نماز در اسلام جایگاه والا و اهمیت فراوان دارد؛ به طوری که همه کردارهای عبادی دیگر به شرط قبولی آن پذیرفته می‌شود. نماز به همه کردارهای فردی و اجتماعی فرد مسلمان جهت می‌دهد و بر همه رفتارهای او تاثیر می‌گذارد. با این فرضیه، اجتماع نیز به پاکی می‌رسد و فحشا و منکر در همه زمینه‌ها از آن رخت برمی‌بندد. همه اینها وقتی تحقق می‌یابد که جایگاه و اهمیت نماز را بشناسیم،دکتر «علی دهقانی»، پژوهشگر فرهنگی و عضو هیئت علمی دانشگاه در این خصوص گفت: نماز یک نیاز و پرچم بندگی و هماهنگی با خالق هستی است، یعنی اگر کلمه نماز را "صلاه " در نظر بگیریم، صلاه در حقیقت به معنی روی آوردن، توجه، اتصال و ارتباط با خداوند متعال است ضمن اینکه این توجه و ارتباط ، هم به صورت جسمی و هم به صورت روحی است. وجود ما از دو بخش جسم و روح تشکیل شده است. به نظر شما اهمیت کدام بیشتر است؟ حتما می دانید که اهمیت روح بیشتر است. در حقیقت جسم یک درصد بسیار اندکی از وجود انسان را تشکیل می دهد، چون وجود انسان از وجود خداوند نشات گرفته. خداوند می فرماید: «فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ ساجِدِینَ » (پس همین که او را نظام بخشیدم و از روح خود در او دمیدم، سجده‌کنان برای او به خاک افتید.)  قاعدتا وجود خداوند را بایستی در وجود خودمان حس کنیم. یک امانت الهی به ما سپرده شده است که باید آن را حفظ و تقویت نماییم.

وی در ادامه اظهار کرد: خداوند به پیامبر (ص) می فرماید: « وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَ ما أُوتِیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلًا»  ( و از تو درباره‌ی روح می‌پرسند. بگو: روح از امور پروردگارم (و مربوط به او) است و جز اندکی از دانش به شما نداده‌اند.)  وقتی می فرماید: از روح خودم در انسان دمیدم، اهمیت انسان را نشان می دهد. یعنی می تواند جانشین خداوند در زمین و متخلق به اخلاق الله باشد. وقتی جسم سه بار صبح ، ظهر و شب به وعده های غذایی نیاز دارد، قطعا روح هم به تغذیه و تقویت نیازمند است. پس غذای روح چیست؟ غذای روح ذکر و یاد خداوند متعال است. در واقع باید مهمترین و واجب ترین غذای روح را پیدا کنیم تا ببینیم قوت لایموت روح ما چیست تا به آن توجه داشته باشیم. خود خداوند این مسئله را روشن کرده است و در آخرین سخنان ائمه اطهار، بزرگان و اولیای خدا نیز به اهمیت و واجب بودن نماز اشاره شده است.

نماز مجموعه ای زیبا از بندگی انسان به پروردگار است

دکتر دهقانی با بیان اینکه نماز مجموعه ای زیبا از بندگی انسان به پروردگار است؛ تصریح کرد: همان طور که جسم به سه وعده غذایی نیاز دارد، روح هم  برای تغذیه خود نیازمند وعده های غذایی است، آن هم در روزگاری که هجوم افکار منفی و امواج مطالب و تصاویر مشغول کننده و گرفتارکننده روح، از اطراف و اکناف ما را احاطه می کند، به نظر شما اگر روحمان به ذکر و یاد خداوند و به مبدا هستی نپردازد با خلاء های معنوی مواجهه نمی شود. جسم سخت افزار است و به موقع گرسنگی خود را  بروز می دهد اما روح نرم افزار است و به صورت نامحسوس نیازش مشخص می شود. در واقع زمانی معلوم می شود که خسارت بار شده و فرد می بیند که مسیر زندگی اش به دلیل خوراک های نامناسب، عدم نماز خواندن و قوت لایموت به مخاطره افتاده و هیچ ارتباطی با خداوند ندارد و مسیرش به انحراف رفته است.

نماز برای تغذیه روح نه تنها مهم تر و ماندگارتر از جسم که ازلی و ابدی است

وی در ادامه افزود: علاوه بر این عقل و عقلانیت هم یک نرم افزاری است که در روح وجود دارد لذا آیا این روح ما نیاز به تنظیم و تعادل ندارد؟ برای اینکه عقل ما بهتر عمل کند، بایستی این روح و روان انسان آرامش لازم را داشته باشد و خداوند هم منحصرا اشاره نموده که این آرامش کجاست.«أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (بدانید که تنها با یاد خدا دلها آرام می‌گیرد.) بنابراین آرامش برای فعالیت درست عقل و تعادل بخشیدن به زندگی لازم و ضروری است لذا این دستور و توصیه سازنده خالق برای انسان است. خداوند می فرماید: «..أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْرِی» (نماز را بپادار تا به یاد من باشی.)؛ بنابراین نماز برای تغذیه روح نه تنها مهم تر و ماندگارتر از جسم که ازلی و ابدی است و  بسیار مهم است.

