در رابطه با تحولات خاورمیانه آنچه انتظار جمهوری اسلامی ایران است و در سالهای گذشته هم با برداشتن گام‌هایی مانند «طرح صلح هرمز» مورد تأکید قرار گرفته، بهترین وضعیت برای رسیدن به امنیت پایدار در منطقه همکاری کشورهای موجود است. با این تعریف، رسیدن به هرگونه ثبات در گرو همکاری دولت‌های این حوزه جغرافیایی بر اساس یک رابطه احترام‌آمیز و متقابل است. بر این اساس تهران از گذشته تاکنون همواره سعی کرده بود روابط خود با کشورهای منطقه و از جمله عربستان سعودی را به روش محترمانه‌ای پایه‌ریزی و در این مسیر عمل کند. مصاحبه اخیر محمدجواد ظریف و انذار ریاض به اینکه منطقه‌ای قوی با همکاری دولت‌های منطقه و نه قدرت‌های خارجی شکل می‌گیرد، گواه این مدعاست. همچنین اعلام وزیر امور خارجه کشورمان مبنی بر اینکه سردار شهید حاج قاسم سلیمانی در آخرین سفرش به عراق حاوی پیامی به حاکمان سعودی بود، بیانگر تلاش تهران برای رفع ابهامات موجود با ریاض است و این در حالی است که سعودی در همه این موارد با سنگ‌اندازی مانع پیشبرد طرح‌های منطقه‌ای شده است.
آل سعود و محمد بن سلمان شاهزاده جوان و جاه‌طلبش با پشتگرمی دولت ترامپ در این سال‌ها به رویکرد نامناسب و غیردوستانه خود با جمهوری اسلامی تأکید داشت و همین مسئله موجب تعمیق اختلافات شد. با این‌وجود ناکامی پی‌درپی که ریاض در سیاست‌های منطقه‌ای خود در سوریه، عراق، لبنان و به‌ویژه شکست ۶سالهای که در تجاوز به یمن تجربه کرد و خسارت‌های سیاسی، نظامی و مالی سنگینی که از این بابت متحمل شد، حکام سعودی را در وضعیت نامناسبی قرار داد، تا جایی که برخی انتظار تغییر رویکرد عربستان در مواجهه با کشورهای مهم منطقه و از جمله جمهوری اسلامی ایران را دور از انتظار ندانستند. این در حالی است که با توجه به تحولات رخ داده در ایالات متحده و شکست دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری و روی کار آمدن جو بایدن، سعودی یکی از پشتیبانان اصلی خود را از دست داده است. همچنین درد مزمن رسوایی قتل فجیع جمال خاشقچی، اقدام‌های ضد بشری عربستان در جنگ یمن و حتی منتفی شدن موضوع افزوده شدن حوثی‌ها به لیست تروریستی آمریکا پس از روی کار آمدن بایدن (اقدامی که ترامپ آن را در نظر داشت) همه در آینده نزدیک شرایط را برای سعودی سخت‌تر از قبل خواهد کرد. همین فشارها بود که موجب شد عربستان پس از چهارسال رویکرد متعادل‌تری را در پیش بگیرد و باوجود موجود بودن اختلاف‌ها به سمت بهبود روابط با قطر حرکت کند.
این تحولات نشان می‌دهد ریاض این روزها اوضاع خوبی به لحاظ خارجی و منطقه‌ای ندارد و نزدیکی به ایران در این مقطع می‌تواند برای آن‌ها فرصتی مغتنم باشد. با این‌حال به دلیل شرایطی که در دولت حاکم عربستان موجود است و به‌ویژه وجود سلمان بن عبدالعزیز پادشاه و همچنین محمد بن سلمان ولیعهد در رأس قدرت که از هیچ اقدامی علیه جمهوری اسلامی خودداری نکرده‌اند، امکان هرگونه تغییر رویه ریاض بعید به نظر می‌رسد. عربستان هنوز سیاست‌های افراطی خود را دنبال می‌کند و از زیاده‌خواهی‌های منطقه‌ای دست برنداشته است. در آخرین اقدام ضد ایرانی ریاض ضمن دنبال کردن روند عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی نهایت تلاش خود را به‌کار برده تا از بازگشت آمریکا به برجام جلوگیری کند. در حوزه منطقه‌ای هم شاهد شعله‌ور شدن دوباره حملات تروریستی گروهک داعش هستیم که نمود بارز آن انفجار اخیر در بغداد بود. همه این مسائل بیانگر آن است که امکان تجدید نظر در رویکرد سیاست سعودی وجود ندارد. بر این اساس صحبت کردن از انجام هرگونه مذاکره میان تهران و ریاض و تغییر و تحول در روابط پیش رو با توجه به اقدام‌های ریاض حداقل در آینده نزدیک کمی خوشبینانه و زودباورانه به نظر می‌رسد.
نظر شما