری این زبان بود؛ به طوری که بدون استثنا اساتید موفق فعلی این حوزه نیز یادگیری عربی را عامل موفقیت در سایر علوم اسلامی اعم از فقه و اصول و تفسیر می‌دانستند. همچنین نباید از نظر دور داشت که موفقیت دانش‌آموختگان دانشگاه علوم اسلامی رضوی در مجامع مختلف علمی نیز در درجه اول مرهون یادگیری زبان و ادبیات عربی است. با این مقدمه دوره زبان و ادبیات عربی در دوره‌های کارشناسی و سپس کارشناسی ارشد با هدف تربیت استاد در راستای اهداف عالیه دانشگاه در این مجموعه راه‌اندازی شد.
روی صحبت ما حجت‌الاسلام رستمی است که سال‌ها علاوه بر سابقه سفرهای تبلیغی به خارج از کشور، مدیریت گروه زبان و ادبیات عربی را نیز بر عهده دارد. به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه، طلبه بدون برخورداری ار ادبیات عربی قوی نمی‌تواند موفقیت قابل توجهی را در تحصیلات خود در سطوح بالاتر داشته باشد. به گفته وی دانش‌آموختگان این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی می‌توانند استادان و مدرسانی زبده، مترجمانی شایسته، مبلغانی توانمند در سطح جهان اسلام، پژوهشگران و مؤلّفانی ماهر و بالاخره گویندگان، نویسندگان و مجریان رسانه‌ای برای خدمت در داخل و خارج از کشور در راستای اهداف عالیه دانشگاه باشند.
+هدف از ایجاد رشته «زبان و ادبیات عربی» در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چیست؟
- با عنایت به رسالت این دانشگاه در تربیت فقیه، مبلغ، استاد و پژوهشگر اسلامی از یک سو، و توجه به نقش کلیدی زبان و ادبیات عربی در شکوفایی علوم اسلامی و انسانی و تأثیر آن در تقویت بنیه‌ی علمی فراگیران این علوم، دانشگاه علوم اسلامی رضوی برای تحقق این اهداف، رشته زبان و ادبیات عربی را تشکیل داده است.
+ این رشته تا چه مقطعی در دانشگاه تدریس می‌شود؟ آیا بحث توسعه این رشته مطرح است؟ این توسعه در چه گرایش‌هایی است؟
- در حال حاضر در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد پذیرش دانشجو دارد و ایجاد مقطع دکتری در این رشته در حال پیگیری است. به نظر می‌رسد با توجه به رسالت این دانشگاه تأسیس گرایشهای ادبیات اسلامی، شیعی، گرایش صرف و نحو و نیز گرایش بلاغت با محوریت قرآن در اولویت است. گروه ادبیات عرب هم اکنون تهیه‌ی پیش‌نویسی برای گرایشهای فوق در دست بررسی دارد.
+ با توجه به هدف اصلی دانشگاه مبنی بر تربیت نیرو برای حوزه علمیه، به نظر شما چه تناسبی بین این رشته و یک محیط حوزوی وجود دارد؟
- بی‌شک این رشته پیوندی دیرین و استوار با حوزههای علمیه و و علوم حوزوی دارد، زیرا اساس علوم حوزوی و ابزار محققان و طلاب علوم دینی از آغاز تا عالی‌ترین مدارج، تسلط به زبان و ادبیات عربی است و یک طلبه بدون برخورداری از ادبیات عربی قوی نمی‌تواند موفقیت قابل توجهی درتحصیلات خود در سطوح بالاتر داشته باشد. امروزه با وجود این که حوزه‌ی علمیه سیاست گرایشی‌شدن طلاب در تحصیل را دنبال می‌کند، ضرورت و نقش ادبیات عربی در تمام گرایش‌ها امری بدیهی به شمار می‌رود. از همین رو در برنامه‌ی آموزشی دانشگاه علوم اسلامی رضوی دروس ادبیات عربی به همان معنای مصطلح حوزوی برای تمام رشته‌ها به یک میزان گنجانده شده است؛ لذا تأسیس این رشته و لزوم حفظ و گسترش آن در این دانشگاه با نیازهای بنیادین حوزه، ارتباطی عمیق و انکارناپذیر دارد و با توجه به این که ادبیات عربیِ حوزه‌ی علمیه‌ی مشهد درگذشته زبانزد بوده است، ایجاد این رشته در دانشگاه رضوی تلاشی برای بازگشت حوزه‌ی مشهد به جایگاه برجسته‌ی خود می‌باشد.
