قدس آنلاین- گاهی ممکن است انسان حتی در میدانی که به واسطه عشق قدم گذاشته پایش بلغزد و ناخواسته و به اسم محبت کاری کند که آن عشق از یکرنگی درآمده و رنگ بگیرد؛ این کاستی حتی در رفتار عزاداران سیدالشهدا(علیه‌السلام) نیز امکان بروز دارد، چنان که بعضاً مجلس امام حسین(علیه‌السلام) رنگ سادگی باخته و رنگ تجمل و تشریفات به خود می‌گیرد.
از این رو و در بررسی برخی آسیب‌ها در مجالس عزای سیدالشهدا(علیه‌السلام) با حجت الاسلام دکتر یحیی جهانگیری سهروردی، معاون ارتباطات علمی و بین‌المللی دانشگاه مذاهب اسلامی و مبلغ بین المللی به گفت وگو پرداخته‌ایم که مشروح آن تقدیم می‌شود:
با توجه به تغییرات روزافزون اجتماعی، برگزاری مجالس عزاداری سیدالشهدا(علیه‌السلام) نیز دچار تحول شده است، خروجی این تحولات چه چیزی می‌تواند باشد؟
برخی موارد خلق الساعه و تازه تأسیس رهزنانه درصددند شور حسینی را کم کنند، برای مثال بعضاً در همین سال جاری به مجالس عزاداری افزوده شده‌اند که باید شناسایی و رفع شوند. چنان که امروز در شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم شکل عزاداری‌ها با توجه به علل گوناگون در حال تغییر است و این تغییرات بعضاً مثبت و ناظر بر نیازها و تنوع خرده فرهنگ هاست و گاه در شکل عزاداری تغییراتی می‌دهد که با روح عزاداری هماهنگ نیست و اتفاقاً روح عزاداری را نیز عذاب می‌دهد، زیرا روح و ظاهر عزاداری با هم هماهنگ نیست.
یکی از این اشکالات، تشریفات است که اساساً با روح دین در تضاد است، زیرا ادیان بویژه اسلام و راهی که امام حسین(علیه‌السلام) و جد بزرگوارشان(صلی الله علیه وآله) پیش پای ما گشوده‌اند بر ساده زیستی، زهد و قناعت تأکید دارد، البته ما به برگزاری هر چه باشکوه‌تر جلسات حضرت سیدالشهدا(علیه‌السلام) معتقد هستیم، اما این شکوه به معنای تشریفاتی و تجملاتی کردن مجالس نیست.
امری که متأسفانه گاهی می‌بینیم و به بهانه باشکوه بودن، شاهد مجالسی هستیم که اگر روندشان ادامه و گسترش یابد، آن وقت مجلس امام حسین(علیه‌السلام) از آن ِ از ما بهتران خواهد بود! این اگر رخ دهد، بی‌گمان توطئه‌ای در کار است تا از نفوذ امام حسین(علیه‌السلام) که برای هر قشر و سن و جنسیت و قومیت و حتی فرامذهب و فراعقیده می‌تواند تأثیرگذار باشد، بکاهد، زیرا در محرم، حسینیه به شخص و گروهی خاص تعلق ندارد، بنابراین حسینیه‌های گزینشی آسیب رسان است.
منظورتان از تشریفاتی شدن مجالس امام حسین(علیه‌السلام) چیست؟ این تشریفات در چه ساحاتی امکان بروز و جولان دارد؟
تشریفات مجالس عزاداری امام حسین(علیه‌السلام) می‌تواند در چند ساحت بروز و ظهور کند؛ مثل ارسال کارت دعوت برای افرادی معدود و این یعنی فقط اشخاص خاص می‌توانند در آن جلسه حاضر شوند!
دوم بروز چشم و همچشمی‌ها در برگزاری مجالس است؛ برای مثال این هیئت می‌خواهد حلیم پُرگوشت تری نذری دهد و هیئت دیگر غذای گران قیمت تری می‌دهد و همین سبب می‌شود، هر کسی توان پهن کردن سفره احسان برای امام حسین(علیه‌السلام) را نداشته باشد، در حالی که باید هر کس به قدر توان بتواند چنین کند، مثلاً یک نفر توانش دادن آب خنک به عزاداران است و دیگری پلوخورش قیمه و... و هیچ کس هم نباید ادعا داشته باشد، نذری و خدمات من بهتر است.
اما وقتی نذرهای ما هم رنگ تشریفات بگیرد، دیگر طبقات متوسط و کم درآمد نمی‌توانند در این رقابت شیرین برای نذری دادن در ایام محرم شرکت کنند.
بنابراین به نظر می‌آید، چنین روندی اگر ادامه یابد نه تنها به برگزاری باشکوه عزاداری کمک نمی‌کند، بلکه دامنه آن را به عده‌ای خاص محدود می‌کند و این آسیب بزرگی است.
از این رو، وظیفه داریم درِ حسینیه‌ها اعم از خانگی و مستقل را به روی عموم مردم باز کنیم.
