به گزارش قدس خراسان، در این ایام و پس از عملیات طوفان الاقصی و به اوج رسیدن جنایت‌های رژیم صهیونیستی در حق مردم غزه، هر کس به هر شیوه‌ای در تلاش است در برابر این اتفاق‌ها واکنش نشان بدهد و سکوت را بشکند. نویسندگان با نوشتن، خطبا با سخنرانی و هنرمندان نیز با تولید آثار هنری سعی دارند حمایت و همبستگی خود را به این ملت مظلوم نشان بدهند.
مشهد نیز که به نوعی پاتوق فرهنگی جهان اسلام و یک قطب معنوی در کشور محسوب می‌شود، در این ایام میزبان گردهمایی‌ها و رویدادهای مختلف و هنرمندان مطرحی بود که از جای جای کشور و جهان اسلام جمع شده بودند و جنایت‌های رژیم دروغین اسرائیل را محکوم می‌کردند.
این یک ظرفیت ویژه در مشهد است که می‌تواند هنرمندان را گرد هم بیاورد و یک همبستگی و هم‌افزایی میان آن‌ها ایجاد کند. با این حال برخی کارشناسان و منتقدان معتقدند ظرفیت فرهنگی مشهد کلان‌تر و عمیق‌تر است و هنوز آن طور که شایسته است، بالفعل نشده است.
هنر هیچ وقت بی‌فایده و بی‌نتیجه نیست
در این ارتباط با مصطفی یوسف‌زاده، منتقد سینما و کارشناس هنری گفت‌وگو کردیم. یوسف‌زاده با اشاره به اینکه برخی‌ها معتقدند وقتی مردم غزه به طرز فجیعی به شهادت می‌رسند، تولید آثار هنری تأثیری در حال آن‌ها ندارد و کمکی نمی‌کند گفت: هنر به واسطه ظرافت‌های ذاتی که دارد، همواره تأثیر خودش را می‌گذارد. امروزه نه فقط در اتفاق‌های غزه، بلکه در تمام مسائل سیاسی و فرهنگی مهمی که در جهان در حال رخ دادن است و می‌خواهیم آن را برجسته و عمومی کنیم، متوسل به جهان هنر می‌شویم. این می‌تواند در قالب یک کاریکاتور اتفاق بیفتد، یا حتی سرود.
وی ادامه داد: وقتی به اتفاقاتی که سال گذشته در کشور رخ داد نگاه می‌کنیم، می‌بینیم جریان معاندی که در تلاش برای به آشوب کشیدن کشور بود، فرایند ویژه‌ای برای هنر و هنرمندان طراحی و روی این موضوع حساب ویژه‌ای باز کرده بود. چون مردم این روزها به واسطه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هنر را با جدیت دنبال می‌کنند و در این فضا یک کلیپ یک دقیقه‌ای می‌تواند تأثیری به مراتب بیشتر از ساعت‌ها سخنرانی داشته باشد بنابراین نمی‌توانیم بگوییم در این شرایط، هنر بی‌نتیجه و بی‌فایده است.
یوسف‌زاده با تأکید بر اینکه هنر اتفاقاً برای عموم مردم تأثیر ویژه‌تری دارد گفت: اگر می‌خواهیم به مردم دنیا آگاهی بدهیم که در غزه چه می‌گذرد، می‌شود با زبان هنر سانسورهای شدید رسانه‌ای غرب را هم جبران کرد. از آن طرف دشمنان مقاومت هم به هنر متوسل می‌شوند؛ شاهد آن هم قطعات موسیقی، کاریکاتورها و فیلم‌هایی است که هر ساله در راستای منافع و عقاید خودشان تولید می‌کنند تا هدایت افکار عمومی دنیا را به دست بگیرند.
وی ادامه داد: زمانی که آمریکایی‌ها به ویتنام حمله کردند، آثاری که سینماگران آمریکایی تولید کردند کاملاً در راستای منافع و سیاست‌های خودشان بود. همین کار را هم در جنگ با عراق و افغانستان تکرار کردند تا این مسئله را برای عموم جا بیندازند که برای وجود سلاح کشتار جمعی در افغانستان و عراق به این کشورها حمله کردند تا جلو گروه‌های تروریستی را بگیرند.