+ عمدتاً یک طلبه رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی چه دروسی را در این دانشگاه میگذراند؟
- مانند سایر رشتههای دانشگاه تمامی دروس رایج و مصطلح حوزوی را می‌گذرانند که عبارت است از: صرف و نحو، بلاغت، منطق، فقه و اصول و سایر دروس حوزوی؛ و دروس تخصصی رشته دانشگاهی به اضافه دروس عمومی که در سایر دانشگاه‌ها ارائه می‌شود. مثلاً در رشته زبان و ادبیات عربی دروسی مانند تاریخ ادبیات عربی، متون نظم و نثر، ادوار مختلف ادبیات عربی، و نقد ادبی و مکالمه و نگارش عربی و... ارائه میگردد.
یکی از نکات قابل توجه در این رشته این است که برای تدریس برخی دروس، حتی در مقطع کارشناسی، اقدام به دعوت از اساتید برجسته‌ی کشور می‌شود و این کلاس‌ها به شکل استادپروازی برگزار میگردد.
+ جایگاه این رشته در جامعه علمی حوزه و دانشگاه چیست؟
- همان‌گونه که پیشتر اشاره شد، این رشته در حوزههای علمیه، نقشی بنیادین دارد و طلابی که در اد
بیات عربی تسلط کافی دارند در سطوح عالی، توفیق بیشتری نسبت به دیگران دارند. به واقع می‌توان گفت که مهمترین کلید فهم صحیح و دقیق متون و منابع دینی مانند قرآن و حدیث و کشف راز و رمزهای آن، تسلط بر ادبیات عربی نهفته است و از آن جا که این دو منبع، اصلی‌ترین منابع علوم اسلامی در رشتههای مختلف حقوق، فلسفه و کلام، علوم قرآنی و حدیث، فقه و اصول و... به شمار می‌آید، ناتوانی و ضعف طلاب و دانشجویان در ادبیات عربی، ضعف آنان در دروس رشتهی تخصصی را در پی خواهد داشت.
از سوی دیگر زبان عربی یکی از زبان‌های زنده و پرطرفدار دنیاست و زبان رسمی بخش اعظم مسلمانان جهان نیز به شمار می‌آید. در نتیجه درصد قابل توجهی از متون علمی، دانشگاهی و پژوهشی جهان اسلام و عرب در رشتههای گوناگون، به زبان عربی تدوین شده است؛ لذا کسب تخصص در این رشته انسان را قادر به ارتباط مستقیم با بخش مهمی از منابع علمی جهان اسلام و عرب می‌سازد و مهارت فهم صحیح متون قدیم و معاصر عربی را به وی می‌آموزد.
با توجه به همین جایگاه اساسی این رشته در جامعه‌ی علمی حوزه و دانشگاه در سطح کشور و جهان اسلام، دانشگاه علوم اسلامی رضوی از دهه شصت و حوزه علمیه خراسان که از دیرباز قطب ادبیات عرب بوده، بار دیگر از سال 1381 ش با تأسیس گروه زبان وادبیات عربی در مدرسه علمیه عالی نواب مشهد، ارتقای سطح علمی طلاب حوزه در ادبیات عرب را وجه همت خویش قرار داده‌اند.
افزون بر موارد فوق، در دانشگاه‌ها نیز با توجه به گفتمان انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی در کشورهای عربی جهان اسلام، و مقوله اسلامی‌کردن علوم انسانی، جایگاه زبان عربی بیش از پیش ارتقا یافته است. همت و پشتکار مسؤولان و استادان و دانشجویان این رشته در رفع موانع، و خلق آثار علمی فاخر و مطابق با نیازهای روز می‌تواند کمکی بزرگ به عملی‌شدن اهداف مذکور بنماید. از دیگر سو جهش چشمگیر این رشته را در تحصیلات تکمیلی با ایجاد گرایشهای متعدد شاهدیم؛ گرایش‌هایی مانند ادبیات تطبیقی، ادبیات مقاومت یا پایداری و... که این همه نشان از جایگاه این رشته در نظام آموزشی دارد.
