به گزارش قدس آنلاین، مریم شعبانی از آن دست کارگردانانی است که در حوزه تخصصی خود یعنی تئاتر سعی کرده به نقش پررنگ زنان در تاریخ بپردازد و در کارگردانی نمایش پیشین خود یعنی «فاطمه(س)» نیز بسیار موفق بوده است. او همزمان با برگزاری سوگواره عاشورایی «رستخیز عام» در حوزه هنری، نمایش «علیا مخدره» را از ۲۶ مرداد به مدت هفت شب از ساعت ۲۰ در سالن سوره حوزه هنری ویژه بانوان به صحنه برده است.
محوریت نمایش «علیا مخدره» داستانی مستند از دوران قاجار است و چگونگی به وجود آمدن تعزیه زنانه در دربار ناصرالدین‌شاه را روایت می‌کند. در «علیا مخدره» سه زن ادیب و هنرمند برای نخستین بار شرایط اجرای تعزیه زنانه را در کاخ ناصری به وجود می‌آورند. در شکل‌گیری این اتفاق، «ماه تابان خانم» یا «قمرالسلطنه» خواهر ناصرالدین‌شاه و فخرالدوله و فروغ‌الدوله دختران ناصرالدین شاه نقش دارند و تعزیه‌های مختلفی را در کاخ شاه اجرا می‌کنند. این نمایش پیش از این در سال ۱۳۹۷ با تیم اجرایی دیگری اجرا شده که با تغییر در چیدمان بازیگران و طراحی صحنه و لباس، بازتولید جدیدتری برای مخاطبانی که به تماشای کار نشسته‌اند، انجام شده است.
زنان و جریان‌سازی‌های تاریخی
مریم شعبانی به عنوان کارگردان و نویسنده، هدفش از ساخت «علیا مخدره» را پرداختن به نقش زنان عاشورا در حوزه روایت‌گری دانست و عنوان کرد: من علاقه داشتم بنیان‌گذار تعزیه‌خوانی زنانه باشم، زیرا از این طریق مردم با تاریخ ایران بیشتر آشنا می‌شوند. زنان همیشه در جوامع مختلف در راستای جریان‌سازی‌های تاریخی، فرهنگی و هنری پیشرو بوده‌اند، از طرفی تئاتر نیز از همه جوانب برای مردم تأثیرگذار بوده و این موضوع اهمیت نقش زنان را نشان می‌دهد. به نظر من همان طور که یک زن در خانواده و تربیت فرزندان خود نقش مهمی دارد، به عنوان یک هنرمند می‌تواند تأثیر دوچندانی در پیشرفت جامعه خود داشته باشد. زن در عرصه تئاتر می‌تواند پرورش جامعه را بر عهده گیرد و به نتیجه برساند.
نقش خواهر ناصرالدین شاه در شکل‌گیری تعزیه زنانه
این هنرمند با بیان اینکه تعزیه‌خوانی ابتدا در ایران توسط آقایان انجام می‌شده و غیر از همسران سفیران که به عنوان گردشگر وارد کشور می‌شدند، بقیه خانم‌ها اجازه تماشا کردن تعزیه را نداشتند، گفت: ماه تابان خانم، خواهر ناصرالدین شاه قاجار برای نخستین بار توسط زنان کاخ این جریان هنری و فرهنگی را ایجاد کرد و از آنجا به بعد تعزیه به صورت شبیه‌خوانی و روایت‌گری توسط خانم‌ها برگزار شد که به داستان حضرات بنی‌هاشم پرداختند. به نظر من تاریخ جریان‌سازی زنان در دربار ناصری می‌تواند الگوی خوبی برای تمامی زنان باشد. در طول زندگی و حیات گاهی با نقش‌هایی مواجه می‌شوم که بسیار تأثیرگذار هستند اما در تاریخ گم شده‌اند و وظیفه ماست از آن به عنوان الگوهای زمانه استفاده کنیم.
وی ادامه داد: در تاریخ همیشه راجع به شخصیت‌های مردانه توضیح بیشتری داده شده و اگر بخواهیم به داستانی دراماتیک در قلب تاریخ بپردازیم، به شخصیت‌های مردانه دسترسی راحت‌تری داریم. در مورد زنان، تاریخ نویسی‌های ضعیفی انجام شده است و همه ما باید تلاش کنیم تاریخ دقیق‌تری از زنان بنویسیم.
