آمنه مستقیمی: ایام پایانی ماه شعبان در کنار همه آمادگی‌ها برای تشرف به ضیافت الله با یک سنت زیبا و اثرگذار همراه است که از آن با عنوان «غبارروبی و تکریم مساجد» یاد می‌شود، چیزی شبیه خانه تکانی عید، اما این بار با حضور داوطلبانه مردم و برای آماده سازی مساجد به منظور درک بهار قرآن.
به مناسبت فرا رسیدن این ایام با آیت‌الله سیدجمال الدین دین پرور، رئیس بنیاد بین‌المللی نهج البلاغه و امام جماعت مسجد اعظم تجریش درباره آثار انس با مسجد به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که مشروح آن به حضورتان تقدیم می‌شود:
انس و پیوند فرد مؤمن و مسلمان با مسجد چه رهاوردی برای سبک زندگی دارد و چه برکاتی را برای انسان به ارمغان می‌آورد؟
انسان به طور کلی از عالم بالاست و اگر در طول زندگی ارتباطش با عالم بالا قطع شود به مشکلات فراوان و اضطراب مبتلا می‌شود، در مقابل، مساجد خانه‌های خدا روی زمین هستند «اِنَّ بُیُوتِی فِی الْأَرْضِ اَلْمَسَاجِدُ»، بنابر این، لازم است انسان به منظور تأمین امنیت فکری و آرامش خاطر خود ارتباط و پیوند مستمری با آن داشته باشد تا معنای واقعی «أَلا بِذِکرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ القُلُوبُ» بر سبک زندگی او حاکم شود.
باید توجه داشت انسان در هر حالت و مکانی می‌تواند با خدای خودش ارتباط برقرار کند، اما مساجد هم آمادگی بیشتری را برای این ارتباط در انسان فراهم کرده و هم زمینه بروز استعداد بندگی و عبودیت را در آدمی بیشتر ایجاد می‌کنند. یعنی اگرچه لطف و رحمت الهی فرازمان و فرامکان است اما این ما هستیم که باید آن را دریافت کنیم. به عبارت دیگر امواج این لطف و رحمت همیشه و همه جا هست، ما باید بتوانیم فرکانس هایش را دریافت کنیم که مسجد یکی از بهترین مراکز برای دریافت این فرکانس است.
چگونه می‌توان فرکانس‌های معنوی را در مسجد دریافت کرد و چه موانعی اصطلاحاً در این امواج پارازیت ایجاد می‌کند؟
- ارتباط با مسجد در اختیار انسان است و او باید بفهمد که مسجد یعنی چه و انس با آن چه برکاتی دارد تا در مرحله بعد به ارتباط خود با مسجد عمق و دامنه بدهد؛ برای مثال اینکه در روایات بر نماز در مسجد تأکید شده و همسایگان اگر در مسجد نمازشان را به جا نیاورند، نمازشان مورد قبول نیست یعنی باید افراد خود آغازگر این رابطه و انس باشند.
باید بدانیم سیر معنوی از ظروف مادی و ظاهری آغاز می‌شود، برای مثال عبادت باید با وضو همراه باشد و این شست و شوی ظاهری، مقدمه عروج آدمی است، حضور در مسجد و اقامه نماز در آن نیز این گونه است و آمادگی روحی برای رسیدن به جایگاه واقعی عبودیت را در انسان ایجاد می‌کند.
در گذشته ارتباط مردم بویژه نسل جوان با مساجد زمینه ساز رخدادهای تاریخی بوده است همچون پیروزی انقلاب اسلامی که از مساجد آغاز شد، آیا امروز هم مساجد این نقش پررنگ و کارکرد را دارند؟ آیا مانعی بر سر راه انس نسل جوان با مساجد هست یا نه؟
بخشی از این موانع به آموزش و تبلیغ باز می‌گردد؛ اگر در منازل پدر و مادر اهل مسجد باشند و از همان کودکی فرزندان را با مسجد انس دهند البته نه با زور و اجبار بلکه با محبت و تشویق، آنگاه این انس و حضور در مسجد عادت می‌شود و عادت مقدمه تربیت است. حتی با هدایای کوچک می‌توان این زمینه را فراهم کرد.