این منتقد و کارشناس سینما به تأثیر هنر بر ناخودآگاه افراد اشاره کرد و گفت: هنر به واسطه تأثیری که بر ناخودآگاه افراد می‌گذارد، می‌تواند ساخت‌هایی در ذهن ایجاد کند که نقش مهمی در تعیین افکار عمومی دارد. تصور ما از سربازان آمریکایی آن چیزی است که در فیلم‌های آن‌ها دیدیم، بنابراین اگر می‌خواهیم تصویر واقعی غزه و فلسطین و جنایت‌های رژیم صهیونیستی را نشان بدهیم، هنر بهترین ابزار است. اهمیت این موضوع دیگر بر کسی پوشیده نیست و حتی عربستان هم چند سالی است جشنواره سینمایی برگزار می‌کند، در حالی که کشور صاحب سینمایی نیست و هیچ کارگردان یا فیلمساز شناخته شده و موفقی ندارد اما با برگزاری چنین جشنواره‌هایی تلاش می‌کند تصورات مردم دنیا را نسبت به عربستان و عرب‌ها تغییر دهد.
آنچه انتطار داریم در مشهد اتفاق نیفتاده است
از او در مورد فعالیت‌های هنری انجام شده در این ایام در فضای مشهد پرسیدیم. یوسف‌زاده پاسخ داد: قطعاً در نیت خیر مدیران فرهنگی مشهد و استان شکی وجود ندارد، اما اگر بخواهیم با نگاه انتقادی بنگریم، اتفاقی که باید و شاید، رخ نداده است. البته فعالیت‌هایی انجام شده اما آنچه انتظار می‌رود با توجه به ظرفیت‌های هنری و فرهنگی خوبی که در مشهد وجود دارد، از تئاتر گرفته تا هنرهای تجسمی یا موسیقی، محقق نشده است.
وی ادامه داد: وجود بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) مشهد را به یک قطب بزرگ فرهنگی و هنری تبدیل کرده اما به نظر من این ظرفیت‌ها هنوز بالفعل نشده است. فعالیت‌های انجام شده تاکنون لازم بوده، اما کافی نیست. اگر بخواهیم کلان‌تر از اتفاق‌های غزه بنگریم، برای روشنگری و تبیین آرمان‌ها و اهدافمان هم نتوانستیم آثار هنری و رسانه‌ای مناسبی تولید کنیم.
یوسف‌زاده علت ناکافی بودن تولیدات و آثار هنری و رسانه‌ای را این گونه بیان کرد: تولید رسانه‌ای نیازمند سیاست‌گذاری و ریل‌گذاری صحیح و دقیق است. باید نیازهای جامعه خود و جهان اسلام و حتی جامعه جهانی را شناسایی و براساس آن ریل‌گذاری کنیم. برای مثال سال‌هایی در سینمای ایران تولیدات فیلم کودک اوج گرفت و پس از آن تولیدات به سمت آثار دفاع مقدسی حرکت کرد. پرسشی که پیش می‌آید این است که چرا یک سال سینمای کودک پررونق و یک سال دیگر سبد سینمای کودک خالی از اثر است؟ این نشان می‌دهد سیاست‌گذاری ما ایراد دارد. اگر نیازسنجی درست صورت می‌گرفت، تاکنون می‌توانستیم بیش از ۲۰ اثر سینمایی با موضوع فلسطین داشته باشیم.
