فرزانه غلامی/

این روزها، برنامه‌های مسکنی ویژه اقشار متوسط و ضعیف یکی پس از دیگری از تریبون‌های مختلف اعلام می‌شود، اما این گروه‌های هدف معتقدند با توجه به وجود موانع متعدد اقتصادی و به‌ویژه کاهش شدید قدرت خرید، امکان خانه‌دار شدنشان و موفقیت برنامه‌های دولت به حداقل رسیده است.

اما حالا دولت به صرافت افتاده دل مستأجران دو دهک آسیب‌پذیر را به دست آورد. داغ‌ترین خبر مسکنی دولت برای مردم، طرح اقدام ملی ساخت ۴۰۰ هزار واحد مسکونی شهری برای دو دهک جامعه است که دیروز اعلام شد 180 هزار واحد در 10 استان آماده ثبت‌نام است. در این طرح از طریق واگذاری زمین‌های ۹۹ساله، سپرده‌گذاری ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومانی متقاضیان، پرداخت تسهیلات 75 تا 100 میلیونی با سود 18 درصد، متقاضیان متأهل فاقد مسکن شخصی که تاکنون از امکانات دولتی از قبیل زمین، آپارتمان یا تسهیلات ویژه یارانه‌دار بهره‌مند نشده‌اند و سابقه سکونت در شهر مورد تقاضا را دارند، خانه‌دار خواهند شد.

در ماه‌های اخیر همچنین طرح‌های «تام کاد» و «تام فاز» و «تام اج» به ترتیب برای تأمین مسکن کارکنان دولت، تأمین مسکن به روش فروش اقساطی زمین و تأمین مسکن به روش اجاره اعلام شده‌اند. تکمیل پروژه مسکن مهر، ساخت و بهسازی ۲۰۰ هزار واحد مسکن روستایی، ایجاد بازار تعهدی مصالح و جمع‌آوری سرمایه‌های خرد ملی در قالب صندوق‌های تأمین مسکن برای گروه‌های درآمدی متوسط به پایین و استفاده از زمین‌های دستگاه‌های دولتی، نظامی و نهادهای عمومی غیردولتی و... برنامه‌های اعلام شده دولت برای خانه‌دار کردن متقاضیان واقعی بازار مسکن هستند.

در 6 سال گذشته اما عملکرد مسکنی دولت تدبیر و امید با انتقادات گسترده روبه‌رو بوده و بی‌توجهی به خانه‌دار کردن متقاضیان واقعی بازار مسکن همواره مطرح شده است؛ بر همین اساس متقاضیان واقعی مسکن امید چندانی به طرح‌های در ظاهر جذاب دولت برای خانه‌دار شدن در این وضعیت پر بحران اقتصاد کشور ندارند.

 امکانات در اختیار لوکس‌سازی است!

حسن‌زاده، کارمند دولت با 17 سال سابقه کار به خبرنگار ما می‌گوید: در اوج تحریم‌ها مدام می‌گویند مسکن و حوزه ساختمان تأثیری از تحریم نمی‌پذیرد چرا که در داخل و توسط خود مردم تولید می‌شود. این اظهارات توقع مستأجران را بالا برده و همه امید دارند خانه‌دار شود. متأسفانه ظاهراً امکانات حمایتی از مسکن بیشتر در خدمت لوکس‌سازی و خانه‌هایی قرار گرفته که برای مصرف عامه مردم ساخته نشده‌اند و بیشتر با هدف سودجویی تولید شده‌اند. بر اساس اصل 31 قانون اساسی، دولت موظف است مسکن متناسب و در شأن خانواده‌ها را تأمین کند اما در این سال‌ها فقط اسم طرح‌های دولتی را شنیده‌ایم و در اجرا توان مدیریتی دولت و توان مالی مردم برای خانه‌دار شدن لنگ می‌زند.