+ کارکردهای این رشته چیست؟ به بیان دیگر دانش آموختگان این رشته در چه زمینه‌هایی می‌توانند فعالیت کنند؟
-با توجه به توضیحات فوق و با در نظر گرفتن شرایط تحولات سریع جهان اسلام به ویژه در سطح کشورهای عربی و اقبال ملت‌های عرب مسلمان به گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران، کارکرد و کارآمدی این رشته و طلاب دانشآموختهی آن به مراتب نسبت به گذشته افزون‌تر شده است. به طور کلی شماری از زمینه‌ها و ظرفیت‌های فعالیت برای دانش‌آموختگان این رشته را به شرح دیل می‌توان یاد کرد:
الف) استادان و مدرسانی زبده: تدریس در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها به عنوان استاد مبرّز زبان و ادبیات عربی یکی از زمینههای ارزشمند برای فعالیت دانش‌آموختگان این رشته است. با توجه به نیاز جدی حوزه و دانشگاه به اساتید قوی برای دروس ادبیات عربی، دانش‌آموختگان این رشته -که این دروس را به گونهای تخصصی آموخته‌اند- می‌توانند استادان موفقی در حوزه و دانشگاه باشند. یکی از سیاست‌های جاری و مهم گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه که اخیرا با جدیت بیشتری دنبال می‌شود، همین رویکرد می‌باشد. این گروه افزون بر دانشجویان رشته، اقدام به شناسایی طلاب و دانشجویان مستعد سایر رشته‌ها نیز می‌نماید تا پس از برگزاری اختبار علمی تدریس، افراد شایسته را جهت تدریس به مراکز حوزوی معرفی کند.
ب) مترجمانی شایسته: کسب مهارت ترجمه به دو صورت ترجمه مکتوب و همزمان. به ویژه ترجمه مکتوب از عربی به فارسی و برعکس، تأثیری مهم در فضاسازی فرهنگی و معرفی اسلام و انقلاب اسلامی به جهان و جهانیان دارد. امروزه عرصه‌ی ترجمه یکی از عرصه‌های ارزشمند و نشاط‌آفرین علمی و فرهنگی کشور و جهان اسلام است و دانش‌آموختگان این رشته می‌توانند مترجمانی زبده و توانمند شوند و به ترجمه‌ی آثار فاخر علمی، فرهنگی و ... بپردازند. فعالیت ترجمه به دلیل علمی، فرهنگی و تبلیغی بودنش، علاوه بر آرامش روحی که برای مترجم دارد، از نظر مالی نیز شرایط مناسی برای مترجم فراهم می‌کند.
ج) مبلغانی توانمند در سطح جهان اسلام: از آن‌جا که دانش‌آموختگان این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی در کنار کسب علوم حوزوی و تحصیل در رشتهی دانشگاهی زبان و ادبیات عربی، مهارت خطابه و تکلم به زبان عربی را نیز فرا می‌گیرند، این امکان برای آنان فراهم است که در عرصه‌ی تبلیغ دین و معارف اهل بیت (ع) و نشر اندیشه‌های ناب و انقلابی امام خمینی (ره) در سطح جهان اسلام و عرب به فعالیت بپردازند و به مبلغانی توانمند و با دانش در این عرصه‌ی مقدس تبدیل شوند.
د) پژوهشگران و مؤلّفانی ماهر: حجم انبوهی از منابع کهن ایرانیان و مسلمانان به زبان عربی است و بخش عمده این آثار به صورت نسخ خطی بر زمین مانده. دانش‌آموختگان این رشته در راستای ارائه این میراث گران
از سوی دیگر زبان عربی یکی از زبان‌های زنده و پرطرفدار دنیاست و زبان رسمی بخش اعظم مسلمانان جهان نیز به شمار می‌آید. در نتیجه درصد قابل توجهی از متون علمی، دانشگاهی و پژوهشی جهان اسلام و عرب در رشتههای گوناگون، به زبان عربی تدوین شده است؛ لذا کسب تخصص در این رشته انسان را قادر به ارتباط مستقیم با بخش مهمی از منابع علمی جهان اسلام و عرب می‌سازد و مهارت فهم صحیح متون قدیم و معاصر عربی را به وی می‌آموزد.
