به گزارش قدس خراسان، به دنبال کاهش بارندگی، واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی، تولید میزان قابل توجهی از ضایعات در بخش کشاورزی و اهمیت تأمین امنیت غذایی، قدس خراسان در سلسله گزارش‌ها و گفت‌وگوهایی به آسیب‌شناسی الگوی کشت خواهد پرداخت.

به صورت کلی افزایش بهره‌وری در بخش‌های مختلف برداشت محصول و تأمین پایدار اقلام سبد غذایی مردم از جمله دلایل تعریف الگوی کشت در بخش کشاورزی است.
در مهر ماه سال گذشته از نخستین سند الگوی کشت محصولات کشاورزی استان‌ها در سال زراعی ۱۴۰۲- ۱۴۰۱ در اجلاس سراسری الگوی کشت محصولات کشاورزی با حضور معاون اول رئیس‌جمهور، وزیر جهاد کشاورزی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و نمایندگان بخش خصوصی رونمایی شد و قطار ابلاغ الگوی کشت به استان‌ها در دی ماه ۱۴۰۱به خراسان رضوی رسید. 

اعلام قیمت درست، در زمان درست

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این باره گفت: الگوی کشت ابلاغی استان مختص محصولات زراعی این استان است که در حضور استاندار و مسئولان خراسان رضوی و دو تن از معاونان دولتی رونمایی شد.

غلامحسین ساربان ادامه داد: مبنا و محور الگوی کشت، بهره‌وری در سطح است که بیشترین تغییرات را در حوزه محصولات جالیزی داریم. برای اجرای برنامه الگوی کشت در استان جلساتی در تهران برگزار شد. باید چند شرط و ابزار برای اجرای این الگو فراهم باشد که نخستین شرط اعلام قیمت درست محصول در زمان درست است.

وی افزود: اعلام قیمت موجب می‌شود تکلیف کشاورز روشن باشد و با اینکه سال زراعی جدید آغاز شده؛ اما هنوز قیمت خرید محصولات کشاورزی مشخص نیست و کشاورز بر اساس قیمت محصول به انتخاب کشت می‌پردازد. 

ساربان دومین ابزار تحقق الگوی کشت را تأمین نهاده مورد نیاز دانست و عنوان کرد: دومین ابزار ما نهاده مناسب و فراوان، کود شیمیایی و بذر است که باید در اختیار کشاورز باشد و به آن‌ها یارانه تعلق بگیرد. در استان تا حدودی بذر و کود فراهم است و از این بابت مشکلی نیست و ردیف اعتباری برای آن برقرار شده که از طرف دولت کمک می‌شود؛ اما در حال حاضر با تأخیر انجام شده است.

وی به تأخیر در پرداخت خسارت به گندم‌کاران دیم اشاره کرد و گفت: حدود ۵۰میلیارد تومان غرامت به مزارع دیم در استان برآورد شده و آماده پرداخت است. کشاورزانی که می‌خواهند کشت انجام دهند، نیاز به وجه مختصری دارند تا بتوانند بذر مورد نیاز را تهیه کنند. در کنار این موضوع، در دو سال گذشته کشاورزان به دلیل کاهش بارندگی با مشکلات زیادی مواجه شدند. دیم‌کاران که اغلب دامدار هستند، در سال‌های گذشته با فروش دام توانستند بذر مورد نیاز را تأمین کنند؛ اما متأسفانه با وضعیت بارندگی‌ها و سرمای سخت زمستان گذشته  چیزی حاصل نشد و امسال دست آن‌ها برای تهیه بذر خالی است، هرچند ما تلاش می‌کنیم بذر لازم را تأمین کنیم؛ اما چنانچه غرامت به موقع پرداخت شود، شاید برای تأمین بذر به کشاورز کمک کند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: راهکار بعدی در موفقیت الگوی کشت، کشاورزی قراردادی است. خیلی از کشاورزان می‌گویند ما صحبت‌های شما را قبول داریم؛ ولی دستمان برای تهیه بذر خوب و کود، خالی است. در این مواقع کشاورزی قراردادی به عنوان یک قرارداد میان کشاورز به عنوان فروشنده و یک خریدار که می‌تواند کارخانه یا دولت باشد، کمک‌کننده خواهد بود.

وی در توضیح این روش عنوان کرد: نهاده در اختیار شخص قرار می‌گیرد، کشت به موقع انجام می‌شود و بهره‌وری افزایش پیدا می‌کند. در زمان برداشت محصول که می‌تواند گندم، جو یا هر محصول دیگری باشد، بخشی از وجه که مربوط به بذر، کود و نهاده است، برداشته و مابقی به کشاورز داده می‌شود.

