قدس آنلاین- زیارت دیداری است مشتاقانه که با حضور در مشاهد مشرفه و اماکن مقدسه، باعث برقراری ارتباط قلبی با حجت خدا می‌شود. هرچند با حضور زائر در حرم، مصداقِ زیارت حاصل می شود اما حقیقت زیارت که پیوند روحی و دیدار شوق آمیز با حضرتِ دوست است آنگاه محقق می‌شود که حالی باشد و مقالی، رازی باشد و نیازی و این میسر نمی‌شود مگر پس از شناخت امام(ع) و اهمیت زیارتش.

این اصل خردپذیر را می‌بایست در ذهن داشت که مکان‌ها هرچند در ماهیت یکسانند اما به واسطه انتسابی که به انبیاء و اولیای الهی می‌یابند دارای احترام خاصی می شوند در نتیجه این حقیقت آشکار می‌شود که این مشاهد مشرفه دارای کارکردهای متعدد و زیارت این اماکن مقدس دارای آثار و فوائد بسیاری خواهد بود.

اندیشمندان حوزه دین برای بقاع متبرکه، حرم‌های اولیای الهی و زیارت آن، کارکردهایی مانند کارکردهای فردی، معنوی، روحی و روانی، تربیتی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را برشمرده‌اند که در این میان کارکردهای اجتماعی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا حرم‌های مطهر در طول تاریخ اسلام همواره نقش قابل توجهی در جامعه ایفا کرده‌اند به طوری که می توان گفت این مشاهد از حالت جایگاه مذهبی صرف خارج شده و به پایگاهی فراتر از محل زیارت تبدیل شده است وکارکردهای منحصر به فردی در قالب کارکردهای اجتماعی پیدا کرده‌اند. در نتیجه شبکه ای از کنش‌های اجتماعی در تعاملات افراد در این زیارتگاه‌ها نمود و بروز یافته است.

حرم های اولیای الهی در طول حیات اسلام مانند پلی ارتباطی بین مردم و اجتماع بوده و در تعاملات اجتماعی  نقشی بسیار معنادار بر عهده داشته اند به علاوه اینکه این مکانها اسباب ماندگاریِ یک فرهنگ و سبک زندگی را در حافظه جامعه فراهم ساخته اند.

زیارت اماکن مقدس نمادی است از احترامی که فرهنگ جامعه برای مقتدایان و قدیسین خود دارد و این اماکن همیشه محل گرد آمدن افراد و بروز دادن احساسات طبقات و توده اجتماع محسوب می شده است به طوری که قدرت تأثیر گذاری آن در ابعاد مختلف جوامع به خوبی مشهود بوده است.

این مکانها از پر اهمیت‌ترین حلقه های میانی،  بین مردم و تصمیم سازان  جامعه به شمار می رود و آنان برای اجرایی شدن ایده های خود در جوامع به شدت به این ابزارها و حلقه های میانی نیازمندند و از این طریق می توانند منویات خود را در اجتماع جریان دهند به همین جهت است که زیارتگاهها در ادوار مختلف تاریخ اسلام جلوه گاهی برای تجلیات فرهنگ اجتماع بوده است چنانکه با بررسی شاخصه های آموزه های اجتماعی آن می توان سیر صعودی و نزولی مظاهر و مفاهیم فرهنگی‌ اجتماعیِ جامعه را ترسیم کرد.

بنابر آنچه ذکر شد باید تلاش شود زیارت از کارکردهای فردی و مذهبی فراتر رود و به سمت جایگاهی پیش رود که به زیارت برای داشتن کارکردهای اجتماعی نگاهی ژرف صورت پذیرد و به این موضوع اعتقاد راسخ داشت که ارزش کارکرد اجتماعی زیارت از جایگاه والایی برخوردار است.

