این در حالی است که نابینایان علاوه بر محرومیت از دریافت خدمات توان‌بخشی، در بسیاری مواقع از حمایت‌های اجتماعی و رفاهی همچون اشتغال، مسکن و امکانات حمل‌ونقل نیز محروم هستند.
کورسوی امید برای حل مشکلات
مدیرعامل شبکه تشکل‌های نابینایان کشور می‌گوید: متأسفانه در جامعه ما شناخت صحیحی درباره افراد نابینا و توانمندی‌های آنان وجود ندارد و دراین شرایط، تصویب کنوانسیون جهانی حقوق معلولان و نیز وجود قانون حمایت از حقوق معلولان و همچنین قوانین ویژه افراد نابینا، شاید تنها اندکی از حجم مشکلات آنان می‌کاهد.
سهیل معینی در گفت‌وگو با قدس بابیان اینکه تبیین اینکه جدی‌ترین مشکل حال حاضر نابینایان و کم‌بینایان چه موضوعی است شاید خیلی آسان نباشد، ادامه می‌دهد: افراد نابینای جامعه با انبوهی از مشکلات مواجه هستند که کم و بیش اثرگذاری‌های مشخصی بر زندگی این افراد دارد.
وی با اشاره به اینکه نبود امنیت به عنوان یکی از مهم‌ترین مشکلات زیربنایی درخصوص جامعه نابینایان قلمداد می‌شود، می‌افزاید: ایمنی تردد افراد نابینا در جامعه همواره با چالش مواجه است؛ هر فرد نابینا که بخواهد در عرصه‌های مختلف مثل آموزش، ورزش، اشتغال، فعالیت‌های فرهنگی و... که همه افراد جامعه محق هستند فعالیت داشته باشد، همواره با مشکل تردد و امنیت در تردد روبه‌رو است.
گرچه نزدیک به دو دهه است که شاهد انجام مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری محیطی در کشور هستیم و نهادهای متعددی برای آن شکل گرفته اما همچنان در بخش عمده‌ای از محیط‌های شهری، افراد نابینا و کم‌بینا نمی‌توانند با امنیت و ایمنی تردد کنند و این موضوع، استقلال آن‌ها را با تهدید روبه‌رو کرده است.
مدیرعامل انجمن باور ادامه می‌دهد: این موضوع سبب شده نابینایان یا با ناامنی و هراس بسیار تردد کنند و یا از افراد بینا به عنوان همراه کمک بخواهند که هیچ کدام از این موارد مطلوب نیست؛ شاید حضور یک همراه بتواند به فرد نابینا اطمینان بدهد، اما استقلال را از این افراد می‌گیرد و علاوه بر این، ناامنی روانی موجب می‌شود نابینایان نتوانند تردد بدون ترس داشته باشند.
معینی می‌افزاید: در پایانه‌های حمل‌ونقل، اتوبوسرانی و مترو با اینکه اقداماتی برای دسترس‌پذیری محیطی نابینایان انجام شده، اما همچنان نابینایان واقعاً با شاخص بالایی از ناامنی و نبود امنیت روبه‌رو هستند.
موانع حقوقی سر راه استخدام نابینایان
وی با تأکید بر اینکه در سال‌های اخیر یکی از مشکلات جدی جامعه نابینایان، موانع و سدهای حقوقی و غیرحقوقی بر سر راه استخدام این افراد است، ادامه می‌دهد: براساس قانون، ۳درصد از سهمیه استخدام‌های دولتی به افراد دارای معلولیت اختصاص دارد و از قضا باتوجه به اینکه نابینایان تحصیلکرده‌ترین گروه جامعه دارای معلولیت کشور هستند و بالاترین آمار دانشجویان و دانش‌آموختگان را به خود اختصاص داده‌اند، به همین دلیل بیشترین تقاضا را دارند؛ اما برعکس، این افراد با بیشترین موانع حقوقی و فرهنگی در استخدام‌های دولتی روبه‌رو هستند.
این فعال حقوق معلولان به برگزاری آزمون استخدامی اخیر آموزش و پرورش اشاره می‌کند و می‌گوید: ما بیش از دو ماه است درحال رایزنی و پیگیری حقوقی استخدام نابینایان در آموزش و پرورش هستیم؛ اما با وجود پیگیری‌های متعدد با برخوردهای ناروا، غیرکارشناسی و سلیقه‌ای مواجه بوده و هستیم تا نابینایان از این حق قانونی خودشان محروم شوند.
