گرچه هنوز با روزهای خاطره‌انگیز، شلوغ و پرهیاهوی ایام نمایشگاه در سال‌های گذشته فاصله بسیار داریم اما در حالی به نیمه‌های برپایی سی و سومین دوره این رویداد مهم فرهنگی نزدیک می‌شویم که آرام آرام استقبال از آن گرم‌تر از روزهای پیشین می‌شود و ناشران نیز کم و بیش از شرایط موجود رضایت دارند. با این حال به نظر می‌رسد نمایشگاه کتاب در روند برگزاری خود نیازمند اصلاحات و تغییراتی ساختاری است که با افزوده شدن بخش مجازی، بیشتر می‌توان به تسهیل این تغییرات امیدوار بود و شاید در سال‌های آینده نمایشگاه به معنای واقعی نمایشگاه و محلی برای تعامل ناشران و علاقه‌مندان باشد و بخش فروش نیز به نمایشگاه مجازی منتقل شود. در ادامه این گزارش با چند تن از ناشرانی که در نمایشگاه کتاب حضور دارند به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
تجربه خوب نمایشگاه مجازی دوباره ما را بازگرداند
اعظم کیان افراز، نویسنده و مدیر انتشارات افراز که امسال فقط در نمایشگاه مجازی کتاب حضور دارد، درباره برپایی نمایشگاه می‌گوید: ما در دو دوره قبلی نمایشگاه مجازی هم بودیم و با توجه به اینکه تجربه خوبی از آن داشتیم باز هم حضور پیدا کردیم اما به دلیل اینکه آمادگی‌های لازم در مدت زمان تعیین‌شده برای بخش حضوری فراهم نشد نتوانستیم کتاب‌های چاپ اول را به سی و سومین نمایشگاه کتاب برسانیم. وی در ادامه می‌افزاید: از طرفی دیگر ممکن است مدیریت همزمان نمایشگاه مجازی و حضوری برای برخی ناشران مشکل باشد، به همین دلیل و با اینکه در همه دوره‌های نمایشگاه کتاب شرکت کرده بودیم اما این دوره ترجیح دادیم فقط در نمایشگاه مجازی باشیم و ان‌شاءالله سال دیگر به نمایشگاه حضوری بازخواهیم گشت. کیان افراز با ارزیابی مثبت از برپایی همزمان این دو نمایشگاه معتقد است: یکی از نکات خوب امسال همین است که مخاطب می‌تواند در هر شرایطی خرید کند. وی با اشاره به استقبال علاقه‌مندان از کتاب‌ها می‌گوید: تابه‌حال بد نبوده اما نمی‌توان گفت مانند دو سال قبل است؛ البته شرایط هم مانند دو سال گذشته نیست و میزان فروش نسبت به دو دوره نخست نمایشگاه کمتر شده است.این ناشر درباره کتاب‌هایی که چاپ شده‌اند اما در نمایشگاه موجود نیستند، اظهار می‌کند: اگر کتابی اعلام وصول شده باشد در نمایشگاه هست، اما اگر در دو ماه اخیر اعلام وصول شده باشد ممکن است در نمایشگاه مجازی نباشد چون این روند مراحلی دارد که کمی زمانبر است. به نظرم این معضل نمایشگاه مجازی است که کتاب حتماً باید اعلام وصول و در سایت خانه کتاب درج شده باشد، در صورتی که ممکن است گاهی این مسئله در نمایشگاه حضوری رعایت نشود.
خرید در نمایشگاه حضوری جالب توجه است
اما حمید خلیلی، مدیر انتشارات شهید کاظمی درباره برپایی نمایشگاه کتاب پس از دو سال وقفه و بازگشت دوباره به مصلی می‌گوید: در سال‌های گذشته و به‌ویژه سال ۹۸ که آخرین دوره برپایی آن پیش از همه‌گیری کرونا بود نمایشگاه نظم و انسجام خوبی نداشت اما امسال شرایط خیلی بهتر شده است. البته روز نخست همه غرفه‌داران حاضر نبودند اما طی این روزها تمام وظایفی که بر دوش وزارت ارشاد و متولیان امر بود به بهترین نحو انجام شد.وی درباره میزان بازدید و استقبال مردم می‌گوید: روزهای پایانی هفته گذشته استقبال خیلی خوبی را شاهد بودیم اما از میزان جمعیت در دو روز گذشته کاسته شد که به نظرم طبیعی است. برپایی نمایشگاه شور و نشاطی را میان مردم و به‌ویژه اهل کتاب ایجاد می‌کند و نظمی که ایجاد شده هم شرایط خوبی را رقم زده است.خلیلی که با انتشارات شهید کاظمی در سی و سومین نمایشگاه کتاب تهران حضور دارد و در نمایشگاه مجازی نیز میزبان علاقه‌مندان کتاب است، درباره برپایی همزمان این دو نمایشگاه می‌گوید: ما ابتدا تصورم می‌کردیم به دلیل تخصیص بن و امکان خرید در نمایشگاه مجازی، قطعاً فروش نمایشگاه مجازی بیشتر باشد اما جالب است بدانید این‌طور نبوده و اتفاقاً خریدها در نمایشگاه حضوری هم قابل توجه است و آمارها نشان می‌دهد جمعیت کتابخوان رو به افزایش است. به نظرم نباید تحت تأثیر آمار و ارقامی قرار بگیریم که مدعی‌اند مردم کتاب نمی‌خوانند و علاقه‌ای به مطالعه ندارند. اصلاً این‌طور نیست و شاهد این هستیم که فروش مجازی کمتر از فروش حضوری است، حتی با ناشران دیگری هم صحبت کردم و آن‌ها نیز همین نظر را دارند، این در حالی است که نمایشگاه حضوری قابلیت استفاده از بن را ندارد و حتی برخی ناشران تخفیف هم ندارند.
