پیوندِ نجات‌بخش

روایت و درایت احادیث اهل بیت(ع)، ارمغان‌آورنده حیات طیبه برای انسان است که به قلب و جان انسان، نورانیت بخشیده و او را از این شاهراه، به قله‌ تقرب الهی و رضوان پروردگار متعال می‌رساند. بدین سبب بر آن شدیم تا چهل چهارشنبه‌ امام رضایی را میهمان کلمات گهربار و حیات‌بخش حضرت علی بن موسی الرضا(ع) باشیم و در هر چهارشنبه، خوانندگان عزیز را میهمان شرح یک حدیث ناب رضوی در گفت‌وگو با اساتید حوزه و دانشگاه نماییم.
اولین شرح حدیث را در خدمت استاد سطوح عالی حوزه قم، حجت‌الاسلام محسن اکبری شاهرودی هستیم تا از جام معرفت کلمات رضوی، جان تشنه خویش را سیراب سازیم.

امام رضا علیه السلام در روایتی درباره قرآن فرموده است: «هُوَ حَبْلُ اللَّهِ الْمَتِینُ وَ عُرْوتُهُ الْوُثْقَی». درباره این روایت توضیحی بفرمایید.

این روایت شریف را شیخ اجل و اتقی صدوق(ره) در کتاب شریف و گرانسنگ عیون اخبار الرضا(ع) که از کتب بسیار مهم و معتبر است نقل کرده و از اعتبار خوب سندی و محتوایی برخوردار است. در آن روایت شریف که نسبتاً مفصل است امام(ع) در عظمت قرآن کریم سخن گفته و به بیان برخی از ویژگی‌های قرآن کریم می‌پردازند.

چرا در روایات اهل بیت(ع) مخصوصاً امام رضا(ع) این همه بر قرآن تأکید شده است؟

همان طور که پیامبر مکرم اسلام(ص) در حدیث ثقلین فرمود، قرآن و عترت هیچ گاه از هم جدا نخواهند شد و تمسک و پیروی از هر دوی آنها با هم موجب سعادت و خوشبختی خواهد شد. وقتی قرآن ناطق امام رضا(ع) در عظمت قرآن صحبت می‌فرماید، یعنی در واقع در عظمت اهل بیت(ع) سخن فرموده‌ است چرا که این دو گوهر گرانبهای الهی، جلوه‌های یک حقیقت هستند.

تمام انبیاء و رسولان و اولیای الهی و تمام کتب آسمانی، همه جلوه حقیقت واحد یعنی توحید و معرفت‌ الله هستند. شما ببینید در صدر اسلام، وقتی عده‌ای از روی هوای نفس و حب جاه و مقام به این سمت رفتند که «حسبنا کتاب الله» بگویند، نه اینکه فقط عترت را کنار گذاشته باشند و واقعاً به قرآن تمسک کرده باشند؛ نخیر. اینها در واقع، حقیقت قرآن و حقیقت عترت که همان توحید است را کنار گذاشتند و از دایره توحید خارج شدند.

پس پیوند بین قرآن و عترت و اینکه قرآن پر باشد از آیات صریحه و خفیه در فضیلت عترت و اهل بیت(ع) یا اینکه روایات اهل بیت(ع) پر باشد از فضیلت‌های قرآن، مطلب واضح و روشنی است که غیر این نمی‌توانست باشد.

با این همه اهتمام مسلمانان به قرآن، چرا پیامبر(ص) روز قیامت از مهجور بودن آن به محضر خداوند شکایت می‌کند؟

همانطور که اشاره کردید، یکی از گله‌ها و شکایت‌های پیامبر(ص) از مسلمانان در روز قیامت، این است که چرا مسلمانان، قرآن را مهجور گذاشتند؟ در آیه 30 سوره فرقان می‌فرماید: «یَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا» یعنی این امت من در دنیا، قرآن تو را مهجور گذاشتند و به دستوراتش عمل نکردند بلکه از آن سرپیچی کردند. حال با معنایی که از حدیث ثقلین و روایات تبیین کردیم، این شکایت پیامبر(ص) از مسلمانان، در اصل شکایت از حقیقت توحید است که جلوه‌های مختلفی دارد. یکی از آن جلوه ها قرآن است و دیگری عترت.

یعنی پیامبر(ص) در روز قیامت از مهجوریت اهل بیت(ع) هم شکایت می‌کنند و می فرمایند چرا مردم عترت را کنار گذاشتند و اطاعت نکردند؟

درست است که الان اکثر مسلمانان به قرآن اهتمام زیادی دارند، لیکن با این حال پیامبر(ص) شاکی می شوند. این به خاطر آن است که اهل بیت(ع) که جلوه دیگر توحید و در اصل قرآن ناطق هستند، مهجور مانده و کنار گذاشته شده‌اند.

شاهد گفتار حقیر هم عبارت زیارت ناحیه مقدسه است که حضرت می‌فرماید: «عادَ کِتابُ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ مَهْجُوراً» یعنی با کشتن امام حسین(ع)، کتاب خداوند متروک و مهجور گردید. کنار گذاشتن قرآن صامت به همان اندازه در محضر خداوند گناه بزرگی محسوب می‌شود که کنار گذاشتن اهل بیت(ع) گناه شمرده می شود و وجود گرامی پیامبر(ص) با این جمله، از مسلمانانی که قرآن و اهل بیت یا یکی از آن دو را مهجور گذاشتند شاکی می‌شود و شکایت آن حضرت هم معلوم است که چقدر در درگاه خداوند برای شکایت‌شوندگان سنگین تمام می‌شود.

به نظر شما چکار کنیم که قرآن مهجور نباشد و مشمول شکایت پیامبر(ص) در روز قیامت نشویم؟

همان‌طور که عرض شد باید این دو گوهر ارزشمند را در کنار هم داشته باشیم. جدایی از هر کدام یعنی سقوط، شقاوت و بدبختی ابدی.

پس باید هم‌زمان به هر دو اهتمام داشته باشیم. اگر کلاس‌های حفظ قرآن و تربیت حافظان قرآن برایمان مهم است و تعداد زیادی مؤسسه و نهاد با بودجه، متکفل این کار می‌شوند، به همان اندازه باید تربیت حافظ نهج البلاغه و احادیث اهل بیت و روایات امام رضا(ع) نیز برایمان مهم باشد و برای آن هزینه کنیم. اگر جلسات تلاوت قرآن داریم، جلسات قرائت روایات اهل بیت و احادیث نورانیشان را هم باید داشته باشیم. در محرم و صفر در کنار مجالس عزای حضرت سیدالشهدا(ع)، جلسات تلاوت قرآن هم باشد. به هر حال، اگر به هر مناسبتی و در هر برنامه‌ای، وحدت این دو یعنی قرآن و عترت را نشان دادیم، این برنامه، موفق و مورد رضایت خداوند متعال و پیامبر و اهل بیت(ع) خواهد بود.

سراسر روز عاشورا، آیات قرآن بود که از لسان حجت الهی حضرت سیدالشهدا(ع) تلاوت می‌شد. بعد هم سر مبارک آن حضرت، قرآن می‌خواند و بعد هم حضرت زینب کبری(س) و حضرت امام سجاد(ع) در خطبه‌هایشان در کوفه و شام، همواره به آیات قرآن استناد می‌کردند. در نهایت اگر مسلمانان می‌خواهند مشمول شکایت پیامبر(ص) و در نتیجه عذاب الهی نشوند، باید به ثقلین تمسک کرده و اطاعت محض از آن دو داشته باشند.