معینی با تأکید براینکه بسیاری از این برخوردها، تبعیض‌های فرهنگی و ذهنی است، می‌افزاید: دربسیاری اوقات کارشناس آموزش و پرورش درک درستی از توانمندی نابینایان ندارد و فقط ناتوانی‌ها را می‌بیند و سلیقه‌ای اعمال نظر می‌کند، این درحالی است که بر اساس آیین‌نامه اجرایی بند (ز) ماده ۴۲ مدیریت خدمات کشوری، کاملاً تصریح شده روند تأیید یک فرد معلول برای جذب در یک شغل از نظر پزشکی با شورای پزشکی دانشگاه علوم پزشکی است و درنهایت این نماینده سازمان بهزیستی است که تعیین می‌کند این فرد می‌تواند در آن شغل جذب شود یا خیر.
وی ادامه می‌دهد: دربسیاری از مواقع ما خلاف این موضوع را می‌بینیم که یا نماینده سازمان بهزیستی دعوت نمی‌شود و یا اگر دعوت می‌شود، رأی نافذ و تأثیرگذاری ندارد.
نداشتن دسترسی به منابع آموزشی
مدیرعامل انجمن باور با تأکید براینکه افراد نابینا همچنان در دسترسی به منابع آموزشی و اطلاعاتی با فاصله معینی با جامعه روبه‌رو هستند، تأکید می‌کند: بسیاری از منابع اطلاعاتی به صورت بریل و فایل‌های الکترونیکی در کشور تولید نمی‌شود و در این سال‌ها شاهد حمایت‌های بسیار محدود از سوی وزارتخانه‌های مسئول مثل وزارت ارشاد اسلامی در تولید منابع اطلاعاتی عمومی برای افراد نابینا هستیم.
معینی می‌افزاید: متأسفانه در بحث‌های تخصصی هم وزارتخانه‌های مسئول مثل وزارت علوم حمایت‌های لازم را از دانشجویان و پژوهشگران نابینا در این اوضاع اقتصادی انجام نمی‌دهند.
وی با اشاره به اینکه جامعه نابینایان با مشکلات بسیار جدی روبه‌رو هستند، عنوان می‌کند: اسفبار اینکه تنها روزنامه بریل ایران که جزو مفاخر کشور بوده عملاً از سال ۱۴۰۰ به بعد فقط سایه‌ای از آن باقی مانده و از طرفی نشریات بریلی که در کشور تولید می‌شود به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد و این نشان‌دهنده فقر جدی منابع اطلاعاتی جامعه نابینایان است.
دسترسی نداشتن به وسایل کمک آموزشی مشکل دیگری است که مدیرعامل شبکه تشکل‌های نابینایان کشور به آن اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: متأسفانه سال‌های سال است سازمان‌های مربوط ازجمله بهزیستی، منابع کافی را برای دسترسی نابینایان به وسایل کمک آموزشی مثل لپ‌تاپ‌های ویژه نابینایان با قابلیت خروجی بریل به بهانه گران بودن این دستگاه‌ها تأمین نمی‌کنند، این درحالی است که سازمان‌های حمایتی مکلف هستند این دستگاه‌ها را در راستای تأمین عدالت آموزشی برای نابینایان فراهم کنند.
حتی عصای استاندارد هم ندارند!
معینی با اشاره به اینکه در بحث تأمین دستگاه‌های کمک توان‌بخشی هم وضعیت خوبی نداریم و بسیاری از نابینایان ما هنوز به یک عصای استاندارد دسترسی ندارند، بیان می‌کند:عصاهای تولید داخل با عصاهای با استاندارد جهانی قابل قیاس نیستند و درخصوص دیگر وسایل کمک توان‌بخشی با محدودیت‌های جدی روبه‌رو هستیم که کمتر همتی برای تأمین آن‌ها دیده می‌شود.
مدیرعامل انجمن باور با بیان اینکه در بحث برنامه‌های آموزشی و توان‌بخشی ضعف‌های جدی وجود دارد، ادامه می‌دهد: مثلاً کودکان نابینا تنها به ۱۴مرکز خانواده و کودک نابینا در کشور دسترسی دارند، یعنی حتی در هر استان ما هم یک مرکز وجود ندارد و این یک فقر است؛ این جدا از کیفیت این مراکز است که در همان هم با مشکل مواجه هستیم و باید بررسی شوند.
