هرچه فیلم و عکس‌ها لایک بیشتری بخورند و دنبال‌کنندگان صفحه زیاد شوند، انگیزه والدین هم برای بارگذاری فیلم‌های دیگر از کودکشان بیشتر می‌شود.
عده‌ای حتی پا را فراتر از این گذاشته و با وادار کردن فرزندشان به انجام کارهای خارج از عرف و اخلاق، از آن‌ها برای منافع خود سوءاستفاده می‌کنند و از طرفی احساسات مخاطبان را نیز به بازی می‌گیرند؛ والدینی که از وادار کردن فرزندشان به بیان الفاظ رکیک، مصرف موادمخدر و یا مشروبات الکلی جلو دوربین نیز ابایی ندارند.
نقض فاحش حقوق کودک
مدیرکل مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک وزارت دادگستری با بیان اینکه یکی از موارد فاحش نقض حقوق کودک، نشر و بازنشر تصاویر کودکان با اهداف مختلف است، می‌گوید: نمایش زیبایی‌ها و استعدادهای کودکان، برانگیختن حس ترحم مخاطبان، تبلیغ کالا و خدمات در فضای مجازی و صفحات شخصی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی و حتی والدین علاوه بر نقض حریم خصوصی کودکان، نادیده انگاشتن مصالح عالی آن‌ها تلقی می‌شود و به صورت بالقوه می‌تواند کودکان را در معرض مخاطرات و آسیب‌های جسمانی و روانی در آینده قرار دهد.
محمود علیگو در گفت‌وگو با قدس با اشاره به اینکه انتشار فیلم و تصاویر کودکان در فضای مجازی برای جذب دنبل‌کننده و درآمد از طریق تنبیه کودکان یا ایحاد صحنه‌های ویژه با کودکان، علاوه بر نقض حریم خصوصی و حقوق کودکان، آن‌ها را در معرض خطر و سوءاستفاده قرار می‌دهد و این اقدام ممنوع است، ادامه می‌دهد: این موضوع موجب می‌شود کودکان در فضای واقعی آسیب‌های بیشتری ببینند؛ چراکه چهره آن‌ها پوشیده نیست و شناسایی‌شان بسیار راحت است و با توجه به اینکه در فضای مجازی هیچ چیزی از بین نمی‌رود، سبب می‌شود این کودکان وقتی بزرگ‌تر می‌شوند آسیب‌های بیشتری ببینند.
ما فکر می‌کنیم این اتفاقات در فضای مجازی فقط به کودکانی که در آن اتفاق هستند آسیب می‌زند، اما در واقع دیدن این صحنه‌ها، فوبیاها و تروماهای روانی و اتفاقاتی از این دست برای کودکی که این اتفاقات را مشاهده می‌کند نیز خطرناک است، به همین دلیل باید دقت در مراقبت از کودکان در فضای مجازی بیشتر شود.
هشدار درباره سودجویی والدین
رئیس اورژانس اجتماعی کشور با هشدار درباره سودجویی برخی والدین از کودکان در فضای مجازی، عنوان می‌کند: فعالیت کودکان در فضای مجازی با هدف کسب درآمد بی‌شک آسیب‌های روانی برای آن‌ها در پی خواهد داشت و علاوه بر ضربه‌های روانی که سلامت این کودکان را در آینده نشانه گرفته، فعالیت‌هایی که در فضای مجازی انجام می‌شود در بسیاری از موارد به هیچ عنوان سنخیتی با سن و سال کودک ندارد.
علیگو ادامه می‌دهد: موضوع کودکان در فضای مجازی به چند برهه تقسیم‌بندی می‌شود و اتفاقاتی که دراین چند برهه افتاده هر کدام عاملی برای حمایت بیشتر از کودکان در فضای مجازی شده است. براساس ماده۱۷ قانون حمایت از کودک، کسانی هم که از کودک‌آزاری و وضعیت مخاطره‌آمیز کودک مطلع باشند و اطلاع ندهند به تعزیر درجه ۶ محکوم خواهند شد.
