در این بین قطر و ایران دو جایگزین راهبردی برای صادرات گاز به اروپا محسوب می‌شوند که به نظر می‌رسد قطر با توجه به تحولات اخیر از جمله نقش‌آفرینی در مذاکرات هسته‌ای کشورمان، توانسته جایگاه خود را در معادلات بازار جهانی انرژی ارتقا بدهد. به همین دلیل برخی معتقدند قطر می‌تواند نقطه ثقلی در نظم جدید بازار انرژی با ایجاد ائتلاف و تروئیکای گازی میان روسیه، ایران و قطر باشد. این اظهار نظر در حالی است که منتقدان چنین موضع‌گیری‌ای بر این باورند که اساساً تشکیل تروئیکای گازی میان سه کشور به دلیل تفاوت در ماهیت منافع و اهداف و نیز شرایط فعلی آنان از نظر میزان ذخایر و وضعیت ژئوپلتیکی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست و تحریم خرید انرژی از روسیه و ایران توسط اروپا موجب شده سرنوشت و ظرفیت‌های برقراری چنین اتحادیه گازی در ابهام باشد.

ایران رقیب بزرگی برای قطر و روسیه است
در همین باره مرتضی بهروزی‌فرد، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با قدس اظهار کرد: وضعیت ایران با دو عضو دیگر تروئیکای گازی یعنی قطر و روسیه کاملاً با هم متفاوت است. متأسفانه کشورمان عملاً جایگاهی در بازار جهانی صادرات گاز ندارد، این در حالی است که قطر یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز به صورت ال‌ان‌جی بوده و از سوی دیگر روسیه تاکنون جزو بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز به صورت خط لوله بوده است؛ بنابراین در چنین شرایطی عملاً همکاری وجود ندارد و اینکه تصور کنیم کشوری مانند قطر یا روسیه به ایران کمک خواهند کرد تا بتواند میزان تولید نفت خود را افزایش دهد نوعی ساده‌اندیشی است. در واقع چنین اقدامی از سوی آنان بدین منزله است که درصدد باشند برای خود رقیب دیگری در بازار نفت و انرژی دست و پا کنند، این در حالی است که ایران به عنوان دومین دارنده ذخایر گازی دنیا محسوب می‌شود و به‌صورت بالقوه رقیب بزرگی برای قطر و روسیه است.
بهروزی‌فرد ادامه داد: روسیه اگر به دنبال این باشد که گاز خود را چه به ‌صورت مستقیم و چه از طریق ایران انتقال دهد، قابل دستیابی نخواهد بود زیرا عملاً تحت تحریم قرار دارد. اینکه تصور می‌شود روسیه خط لوله خود که مربوط به دهه‌های گذشته بوده و اکنون بدون استفاده باقی‌ مانده را رها کرده و گاز را از طریق ایران صادر خواهد کرد، کماکان تفاوتی در شرایط کنونی ایجاد نخواهد کرد. در واقع اکنون که ایران تحت تحریم قرار دارد، حتی نمی‌تواند نفت خود را به کشوری مانند عراق انتقال دهد تا از آنجا به جای دیگر صادر شود؛ بنابراین اگر گاز روسیه تحریم باشد، انتقال گاز از طریق ایران نیز تحت تحریم خواهد بود، زیرا گازی که از طریق لوله انتقال می‌یابد به سادگی قابل ردیابی است و بسیار راحت می‌توان فهمید از کجا آمده و به کجا می‌رود.
این کارشناس حوزه نفت و انرژی افزود: در مورد قطر نیز باید گفت این کشور برنامه گسترده‌ای برای توسعه ظرفیت ال‌ان‌جی دارد که تا سه سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. با اجرای این موضوع، ظرفیت تولید این کشور به بیش از ۱۱۰ میلیون تن در سال می‌رسد که عملاً جزو بزرگ‌ترین صادرکنندگان ال‌ان‌جی در دنیا خواهد بود؛ بنابراین در چنین شرایطی دست‌کم در کوتاه‌مدت نیازمند ساخت خط لوله آن هم از مسیری که چندان قابل ‌اعتماد نیست، نخواهد بود؛ زیرا همان‌ طور که می‌دانید گاز وقتی تبدیل به ال‌ان‌جی شود، می‌توان آن را به هر جای دنیا مانند اروپا یا آسیای شرقی منتقل کرد؛ اما اگر انتقال گاز از طریق خط لوله آن هم از مسیر ایران مد نظر باشد، طبیعتاً وقتی تحریم‌ها کماکان برقرار است چنین امری امکان‌پذیر نخواهد بود.

عدم امکان صادرات گاز به دلیل تحریم‌های اروپا
وی تصریح کرد: با تمام این تفاسیر تا زمانی که ایران تحت تحریم قرار دارد، صادرات گاز کشورمان به دیگر کشورها به خصوص اروپا از طریق خط لوله یا ال‌ان‌جی عملاً غیرممکن خواهد بود. غیرممکن بودن انتقال و صادرات گاز از طریق خط لوله بدان علت است که مکان احداث خطوط وجود ندارد. از سوی دیگر، عدم امکان صادرات گاز از طریق ال‌ان‌جی نیز از این مسئله ناشی می‌شود که ساخت و راه‌اندازی تأسیسات ال‌ان‌جی به خاطر تحریم‌های موجود میسر نیست.
بهروزی‌فرد معتقد است: همچنین با توجه به شرایطی که روسیه در سال۲۰۲۰ داشت، بدون شک وضعیت این کشور در بازارهای جهانی انرژی به‌ خصوص روابط آن با اروپا در دو سال آینده متفاوت خواهد بود. از سوی دیگر اروپا قطعاً به دنبال راهکارهای مدنظر خواهد گشت و از تمام راه‌های حل‌ و ابزارهای خود استفاده می‌کند تا بتواند میزان وابستگی به گاز روسیه را کاهش دهد. در واقع اروپا درصدد است منابع و مبادی تأمین مصرف گاز و انرژی را متنوع و گسترده کند. البته این تصور هم که اروپا به خاطر مسائل پیش ‌آمده واردات گاز از روسیه را به ‌طور کامل قطع می‌کند، چندان منطقی نیست؛ اما قاعدتاً روسیه جایگاهی که به عنوان بزرگ‌ترین تأمین‌کننده گاز اروپا از آن برخوردار بوده را در چهار سال آینده نخواهد داشت.
وی بیان کرد: بدین ترتیب با توجه به شرایطی که ذکر شد، این فرصت برای کشورمان فراهم است تا از طریق ساخت خطوط لوله از مسیر ترکیه یا دیگر مسیرها بتواند به بازار اروپا دست یابد. یا حتی می‌تواند گاز صادراتی خودش را با کشتی و به وسیله واحدهای تولید ال‌ان‌جی و مایع‌سازی با کشتی منتقل کند. در نتیجه پیشرفت هر طرح و اقدامی در این زمینه نیازمند برطرف شدن مشکلات ایران با غرب است و تا زمانی که مسائل حل نشود، امکان فکر کردن به بازار اروپا وجود ندارد.

خبرنگار: مینا افرازه