البته مساجد و متولیان آن‌ها در جذب و همراهی مردم بویژه نسل جوان متفاوت هستند؛ برای مثال اقبال مردم به برخی مساجد بیشتر است و وقتی بررسی می‌کنیم، درمی یابیم برنامه‌ها، رفتار امام جماعت و... بر این اقبال تأثیر فراوان داشته و توانسته نسل جوان را جذب کند، اما در برخی مساجد به جوانان بهای لازم داده نشده و ظرفیت و توانایی شان نادیده گرفته می‌شود و همین سبب می‌شود، حضور نسل جوان در مساجد کمرنگ شود.
امام جماعت بر اقبال مردم به مسجد چه نقشی دارد؟
بیش از ۷۰ درصد این مهم بر دوش امام جماعت است، اینکه امام جماعت فقط نماز را اقامه و بعد مسجد را ترک کند، اقبال عمومی را به همراه نخواهد داشت، اما اگر امام جماعت وقت بگذارد و با مردم صحبت کند و درپی گره گشایی آن‌ها برآید و حتی خود افراد گرفتار را شناسایی کند و سراغ شان برود بویژه از نسل جوان، آنگاه می‌توان آن کارکرد مدنظر اسلام را برای مساجد تأمین کرد و این تجربه ای است که ما در گذشته داشته ایم و بزرگان و علمای ما با روش‌های دوستانه و مردمی زمینه انس اقشار مختلف را با مسجد ایجاد کردند. برای مثال پدر مرحوم آیت‌الله مجتبی تهرانی با آنکه مجتهد و از علما بود، با جوانان مزاح می‌کرد و روش او به گونه‌ای بود که حتی افراد غیرمسجدی نیز، با مسجد مأنوس می‌شدند و جوانان با رفتار ایشان به حضور در مسجد اقبال نشان می‌دادند.
بنابراین ائمه جماعات بویژه ائمه جوان باید حضور بیشتری در مسجد داشته باشند و روی نسل جوان کار کنند تا مسجد پایگاه معنوی و عاطفی آن‌ها شود، چون این زمینه در جامعه وجود دارد و برای فعلیت رساندن آن باید برنامه داشت و کار کرد.
با توجه به کارکردهایی که اسلام برای مسجد در نظر گرفته آیا می‌توان از ظرفیت مساجد برای تولید و اشتغال که از دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب است، استفاده کرد؟
- همین طور است؛ تولید و اشتغال و دیگر امور اقتصادی در مسائل فرهنگی ریشه دارند از این رو، باید نگاه فرهنگ را به سمتی برد که هم مردم تلاش برای تولید و تأمین معیشت را سرلوحه خویش قرار دهند و هم آنان که علم و تخصص دارند، زمینه تولید و اشتغال دیگران را فراهم کنند؛ وقتی این فرهنگ شکل بگیرد و در جامعه حاکم شود، مساجد هم می‌توانند به مراکز تولید و اشتغال تبدیل شوند، چنانکه امروزه در کنار برخی مساجد شاهد فعالیت درمانگاه ها، باشگاه‌های ورزشی، مراکز تهیه غذا، تعاونی و ... هستیم که اشتغال را برای گروه هایی هر چند معدود تأمین کرده‌اند.
اگرچه ظرفیت مساجد برای تولید و اشتغال متفاوت است، اما می‌توان این ظرفیت را فعال کرد.
با توجه به آنکه ایام پایانی ماه شعبان المعظم دهه غبارروبی و تکریم مساجد نام دارد، این فرهنگ و سنت دینی آن هم در آستانه میهمانی خدا چه آثار و برکاتی برای جامعه دارد؟
این بسیار جالب است که غبارروبی و آماده سازی مساجد برای ورود به ضیافت الله توسط مردم انجام می‌شود، در حالی که می‌توان از نیروهای خدماتی برای این کار بهره گرفت؛ به عبارت دیگر حضور مردم برای خدمت به خانه خدا و گرفتن عنوان «خادم المسجد» موجی از معنویت را بر جامعه حاکم می‌کند، زیرا حضور و هماهنگی جمعی برای نظافت و آماده سازی مسجد برای ورود به ماه مبارک رمضان زمینه رشد معنوی و تلطیف سبک زندگی افراد را فراهم می‌کند.
نظر شما