کمک به تأمین انرژی در بخش کشاورزی

ساربان چهارمین شرط و ابزار تحقق الگوی کشت را تعرفه آب‌ و  برق دانست و گفت: تعرفه آب و برق می‌تواند یکی از ابزارهایی باشد که قادر است الگوی کشت را اجرایی کند. کشاورزی به تأمین امنیت غذایی کمک می‌کند. پس دولت هم باید به کمک کشاورز بیاید و کشاورزانی را که محصولاتی در راستای امنیت غذایی تهیه می‌کنند، مورد حمایت قرار دهد و تعرفه برق و آب را برایشان کمتر کند.

وی به تعرفه واردات و صادرات محصولات کشاورزی اشاره و خاطرنشان کرد: در نهایت ابزاری که می‌توان از آن استفاده کرد، تعرفه واردات و صادرات است.  متأسفانه در بعضی سال‌ها مثل سال گذشته، همزمان با برداشت چغندرقند، شکر وارد کشور شد و قیمت شکر تولیدی کارخانه‌ها به شدت افت کرد. کارخانه‌ها متضرر شدند و بخشی از آن‌ها نتوانستند پول چغندرکاران را به موقع بدهند و مشکلاتی ایجاد شد.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی به الزام وجود تعرفه در بخش صادرات و واردات محصولات کشاورزی تأکید کرد و گفت: اگر محصولی صادر می‌شود، باید تعرفه داشته باشد چون آب مجازی کشور در حال صادرات است و اگر وجهی در این بخش حاصل می‌شود، باید به سیستم کشاورزی برای سرمایه‌گذاری به ویژه در حوزه آب و برق که مشکلات جدی در این زمینه در استان وجود دارد، برگردد.

کمبود منابع مالی در تحقق الگوی کشت

وی به نحوه مدیریت الگوی کشت در کشورهای پیشرفته اشاره کرد و افزود: در کشورهای پیشرفته به کشاورز برنامه کشت می‌دهند و اگر قرار باشد کشاورز از برنامه کشاورزی خارج شود، از او می‌خواهند کشت نکند و به او یارانه «نه‌کاشت» می‌دهند؛ به طور مثال به کشاورز می‌گویند پولی به تو می‌دهیم؛ اما برنامه الگوی کشت را به هم نزن و در این مدت به تقویت خاک مزرعه خود بپرداز. حتی در بعضی کشورها می‌گویند کمک می‌کنیم این محصول را کشت کنید. معنای همه این ابزارها این است که اجرایی شدن الگوی کشت در کشور نیاز به اعتبار دارد و بخش کشاورزی چون غذا تولید می‌کند، نیاز به پول دارد و باید پول به اندازه کافی باشد. 

ساربان ادامه داد: در سال‌های گذشته کشاورزان استان مسیر دیگری را رفته‌ و الگوی کشت را تغییر داده‌اند. خراسان رضوی زمانی قطب تولید و زراعت بوده؛ اما حالا تبدیل به قطب باغبانی کشور شده است؛ چون کشاورز می‌گوید محصولی کشت می‌کنم که به ازای هر مترمکعب آب درآمد بیشتری داشته باشم. هر مترمکعب آب در کشت پسته ۱۰۰ هزار تومان، زعفران ۷۰۰ هزار تومان، گندم ۱۵ هزار تومان، چغندرقند ۱۷ هزار تومان و در پنبه کمتر از ۱۰ هزار تومان ایجاد درآمد می‌کند. 

وی تأکید کرد: اگر قرار باشد ما نگاه کشاورز را عوض کنیم تا به تأمین غذا و مدیریت آن کمک کند، باید امتیازاتی برای او در نظر بگیریم. در چهار ماهه نخست امسال همزمان با برداشت جو ۱۰۴ هزار تن جو وارد خراسان رضوی شد. باید میان واردات محصولات کشاورزی و زمان برداشت محصول در کشور هماهنگی وجود داشته باشد. کشاورز بلاتکلیف است و ما هم به عنوان مدیران این بخش، بلاتکلیف هستیم و اعتباری مخصوص الگوی کشت ابلاغ نشده تا براساس آن بتوان کاری انجام داد.

در حقیقت باید اصلاح الگوی کشت داشته باشیم چون کشاورز مشغول الگوی کشت خود است؛ اما دولت با توجه به نیازی که برای تأمین غذا وجود دارد باید در این زمینه برنامه‌ریزی و کمک کند تا کشاورزی و تأمین محصول به صورت هدفمند شکل بگیرد.

در بررسی آسیب‌های حوزه الگوی کشت در خراسان رضوی به نظر می‌رسد نباید تنها به بیان این موارد اکتفا کرد و باید برای یافتن جوابی که کارگشا باشد، به سراغ کشاورزان و کسانی رفت که در این عرصه زحمت کشیده‌اند و داغ روزهای گرم کار را بر تن خود ثبت کرده‌اند. در کنار این بررسی‌ها باید این پرسش را داشت که الگوی کشت چقدر با اقلیم استان متناسب است و یا در این برنامه تا چه میزان از داده‌های دقیق استفاده شده که در گزارش و گفت‌وگوی بعدی به سراغ پاسخ این پرسش خواهیم رفت. 

خبرنگار: طاهره فجرداودلی