وی عنوان می‌کند: در این قانون تفسیری انجام شد که کسی که در جریان قرار می‌گیرد، لایک می‌کند و به نفع کودک‌آزاری کامنت می‌گذارد به منزله تأیید کودک‌آزاری است و با کسی که مرتکب کودک‌آزاری شده در یک مسیر قابل پیگیری است.
مدیرکل مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک وزارت دادگستری با تأکید بر اینکه درخصوص بهره‌کشی و مشکلات اخلاقی برای کودکان در فضای مجازی یک نقص جدی وجود دارد که در کنار نقایص دیگر قرار می‌گیرد، ادامه می‌دهد: ما به یک ساختار تازه قانون‌گذاری در فضای مجازی نیاز داریم که در این راستا مرکز ملی فضای مجازی، سازمان تنظیم مقررات رادیویی (ساترا) و معاونت حقوقی قوه قضائیه با همکاری سازمان بهزیستی و مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک و دادگستری شروع به تنظیم یک متن لایحه برای حمایت از کودکان در فضای مجازی کرده‌اند.
رئیس اورژانس اجتماعی کشور در خصوص جرم‌انگاری استفاده ابزاری از کودکان در قوانین کشور با تأکید براینکه بخشی از این موضوع در قوانین و مقررات مرتبط با جرایم رایانه‌ای وجود دارد، اما به‌صراحت برای کودکان این موضوع دیده نمی‌شود، می‌گوید: بخشی از این جرم‌انگاری در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان وجود دارد، مثل قوانین مربوط به هرزه‌نگاری، اما انسجام لازم را ندارد و خلأهایی وجود دارد که از این خلأها اتفاقات رخ می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه الزاماتی که در این قانون باید نوشته شود بسیار زیاد است، ادامه می‌دهد: هرچند ما بنایی بر افزایش قوانین و مقررات نداریم، ولی نبود آن موجب آسیب به کودکان می‌شود و با همکاری دستگاه‌هایی که گفته شد این متن و لایحه در حال آماده‌سازی است که تا چند هفته دیگر به دولت ارائه خواهد شد.
ممنوعیت استفاده ابزاری و تبلیغاتی از کودکان
یک جامعه‌شناس و آسیب‌شناس اجتماعی نیز با اشاره به اینکه استفاده ابزاری از کودکان در تبلیغات فضای مجازی و هرگونه کارکردی که حضور کودکان به‌گونه‌ای در آن تعریف شود که به هرشکلی جنبه تبلیغاتی داشته باشد، از نظر حقوق کودک جای سؤال دارد، می‌گوید: هرگونه سوءاستفاده ابزاری و تبلیغاتی از کودکان طبق کنوانسیون حقوق کودکان ممنوع است.
رایحه مظفریان درگفت‌وگو با قدس با بیان اینکه استفاده ابزاری از کودکان در فضای مجازی برای سرنوشت و آینده کودک مشکل‌ساز شده و حق انتخاب از کودک گرفته می‌شود، ادامه می‌دهد: کنوانسیون حقوق کودکان همیشه تأکید می‌کند کودکان باید کودکی کنند؛ در پایان دوره کودکی، آن‌ها به فضایی وارد می‌شوند که می‌توانند انتخاب کنند در آینده چکاره شوند و چه رشته‌ای را برای تحصیل انتخاب کنند یا اینکه چه سلایق و علایقی را برای خودشان داشته باشند، اما تمام این‌ها توسط پدر و مادرها از قبل تحت کنترل قرار می‌گیرد.
وی با طرح این پرسش که آیا ما حق داریم کودکمان را براساس ایده و سلیقه خودمان آرایش کنیم یا به او فرمان بدهیم کارهایی را که ما دوست داریم و برای تبلیغاتمان مفید است، انجام دهد، می‌گوید: در این شرایط دیگر نمی‌توانیم بگوییم والدین فقط تربیت‌کننده هستند، چون اینجا والدین کنترل‌کننده هم می‌شوند؛ یعنی آزادی عمل را به کودک نمی‌دهند؛ کودک دنیای دیگری را ندیده و فکر می‌کند آن دنیایی که دارد در آن تربیت می‌شود، همان دنیایی است که بقیه بچه‌ها هم دارند در آن تربیت می‌شوند.