نمایشگاه کتاب نیازمند تغییرات ساختاری است
وی با اشاره به نمایشگاه کتاب به عنوان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشور می‌گوید: یک بررسی ساده نشان می‌دهد در همه کشورها چنین رخدادهایی وجود ندارد و معمولاً کشورهایی که اهل علم و فرهنگ و دانش هستند به این مسائل اهمیت می‌دهند. با این حال نمایشگاهی که برگزار می‌کنیم هم ایرادهایی دارد و روالش همان چیزی است که ۳۲ سال پیش بوده است. در حالی که باید ایرادها را بررسی و آن را تبدیل به نمایشگاهی کرد که مطلوب و درجه یک باشد. این ناشر می‌افزاید: البته طرح‌های مختلفی هم در این سال‌ها عملیاتی شده؛ نمونه آن برپایی دو دوره نمایشگاه مجازی کتاب بود که امسال نیز همگام با نمایشگاه حضوری فعالیت می‌کند. این تجربه بسیار خوبی است زیرا عدالت فرهنگی و اجتماعی برقرار می‌شود و همه مردم در اقصی نقاط کشور می‌توانند به کتاب دسترسی داشته باشند. هرچقدر این نوع فعالیت‌ها توسعه یابد اوضاع فرهنگی هم بهتر می‌شود، مشروط به در نظر گرفتن یک مورد بسیار مهم که آن هم کتاب‌فروشی‌ها هستند، نباید اجازه دهیم مجموع این فعالیت‌ها به کتاب‌فروشی‌ها لطمه بزند زیرا در این نمایشگاه‌ها تخفیفاتی اعمال می‌شود که ممکن است کتاب‌فروشی‌ها زیان ببینند و در این میان تقویت و حمایت کتاب‌فروشی‌ها ضروری است.
وی در پایان گفته‌های خود با بیان اینکه امروز در شرایط اقتصادی خوبی قرار نداریم، یادآور می‌شود: با این حال جالب است که مردم به خرید کتاب اهمیت می‌دهند. پیش‌بینی خودمان این بود امسال کسی نمایشگاه نمی‌آید اما امروز می‌بینیم خوشبختانه استقبال خوبی از آن شده و اغلب خانواده‌هایی که به نمایشگاه می‌آیند از قشر متوسط هستند.
دلیل خلوتی نمایشگاه شرایط اقتصادی است
میرحسین تیمورزاده، مدیر غرفه انتشارات تیمورزاده نیز معتقد است گردهمایی ناشران موجب ایجاد دلگرمی در میان فعالان این قشر در شرایط فعلی می‌شود. او با بیان اینکه بسیاری از غرفه‌ها خلوت هستند، می‌گوید: دلیل این خلوتی شرایط اقتصادی است. البته یکی از دلایل دیگرش هم برپایی نمایشگاه مجازی است، زیرا امروز چندان به صرفه نیست که فردی از شهر دیگری به تهران بیاید و قطعاً فروش آنلاین نمایشگاه کتاب مزایایی هم برای مخاطبان خارج از تهران داشته و سبب شده هزینه‌هایشان کاهش یابد.تیمورزاده در ادامه تصریح می‌کند: با توجه به شرایط فعلی، مصلی باز هم بهترین مکان برای نمایشگاه کتاب است. تصور می‌کنم شرایط نمایشگاه به همین روال ادامه می‌یابد، چرا که امروز آنچه برای مخاطب مهم است این است که ببیند می‌تواند کتاب‌های مدنظر خود را تهیه کند یا خیر؛ باید به دانشجویان حق داد که به صورت گزینشی اقدام به خرید آثار کنند.
نظر شما