علی محمد مودب

 )کسی کو آزمود، آنگاه پیوست/نباید بعد از آن خاییدنش دست/چو پیوندی و آنگاه آزمایی/ ز حیرت دست خود بسیار خایی/دل عاشق سکونت پیشه باید/عزیمت را نخســت اندیشه باید) این بیت های زیبا و روان از اوحدی مراغه ای حاوی نکته ای اســت که هنوز هم در زندگی بسیاری از ما مغفول است و بسیاری از پیچش ها و بحران های زندگی مردم ما به خاطر همین نکته است.

در هر حوزه ای اگر قرار است ارتباط و پیوند و همکاری ایجاد شــود، ابتدا باید انسان طرف خود را بیازماید و به ارزیابی درستی از شریک و رفیق خود برسد. در بعضی از موضوعات مثل ازدواج این قاعده تا حدودی رعایت می شــود، ولی به طور خلاصه می توان گفت این حکمت کهن در زندگی امروز ما بسیار مغفول است.

 انسانی با مهارت ها و توانایی های بسیار بالا هم اگر بدون ســنجش و آزمودن در یک موقعیت خاص به کار گرفته شــود، می تواند برای یک مجموعه انسانی بحران آفرین باشد.

 متأسفانه در این باره چنان که باید کار نشده است. واقعیت این است که اگر می خواهیم تنش هایمان در جامعه کاهــش یابد و نیز بازده فعالیت های ما بــالا برود، باید قواعدی مثل این به متون آموزشی تبدیل شوند و جزو مهارت‌هایی باشند که هر انسان در تعلیمات تحصیلی طبیعی خودش می‌آموزد.

 در حالی که این روزها به غلط در افواه عامه می چرخد که درباره دیگران نباید قضاوت کرد، اما گزینش و آزمون و داوری درباره انسان ها شرط اولیه انسان بودن است.

 البته در مواقعی که می خواهیم با مردم معاشرت های محدود بدون پیوندهای جدی داشته باشیم، طبیعی است نیازی به داوری نیست و به فرموده آن عارف ایرانی که گفت نانش دهید و از ایمانش مپرسید، باید به خلق خدا مهر ورزید و خدمت کرد.

اما در ایجاد هر نوع اجتماع و جمعی که قرار است برای هدفی کار کنند آزمون و گزینش اهمیت حیاتی دارد و هر انســانی را دقیقاً برای همان کاری که قادر است انجام دهد باید مورد ارزیابی و داوری قرار داد.

خیلی از آدم های خوب و حتی توانا هستند در موضعی به کار گرفته می شوند که مهارت آن را و یا دانشش را ندارند. مواردی دیگر هم هست که مهارت و دانش را هم دارند، ولی اخلاق مناسب آن مسئولیت را ندارند.

این ها همه باید در آزمون بررسی شود. به طبع آزمون های این چنینی شــبیه آزمون سراسری نیست، ولی ما باید برای آزمون هایی از این دست ایده داشته باشیم. فرض کنید یک جوان دانشمند و مهربان بدون آزمون اخلاقی مناســب در موقعیت شغلی ای قرار می گیرد که مراجعات و درگیری های بسیاری دارد و شکایت ها از آن موقعیت به طور طبیعی بسیار بالاست.

 بدیهی است این فرصت شغلی همان قدر که ممکن است این انسان را رشد بدهد، همان قدر هم ممکن است این آدم را نابود کند.