زیارت به عنوان یک آیین مذهبی اجتماعی بر خلاف سایر کنش های بشری، که افراد می توانند به صورت فردی و جداگانه به اهداف خود برسند، با برقراری نوعی روابط عاطفی مثبت سبب انسجام و یکپارچگی می شود به ویژه اینکه در زیارت، گروه‌ها و افراد با سلایق و باورهای گوناگون، در یک مکان گرد هم می آیند و اعمالی را با یک شکل و یک هدف انجام می دهند که سبب وحدت و همدلی می شود. حضور این اجتماع دینی، به افراد احساس نشاطِ جمعی می دهد و این امر نوعی کامیابی برای آنان به همراه دارد. این احساس ناب سبب شده است که در طول تاریخ شاهد آن باشیم که زیارت مراقد مطهر معصومین(ع) در جامعه نیز بازخوردهای قابل تأملی داشته است و به مثابه یک گفتمان ایدئولوژیک و تحت عنوان پدیده‌ای اجتماعی در قالب یک قدرت نرم تأثیرگذاری خود را به منصه ظهور برساند.

تقویت بنیان‌های مشترک پذیرفته شده در جوامع، احترام به افراد، بسط سخاوت بی‌مانند، عامل ترمیم فاصله‌های اجتماعی، علت ورود معنویت و اخلاق در کنش‌های اجتماعی افراد اعم از زائر و مجاور، عرصه‌ای برای بروز رفتارهای اجتماعی، یکپارچه سازی مفاهیم دینی، فرصتی برای اظهار احساسات مشترک در قالب یک کنش جمعی،  تقویت روح مددکاری و تعاون اجتماعی، بزرگداشت شعور گروهی، حفظ شعائر دینی، تثبیت هویت اجتماعی، تحکیم همبستگی و وحدت، الگوسازی، ترویج ارزشهای اجتماعی، برطرف کردن مشکلات جوامع، تأسیس مراکز علمی،  رونق کسب و کار در جوامع مجاور حرم ها، آبادانی شهرها، انجام امور عام المنفعه، تبلور احساسات مشترک، زنده نگه داشتن وقایع تاریخی و مذهبی، تقویت ارزشهای جوامع، انعکاس سنت های ملی و مذهبی، خدمت رسانی عمومی، ایجاد هویت اجتماعی، ارتقای معنویت دینی جامعه، اعتلای سلامت اجتماعی، بهبود در روابط، رعایت حقوق دیگران، انضباط و نظم، وقت شناسی، آموزش و تعلیم عمومی، پیوند میان نسلها، ارتقای ظرفیت و توان جامعه در برابر مشکلات و بسیاری از مصادیق دیگر نشانگر این واقعیت است که زیارت یک پدیده اجتماعی و دارای کارکرد اجتماعی است که از یک سو پیوندی ژرف با حرم ها و مشاهد مشرفه به عنوان کانون‌های معنویت دارد و از سویی دیگر تعامل گسترده و تأثیرگذاری با جامعه دارد بنابراین پدیده زیارت و وجود اماکن مقدس در جوامع تنها به صورت یک عمل عبادی محض و یک مکان زیارتی و مذهبی نبوده بلکه می‌تواند در اجتماع دارای تأثیرات ویژه‌ای باشد.

به طور کلی می‌توان اذعان داشت کارکرد اجتماعی زیارت اساساً سوق دادن افراد به سوی همگرایی در جوامع است و چنانکه از روح زیارت بر می‌آید به الزامات اجتماعی و پیوستگی های افراد جامعه کمک شایانی می کند از این رو آثار و پیامدهای اجتماعی زیارت قبل از آنکه متوجه هر کسی شود، متوجه عموم افراد خواهد بود چرا که زیارت آن چنان دارای غنی در مناسبات اجتماعی است که در طول سالیان متمادی نه تنها کهنه و فرسوده نشده بلکه مفاهیم آن روز به روز رساتر و کاملتر گردیده است.

زیارت پیوند دهنده جامعه با ذوات مقدسه حضرات معصومین(ع) است و از همین رو می‌بایست با الگوگیری از این اسوه‌های حسنه و کسب فیض از ایشان، زمینه‌ساز ارتقای اخلاقی و رفتاری در جامعه با منطبق شدن با این نمونه های کامل بشری گردید تا به معنای واقعی و حقیقی زیارت دست یافت.