 توان مالی مردم برای خرید کافی نیست

سعیدلو، روزنامه‌نگار هم به خبرنگار ما می‌گوید: مسکن مهر امید زیادی در جامعه ایجاد کرد. طبقات متوسط و ضعیف فکر می‌کردند خانه‌دار شدنشان قطعی است. امروز مدیران، مدعی تولید 2 میلیون مسکن در قالب مسکن مهر هستند اما آیا توانستند گرهی از مشکل مستأجران باز کنند؟ در حال حاضر هم وقتی از تولید 400 هزار مسکن در قالب طرح اقدام ملی حرف می‌زنند، بعید است توان مالی ضعیف مردم برای پرداخت سود 18 درصد کافی باشد. متأسفانه قیمت مسکن در حاشیه‌های تهران امروز معادل قیمت دو سال پیش مسکن در مناطق اعیان‌نشین تهران است. این وضعیت یعنی دولت و مدیران حوزه مسکن فقط امید واهی در دل مستأجران ایجاد می‌کنند.

فقط اسم طرح‌ها عوض شده است

رضانژاد که خودش را صاحب شغل آزاد معرفی می‌کند هم به خبرنگار ما می‌گوید: سال 92 برای مسکن مهر پردیس ثبت‌نام کردم، اما هنوز واحدم را تحویل نگرفته‌ام. به ما گفته بودن درنهایت تا 20 ماه تحویل می‌دهند. پس از این همه سال مدام از ما پول و جریمه مطالبه می‌کنند. به نظر من امروز هم فقط اسم طرح‌ها عوض شده و قرار نیست متقاضی واقعی، خانه‌دار شود. آن زمان به ما گفتند سود تسهیلات مسکن مهر 4 درصد است و بازپرداخت 15 ساله و اقساط 200 تا 350 هزار تومانی دارد. چطور انتظار دارند در طرح مسکن ملی که سود 18 درصد و بازپرداخت 10 ساله دارد و هر قسطش حدود 5/1 میلیون تومان است و مردم باید سپرده‌گذاری 50 میلیون تومانی هم انجام دهند، شهروندان معمولی با حقوق‌های حداقلی خانه‌دار شوند؟!

سود دلالان را کم کنید

اسحاقی هم که خود را منشی پزشک معرفی می‌کند، می‌گوید: خوشبختانه ظاهراً مسکن ملی در دل کوه و بیابان و بدون در نظر گرفتن زیرساخت و امکانات ساخته نمی‌شود. معتقدم دولت باید دلالی را در بازار مسکن کم کند و اگر همچنان سود دلالان در بازار، تضمینی باشد 100 طرح دیگر هم قادر نیست مردم را خانه‌دار کند و قیمت مسکن را کاهش دهد. به‌شخصه با توجه به سود 18 درصدی تسهیلات مسکن ملی، این طرح را بیشتر مناسب مرفهان می‌دانم تا طبقات ضعیف. هر چند قرار است قیمت زمین را نپردازیم اما اگر دیگر بخش‌های اقتصاد، سر و سامان نگیرد و تورم کنترل نشود، بعید می‌دانم مردم بتوانند از پس پرداخت اقساط برآیند.

 مستأجران امیدوار باشند؟

گفتنی است، بر اساس طرح جامع مسکن، سالانه باید یک میلیون واحد مسکونی در کشور ساخته شود اما رکود پنج سال گذشته، تولید و عرضه مسکن را در کشور با چالش جدی مواجه کرده و تولید را به یک سوم تقاضای موجود، کاهش داده و در آخرین آمار هم در سال گذشته تنها 320 هزار واحد مسکن در کشور تولید شده است.

نتایج آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال 95 حکایت از آن دارد که در مقابل حدود ۲۵ میلیون خانوار ایرانی، ۲۵ میلیون و ۴۱۲ هزار واحد مسکونی در کشور وجود دارد اما تنها 23 میلیون واحد در معرض انتخاب متقاضیان واقعی وجود دارد و 5/2 میلیون واحد خالی و 1/2 میلیون واحد نیمه خالی هستند و چند ماه در سال مورد استفاده قرار می‌گیرند. بر همین اساس، حدود یک سوم ایرانی‌ها، مستأجر هستند و این آمار در سال‌های اخیر رشد داشته است.