با توجه به همین جایگاه اساسی این رشته در جامعه‌ی علمی حوزه و دانشگاه در سطح کشور و جهان اسلام، دانشگاه علوم اسلامی رضوی از دهه شصت و حوزه علمیه خراسان که از دیرباز قطب ادبیات عرب بوده، بار دیگر از سال 1381 ش با تأسیس گروه زبان وادبیات عربی در مدرسه علمیه عالی نواب مشهد، ارتقای سطح علمی طلاب حوزه در ادبیات عرب را وجه همت خویش قرار داده‌اند.
افزون بر موارد فوق، در دانشگاه‌ها نیز با توجه به گفتمان انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی در کشورهای عربی جهان اسلام، و مقوله اسلامی‌کردن علوم انسانی، جایگاه زبان عربی بیش از پیش ارتقا یافته است. همت و پشتکار مسؤولان و استادان و دانشجویان این رشته در رفع موانع، و خلق آثار علمی فاخر و مطابق با نیازهای روز می‌تواند کمکی بزرگ به عملی‌شدن اهداف مذکور بنماید. از دیگر سو جهش چشمگیر این رشته را در تحصیلات تکمیلی با ایجاد گرایشهای متعدد شاهدیم؛ گرایش‌هایی مانند ادبیات تطبیقی، ادبیات مقاومت یا پایداری و... که این همه نشان از جایگاه این رشته در نظام آموزشی دارد.
+ کارکردهای این رشته چیست؟ به بیان دیگر دانش آموختگان این رشته در چه زمینه‌هایی می‌توانند فعالیت کنند؟
-با توجه به توضیحات فوق و با در نظر گرفتن شرایط تحولات سریع جهان اسلام به ویژه در سطح کشورهای عربی و اقبال ملت‌های عرب مسلمان به گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران، کارکرد و کارآمدی این رشته و طلاب دانشآموختهی آن به مراتب نسبت به گذشته افزون‌تر شده است. به طور کلی شماری از زمینه‌ها و ظرفیت‌های فعالیت برای دانش‌آموختگان این رشته را به شرح دیل می‌توان یاد کرد:
الف) استادان و مدرسانی زبده: تدریس در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها به عنوان استاد مبرّز زبان و ادبیات عربی یکی از زمینههای ارزشمند برای فعالیت دانش‌آموختگان این رشته است. با توجه به نیاز جدی حوزه و دانشگاه به اساتید قوی برای دروس ادبیات عربی، دانش‌آموختگان این رشته -که این دروس را به گونهای تخصصی آموخته‌اند- می‌توانند استادان موفقی در حوزه و دانشگاه باشند. یکی از سیاست‌های جاری و مهم گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه که اخیرا با جدیت بیشتری دنبال می‌شود، همین رویکرد می‌باشد. این گروه افزون بر دانشجویان رشته، اقدام به شناسایی طلاب و دانشجویان مستعد سایر رشته‌ها نیز می‌نماید تا پس از برگزاری اختبار علمی تدریس، افراد شایسته را جهت تدریس به مراکز حوزوی معرفی کند.
ب) مترجمانی شایسته: کسب مهارت ترجمه به دو صورت ترجمه مکتوب و همزمان. به ویژه ترجمه مکتوب از عربی به فارسی و برعکس، تأثیری مهم در فضاسازی فرهنگی و معرفی اسلام و انقلاب اسلامی به جهان و جهانیان دارد. امروزه عرصه‌ی ترجمه یکی از عرصه‌های ارزشمند و نشاط‌آفرین علمی و فرهنگی کشور و جهان اسلام است و دانش‌آموختگان این رشته می‌توانند مترجمانی زبده و توانمند شوند و به ترجمه‌ی آثار فاخر علمی، فرهنگی و ... بپردازند. فعالیت ترجمه به دلیل علمی، فرهنگی و تبلیغی بودنش، علاوه بر آرامش روحی که برای مترجم دارد، از نظر مالی نیز شرایط مناسی برای مترجم فراهم می‌کند.