سختی‌های یک اجرای کاملاً زنانه
این کارگردان در خصوص چالش‌های ساخت یک اثر زنانه مذهبی توضیح داد: تحقیق و جست‌وجو برای نوشتن متنی مستند و اجرای یک تئاتر کاملاً زنانه که از بازیگر گرفته تا دستیاران صحنه و مسئول نور و صدا باید خانم می‌بودند، سختی‌هایی را برای من به وجود آورد اما با وجود این تمام اعضای تیم پس از تلاش و تمرین‌های
پی‌درپی از پس کار برآمدند و توانستیم نمایشی قوی تقدیم مخاطب کنیم.
شعبانی تأکید کرد: طراحی لباس نمایش «علیا مخدره» بر اساس مستندات تاریخی در ارتباط با پوشش زنان دوره قاجار و زنان تعزیه‌خوان آن دوران انجام شده است.
بسترهای ناکافی برای حضور زنان
این هنرمند در بخش دیگری از این گفت‌وگو در خصوص بسترهای حضور زنان هنرمند در عرصه‌های فرهنگی و هنری، اظهار کرد: پس از گذشت چهل و اندی سال از پیروزی انقلاب اسلامی، انتظار می‌رفت زمینه رشد و توسعه هنری بیشتری برای بانوان در حوزه‌های هنری به خصوص تئاتر فراهم شود اما بستر مستقلی برای بانوان تعریف نشده بود تا بتوانند آفرینش‌های هنری مختص به خود را داشته باشند اما در چند سال اخیر با توجه به حمایت سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی، فعالیت بانوان در عرصه هنری بیشتر از زمان گذشته شده است. زنان انقلاب اسلامی جامعه نیاز واقعی به فضای مستقل تئاتر دارند و مسئولان مربوط باید این موضوع را مدنظر قرار دهند. بانوان سعی می‌کنند با رعایت موازین اسلامی به خلق آفرینش‌های هنری بپردازند و اگر به این حرکت ادامه دهند جریان فکری، تربیتی و اخلاقی مناسبی در جامعه شکل می‌گیرد.
رعایت حفظ حریم شخصی بانوان در صحنه‌های نمایشی
در پاسخ به اینکه چرا این نمایش برای آقایان اجرا نشد، شعبانی توضیح داد: بله دیدن این نمایش برای آقایان هم لازم بود اما به جهت اینکه ما در یک جامعه اسلامی زندگی می‌کنیم و حضور بانوان در عرصه‌های نمایشی مقتضیات خاص خود را دارد و نیاز داریم به عنوان یک بانوی مسلمانِ هنرمند فضای مستقل و حریم خاص خود را داشته باشیم، به ناچار از حضور آقایان در این نمایش جلوگیری کردیم. زمانی که یک زن، اهمیت، ارزش و ولایت اجتماعی خود را پیدا کند و آن را به اجرا برساند، قاعدتاً کلیت جامعه هم به آن احترام می‌گذارند. به نظر من خودِ یک زن باید جایگاه خویش را در هستی بشناسد و به آن جامه عمل بپوشاند.
اثری که مورد اقبال واقع شد
شعبانی در پایان با تأکید بر استقبال بانوان از این نمایش بیان کرد: فعالیت ما، هم در ایران از ۱۴سال پیش و هم در خارج از ایران به صورت برون مرزی شکل گرفته است. برخی بر این باور بودند پرداختن به چنین طرحی با شکست اجتماعی و مالی روبه‌رو می‌شود زیرا ما دو سوم مخاطب خود که آقایان و کودکان پسر بودند را از دست می‌دادیم اما خوشبختانه این نمایش مورد اقبال بانوان قرار گرفت و حتی برخی تماشاگران بیرون از سالن می‌مانند و موفق به دیدن نمایش نمی‌شوند. این استقبال سبب شد اعضای تیم، انرژی و بازخوردهای مثبتی دریافت کنند و همچنان برای تولیدات آینده آمادگی لازم را داشته باشند.
نظر شما