کارشناسان متخصص در کنار متولیان فرهنگی حضور یابند
وی افزود: نیاز است نه تنها کارشناسان هنری و فرهنگی، بلکه متخصصان حوزه‌های مختلف همچون جامعه‌شناسی و روان‌شناسی در کنار مدیران فرهنگی شهر و استان حاضر باشند تا برای این نیازسنجی و ریل‌گذاری از مشورت و نظرات تخصصی آن‌ها استفاده شود. ما برای تبیین نگاه مشهد به جهان به عنوان یک قطب معنوی و فرهنگی و حتی در مورد معرفی تاریخ و فرهنگ این شهر چند اثر تولید کردیم؟ یا حتی برای معرفی شخصیت‌های برجسته مشهد یا کشور چند مستند یا فیلم تولید کردیم؟
یوسف‌زاده به اهمیت و تأثیر ویژه هنرهای نمایشی اشاره کرد و گفت: مشهد در حیطه نمایش نیز ظرفیت بسیار خوبی دارد که می‌توانیم از آن استفاده کنیم. استفاده صحیح از چنین ظرفیت‌های عظیمی موجب می‌شود دیگر نگران تبلیغات رسانه‌ای دشمن نباشیم. این روزها نمایشی در مورد یکی از داستان‌های شاهنامه در مشهد روی صحنه است، ما خیلی بیشتر از این‌ها به این نمایش‌ها نیاز داریم. اگر نگران نسل امروز و الگوهای نامناسب آن‌ها هستیم، به این دلیل است که برای الگوسازی صحیح تلاش نکردیم. آن قدر ظرفیت‌ها بالاست که اگر سیاست‌گذاری صحیحی صورت بگیرد، فکر نمی‌کنم هنرمندی بیکار بماند.
قدرت هنرهای نمایشی در مشهد را دریابید
وی با تأکید بر اینکه ما در مشهد و دیگر نقاط کشور، بیشتر به دنبال پاسخ و واکنش هستیم تا جریان‌سازی گفت: مسئله فلسطین امروز و دیروز به وجود نیامده، بیش از ۷۰سال است که ملت فلسطین با رژیم صهیونیستی درگیر است اما با وجود این هنوز هم برخی‌ها نسبت به غاصب بودن اسرائیل و ظلمی که علیه فلسطین داشته ابهام دارند. حتی خیلی‌ها هنوز نمی‌دانند صهیونیسم چیست. دلیل این مسئله همین است که ما همواره منتظریم تا اتفاقی بیفتد و واکنش نشان بدهیم. اگر طوفان‌الاقصی نبود، شاید خیلی از این آثاری که می‌بینیم تولید نمی‌شد در حالی که باید همواره کنشگر و مطالبه‌گر باشیم. این مسئله هم به همان ریل‌گذاری و سیاست‌گذاری درست برمی‌گردد تا با گذشت زمان و تولیدات رسانه‌ای و هنری یک جریان حقیقی شکل بگیرد.
یوسف‌زاده در پایان تأکید کرد: ما آثار نمایشی و هنری خوبی در همین مشهد داشتیم که قابل اعتناست، اما آن قدر تعداد تولیدات ما نادر و کم است، که در مقابل هجمه رسانه‌ای دشمن گم می‌شود. جهان اسلام همیشه به این گونه تولیدات نیاز دارد و همواره مبتلا به ابهام و مشکلات است، بنابراین این جریان‌سازی و ریل‌گذاری باید از سوی مدیران فرهنگی اتفاق بیفتد و محدود به مقطع زمانی خاصی نشود. آن وقت است که می‌توانیم در بحران‌ها بهترین نتایج را داشته باشیم.
به نظر می‌رسد نبود جریان‌سازی و پاسخ‌های مقطعی به اتفاق‌های کلان، مسئله‌ای است که نه تنها گریبان مشهد را گرفته، بلکه تمام تولیدات رسانه‌ای و هنری کشور را تحت تأثیر قرار داده است. ریل‌گذاری‌ها و ترسیم چشم‌انداز دقیق در این گونه تولیدات می‌تواند تأثیرگذاری و ماندگاری آن‌ها را بیشتر و عمیق‌تر کند. آن وقت است که یک اثر هنری می‌تواند از جغرافیای شهر مشهد فراتر رفته و بر مخاطب جهانی تأثیر بگذارد.
خبرنگار: محدثه مودی
نظر شما