ج) مبلغانی توانمند در سطح جهان اسلام: از آن‌جا که دانش‌آموختگان این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی در کنار کسب علوم حوزوی و تحصیل در رشتهی دانشگاهی زبان و ادبیات عربی، مهارت خطابه و تکلم به زبان عربی را نیز فرا می‌گیرند، این امکان برای آنان فراهم است که در عرصه‌ی تبلیغ دین و معارف اهل بیت (ع) و نشر اندیشه‌های ناب و انقلابی امام خمینی (ره) در سطح جهان اسلام و عرب به فعالیت بپردازند و به مبلغانی توانمند و با دانش در این عرصه‌ی مقدس تبدیل شوند.
د) پژوهشگران و مؤلّفانی ماهر: حجم انبوهی از منابع کهن ایرانیان و مسلمانان به زبان عربی است و بخش عمده این آثار به صورت نسخ خطی بر زمین مانده. دانش‌آموختگان این رشته در راستای ارائه این میراث گران
سنگ می‌توانند با تصحیح، مقابله، ترجمه و شرح گام مهمی در احیای این میراث بردارند.
ج) گویندگان، نویسندگان و مجریان رسانه‌ای: وجود رسانه‌های عربی فعال با ضریب نفوذ بالا در کشورهای عربی جهان اسلام، ایجاب می‌کند گویندگان و نویسندگان و مجریانی توانمند بومی و ایرانی باشند داشته باشیم. دانش‌آموختگان این رشته می‌توانند در این عرصه نیز توفیقات ارزشمندی به دست آورند.
+ دانشجویان این رشته چه توانمندی خاصی دارند که در دانشجویان سایر دانشگاههای کشور موجود نیست؟
- پیوند استواری که در برنامه‌ی آموزشی این دانشگاه میان دروس حوزوی با تمام رشته‌ها، از جمله رشتهی زبان و ادبیات عربی برقرار شده است، موجب می‌شود دانشجویان این رشته نیز مانند سایر رشته‌ها در رقابت‌های رسمی علمی با دانشجویان سایر دانشگاه‌ها همواره پیشتاز بوده و توانایی بالای علمی خود را نشان دهند. در کنار این امر، چنان‌که اشاره شد دانشجویان این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی تا حد زیادی به مهارت تکلم به زبان عربی نیز دست پیدا می‌کنند. افزون بر این، با توجه به امتزاج علوم اسلامی با دروس دانشگاهی زبان و ادبیات عربی در این دانشگاه، دانشجویان ما می‌توانند در پژوهش‌های میان‌رشته‌ای از دیگران برتر باشند.
ج) گویندگان، نویسندگان و مجریان رسانه‌ای: وجود رسانه‌های عربی فعال با ضریب نفوذ بالا در کشورهای عربی جهان اسلام، ایجاب می‌کند گویندگان و نویسندگان و مجریانی توانمند بومی و ایرانی باشند داشته باشیم. دانش‌آموختگان این رشته می‌توانند در این عرصه نیز توفیقات ارزشمندی به دست آورند.
+ دانشجویان این رشته چه توانمندی خاصی دارند که در دانشجویان سایر دانشگاههای کشور موجود نیست؟
- پیوند استواری که در برنامه‌ی آموزشی این دانشگاه میان دروس حوزوی با تمام رشته‌ها، از جمله رشتهی زبان و ادبیات عربی برقرار شده است، موجب می‌شود دانشجویان این رشته نیز مانند سایر رشته‌ها در رقابت‌های رسمی علمی با دانشجویان سایر دانشگاه‌ها همواره پیشتاز بوده و توانایی بالای علمی خود را نشان دهند. در کنار این امر، چنان‌که اشاره شد دانشجویان این رشته در دانشگاه علوم اسلامی رضوی تا حد زیادی به مهارت تکلم به زبان عربی نیز دست پیدا می‌کنند. افزون بر این، با توجه به امتزاج علوم اسلامی با دروس دانشگاهی زبان و ادبیات عربی در این دانشگاه، دانشجویان ما می‌توانند در پژوهش‌های میان‌رشته‌ای از دیگران برتر باشند.
نظر شما