گاهی دیده می‌شود، در برخی مجالس عزاداری، شرکت کنندگان با تجملات ظاهری و لباس‌های فاخر و زینت آلات حاضر می‌شوند.
بله متأسفانه، گاهی بویژه در مجالس زنانه رنگ و بوی تجمل گرایی و تفاخر دیده می‌شود که با روح عزاداری همسو نیست و ممکن است در بلندمدت به ذات عزاداری‌های حسینی هم ضربه بزند، بنابراین باید توجه داشته باشیم که بزرگان ما برای زیارت و عزاداری سیدالشهدا(علیه‌السلام) پای پیاده و با لباس خاکی می‌رفتند، یعنی اجازه نمی‌دادند رنگ تفاخر و تجمل ذره‌ای در عمل شان نسبت به حضرت(علیه‌السلام) راه یابد؛ از این رو به تعبیری کسی که به مجلس امام حسین(علیه‌السلام) می‌رود باید تراب باشد تا بتواند با فرزند ابوتراب(علیه‌السلام) همدل شود.
برخی با این توجیه که باید مجلس سیدالشهدا(علیه‌السلام) باشکوه برگزار شود و ادب مجلس را رعایت کرد، به چنین تجملات و تشریفاتی روی می‌آورند، آیا این توجیه از نگاه دین و آموزه‌های روایی پذیرفتنی است؟
خیر، اساساً ساحت شکوه و تفاخر با هم متفاوت است، اینکه چون فلان هیئت قیمه نذری می‌دهد ما باید کباب نذری دهیم و کم نیاوریم، بنرهای ما بزرگ‌تر و بیشتر باشد، فلان مداح چهره را بیاوریم و... تفاخر است نه شکوه و می‌توان گفت این رفتارها حسینیه را علیه حسینیه تحریک می‌کند، یعنی فراتر از فرد علیه فرد.
بعضاً با صنف سازی در عزاداری‌ها با تعابیری مثل «مجلس عزاداری ورزشکاران»، «مجلس عزاداری هنرمندان» و... روبه رو می‌شویم، آیا این دست مجالس نیز می‌تواند عزاداری سیدالشهدا(علیه‌السلام) را به گروهی خاص محدود کند؟
درست است که برخی صنوف و اقشار می‌توانند دور هم جمع شوند و عزاداری کنند و این ارزش است، اما اینکه روند همچون حصار سبب شود دیگران امکان حضور در مجالس حسینی را نداشته باشند، صحیح نیست؛ زیرا صنف سازی‌های بومی و شغلی از شکوه و تأثیر عزاداری‌ها می‌کاهد. اساساً عظمت مجالس امام حسین(علیه‌السلام) به این است که همه اقشار از هر طبقه و صنف کنار یکدیگر قرار بگیرند و برای حضرت(علیه‌السلام) سوگواری کنند، بنابراین نباید با رفتارمان به این شاهراه آسیب بزنیم.
گاهی دیده می‌شود مساجد یا هیئت‌ها که کارکردهای خاص شان از صدر اسلام تا کنون بر کسی پوشیده نیست، برای مثال در خرید علامت‌های چندتیغه‌ای با هم رقابت می‌کنند، این گونه رفتارها چه آثاری دارد؟
متأسفانه اگر مدیریت نکنیم با پدیده‌ای با عنوان «عزاداری علیه عزاداری» روبه رو می‌شویم که از درِ تشریفات نفوذ می‌کند؛ خدمات دهی به عزاداران و کمک به شکوه مجالس حسینی خوب است اما نباید به تخریب یکدیگر و رقابت ناسالم بینجامد.
ریشه‌های بروز چنین رفتارهایی در چیست و چطور پای تشریفات و تفاخر به مجالس حسینی باز می‌شود؟
دلیل نخست آن است که ما نتوانسته‌ایم روح عزاداری را با شکل آن هماهنگ کنیم، اگرچه باید شکل عزاداری متعدد، متنوع و به روز باشد، اما هر گونه تغییر در شکل باید ناظر بر روح عزاداری باشد. متأسفانه گاهی اَشکالی را برگزیده‌ایم که با روح عزاداری همراه نشد؛ افزون بر این، اگرچه برخی تفاوت‌های اقتصادی و اجتماعی میان افراد جامعه هست، اما این تفاوت‌ها باید در مجالس حسینی رنگ ببازد نه آنکه سبب شود ما در عزاداری، خود را از دیگران جدا بدانیم و نوع عزاداری و حسینیه و... خودمان را متفاوت کنیم.
سوم آنکه شکاف‌های طبقاتی در عزاداری هم خود را نشان می‌دهد، در حالی که عدالت اجتماعی اقتضا می‌کند همه به تناسب جایگاه شان خدمت کنند.
بنابراین، دستگاه امام حسین(علیه‌السلام) رنگ نمی‌پذیرد و این ماییم که باید از آن رنگ بگیریم نه آنکه تلاش کنیم به آن رنگ اشرافیت و تفاخر دهیم.
نظر شما