این آسیب‌شناس اجتماعی با اشاره به اینکه ماده ۱۶ کنوانسیون حقوق کودکان برعدم دخالت خودسرانه و یا غیرقانونی در حریم خصوصی کودک تأکید دارد، می‌افزاید: در قانون داخلی کشور ما تعریف معینی درباره حریم خصوصی افراد وجود ندارد و قانون اساسی تنها به ذکر مصادیقی از آن بسنده کرده و در مصوبات حقوق کودکان، قانون‌گذار مصادیق حریم خصوصی کودکان را تنها در جایی که عنصر قانونی دخیل باشد مورد توجه قرار داده و درباره میزان نفوذ والدین در این فضا هیچ حدی را معین نکرده است.
مظفریان در توضیح اینکه عده‌ای معتقدند قائل شدن حریم خصوصی برای کودکان تربیت کودک را دچار معضل می‌کند، می‌گوید: در این خصوص می‌توان به حفظ منافع عالی کودک ذیل ماده ۳ کنوانسیون مزبور استناد کرد و تربیت را در دسته منافع عالی کودک قرار داد؛ در نتیجه درجایی که حفظ حریم خصوصی کودک با تربیت او در تعارض قرار گیرد، تربیت ارجح بوده و رعایت حریم یاد شده الزامی نیست و امکان ورود به این محیط بدون منع قانونی میسر است.
وی ادامه می‌دهد: قانون‌گذار با ارائه تعریف جامع برای حریم خصوصی کودکان و جرم‌انگاری علیه متعرضان به این حریم حتی والدین، می‌تواند در برابر تعرضات آشکاری که به دلیل نبود قانون به وقوع می‌پیوندد، ورود کرده و از آن جلوگیری کند.
ضرورت آگاهی والدین
مظفریان با تأکید بر نقش مهم والدین می‌گوید: والدین باید بدانندکودکان هنوز ثبات فکری مناسب را بدست نیاورده‌اند. والدینی که به موضوعات حقوق کودک حساس هستند، حتی از انتشار تصاویر کودکانشان امتناع می‌کنند و می‌گویند شاید فرزند ما در آینده تمایلی نداشته باشد عکسی از خودش منتشر کند، پس ما حق نداریم برای او تصمیم بگیریم.
وی ادامه می‌دهد: به هرحال در کنار مزایایی که والدین از این نوع کارهای تبلیغاتی می‌برند، معایب بسیاری وجود دارد که نادیده گرفته شده و به آن توجهی نمی‌شود و آن‌ها همچنان به این کار ادامه می‌دهند و تصور می‌کنند دارند در کنار درآمدزایی، شهرتی هم برای فرزندشان کسب می‌کنند.
دنبال‌کننده‌های چنین صفحات کودکانه‌ای هم شاید خیال می‌کنند دارند کمک می‌کنند کودکی به شهرت برسد و دیده شود یا اینکه تنها به‌خاطر اینکه آن بچه بامزه و شیرین است دوست دارند دنبالش کنند، حال آنکه شاید به این نکته توجه نکنند با این کار در نقض حقوق کودک با والدینش شریک هستند؛ والدین به اتکای همین دنبال‌کننده‌ها دراین کار پیش می‌روند و کودک را در مسیر درآمدزایی، ابزار تبلیغاتی می‌کنند.
مظفریان به آگاهی‌سازی و فرهنگ‌سازی مثبت در میان خانواده‌ها تأکید می‌کند و می‌افزاید: باید به والدین که اغلب ناآگاهانه دست به این اقدامات می‌زنند و از صدماتی که به کودک وارد می‌شود اطلاع ندارند،آموزش دهیم؛ اگر به موضوع آموزش و آگاهی‌بخشی بیشتر پرداخته شود، صرف‌نظر از قوانینی که در این خصوص وجود دارد، کارآمدتر خواهد بود.
نظر شما