وی با تأکید براینکه در دسترسی به خدمات توان‌بخشی هم مشکل جدی داریم، اظهار می‌کند: در کشور هنوز دستورالعمل ایجاد مراکز توان‌بخشی روزانه برای نابینایان را نداریم، هنوز در بسیاری از استان‌ها مراکز خدمات توان‌بخشی نابینایان وجود ندارد و فقط با این نگاه که ما این مراکز را برون‌سپاری کرده‌ایم به انجمن‌های نابینایان حمایت خاصی انجام نمی‌شود، چراکه بسیاری از این انجمن‌ها متخصص و منابع تخصصی ارائه خدمت ندارند.
وی به مشکلات جامعه نابینایان در آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای اشاره و عنوان می‌کند: باوجود ماده۱۴ قانون حمایت از حقوق معلولان که تأکید می‌کند سازمان فنی‌وحرفه‌ای باید خدمات حرفه‌ای به افراد معلول ارائه دهد، این سازمان کمترین ورود را به این عرصه داشته و بسیاری از افراد معلول ازجمله نابینایان هنوز امکان این را ندارند که اگر نخواهند به دانشگاه بروند و بخواهند وارد بازار کار شوند، بتوانند از آموزش‌های حرفه‌ای متناسب استفاده کنند.
مدیرعامل شبکه تشکل‌های نابینایان کشور درخصوص اختصاص بودجه‌های اندک برای حمایت از نابینایان هم عنوان می‌کند: بودجه سازمان‌های حمایتی به طور کلی اندک است، بودجه سازمان بهزیستی در مقایسه با هزینه‌هایی که به علت تورم به‌شدت درحال افزایش است، متناسب با نیاز گروه‌های هدف سازمان‌های حمایتگر رشد نمی‌کند و این موجب می‌شود هیچ‌گاه نتوانیم سازمان را توانمند ببینیم.
معینی ادامه می‌دهد: بخش عمده‌ای از بودجه صرف پرداخت مستمری و رفع نیازهای اقتصادی پایه‌ای جامعه هدف می‌شود، انتظار این بوده در شرایط نرمال، بیشتر بودجه سازمان جدا از نیازهای اقتصادی به سمت توانمندسازی و توان‌بخشی تخصصی هدایت شود در حالی که به هیچ عنوان تناسبی با گروه هدف ندارد.
وی از نبود حمایت و عزم جدی مسئولان در برنامه‌های توسعه‌ای برای حمایت از جامعه معلولان می‌گوید و می‌افزاید: متأسفانه در برنامه هفتم توسعه هم انتظار داشتیم دولت احکام مشخصی برای معلولان داشته باشد که چنین برنامه‌ای دیده نمی‌شود و برنامه‌هایی هم که ما برای حمایت اجتماعی و تحول کیفی در جامعه نابینایان به مجلس داده‌ایم به جایی نرسیده و هیچ تحولی در این سال‌ها برای نابینایان اتفاق نیفتاده است.
ما باید نخست در قوانین، حقوق سیاسی افراد معلول را به رسمیت بشناسیم؛ بخشی از این حقوق سیاسی این است که افراد معلول بتوانند آزادانه انتخاب کنند و انتخاب شوند.
قوانین داخلی باید در راستای حفظ حقوق نابینایان باشد. نخست باید حق نابینایان را برای اینکه در مجلس حضور داشته باشند به رسمیت بشناسیم، سپس اگر گره‌های تکنیکی و تشخیصی وجود دارد آن‌ها را با ضابطه مشخص کرده و به عهده کمیسیون‌های تخصصی بگذاریم و این کار خیلی شفاف انجام شود.
به عنوان جامعه نابینایان شفافیت می‌خواهیم، شاخص می‌خواهیم که با آن، حق نابینایان را بسنجیم؛ وقتی قانونی گذاشته می‌شود باید شاخص‌هایی داشته باشد و آن این است که سازوکارهای احراز حق به‌طورشفاف مشخص شود.
مدیرعامل انجمن باور درخصوص سرانجام ورود یک نفر از جامعه نابینایان به عنوان نماینده در مجلس شورای اسلامی برای پیگیری مطالبات این افراد هم می‌گوید: این موضوع از مشکلاتی است که هنوز برطرف نشده؛ هرچند منع قانونی دراین زمینه برداشته شده، اما در نهایت تشخیص صلاحیت فرد معلول برای حضور در مجلس را به شورای نگهبان موکول کرده‌اند که به هیچ عنوان عادلانه و پاسخ مقتضی به این حق قانونی نابینایان نیست.
نظر شما