وضو  سمبل پاکی و روشنایی 

این پژوهشگر فرهنگی بیان کرد: اذان یعنی اذن پیدا کردن، یعنی خداوند اجازه صحبت کردن و ارتباط برقرار کردن با خودش را برای ما صادر می کند؛ پس وظیفه ماست که با شوق و ذوق، حرص و ولع به سمت آماده شدن برویم لذا برای مهیا شدن و ارتباط با آن نور مطلق هستی بایستی با مبدأ نور مطلق ارتباط برقرار کنیم بنابراین برای جلب رحمت الهی بایستی وضو بگیریم. وضو و آب سمبل پاکی و روشنایی است. وضو اثر تکوینی دارد. یعنی اثرش را بر روی جسم می گذارد. در نماز ما با خداوند متعال حرف می زنیم و در تلاوت قرآن پروردگار با ما سخن می گوید؛ یک دعای کلیدی و مهم مانند سوره مبارکه حمد در نماز نهفته است که ما با آن در خواست هدایت می کنیم.

وی خاطر نشان کرد: ما روزی حداقل ۱۰ بار می گوییم:« اِهدِنَا الصَّراطَ المُسْتَقِیمَ» (که ما را به صراط مستقیم هدایت کن)؛ پس این توجه، اتصال و این یادآوری ذکر الله باعث می شود روحمان مانند ارتباط یک برکه با دریا به دریای بی کران الهی وصل شود و به تعادل و آرامش برسد، به عبارتی تنظیم شود. در واقع فردی که نماز می خواند، بعد از نماز از اعمال زشت و ناپسند خودداری می کند، خود قرآن هم اثر و خاصیت نماز را این گونه معرفی می کند؛ «اتْلُ ما أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی‌ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ» آنچه را از کتاب (آسمانی قرآن) به تو وحی شده تلاوت کن و نماز را به‌پادار، که همانا نماز (انسان را) از فحشا و منکر باز می‌دارد و البتّه یاد خدا بزرگ‌تر است و خداوند آنچه را انجام می‌دهید می‌داند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: کسی که پنج وعده نماز در طول شبانه روز بخواند، قاعدتا هماهنگی اش با خداوند متعال بیشتر شده و به دستورات و احکامش عمل می کند و در طول فعالیت های خود توجه اش به خداوند بیشتر می شود. خداوند یک وعده هم به ما داده است و فرموده «ٱدۡعُونِیٓ أَسۡتَجِبۡ لَکُمۡۚ».(بخوانید مرا تا استجابت کنم شما را). این خواسته ها هرچه بیشتر، لطف الهی هم بیشتر. در واقع ذائقه، اعمال و رفتار ما با دستورات خداوند تنظیم می شود و در حقیقت این کنترل و مراقبت موجب دوری از گناه و نافرمانی از دستورات الهی می شود.

نماز مهمترین سپر در برابر هجمه ها و انحرافات امروز جهان

دکتر دهقانی اظهار کرد: نا گفته نماند که گناه پشت گناه در این روزگار پر آسیب و پر تلاطم امکان سقوط، تباهی و انواع آلودگی ها و انحرافات را دارد لذا این نماز چند دقیقه ای لازم تر و ضروری تر از همیشه است. خداوند در آیه ۱۰ سوره روم می فرماید: «ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذِینَ أَساؤُا السُّوای‌ أَنْ کَذَّبُوا بِآیاتِ اللَّهِ وَ کانُوا بِها یَسْتَهْزِؤُنَ » (سپس عاقبت کسانی که کارهای بد مرتکب شدند، این شد که آیات خدا را تکذیب کردند و همواره آن را به مسخره می‌گرفتند.).

وی ادامه داد: خوشبختانه نوجوانان و جوانان مسلمان و امیدهای کشورمان که صاحب ایمان و عقلانیت هستند، این نیاز روزانه و غذای روح را خوب تشخیص می دهند و خوب می فهمند که نیاز به سوخت معنوی و روحی دارند، قبل از اینکه گرفتار مسیرهای خطا و فاصله گرفتن از خداوند و گرفتار انحرافات شوند، متوجه این موضوع می شوند که خداوند از ما به ما آگاه تر است و دوستدار بندگان و هدایت آنهاست و این سوخت گیری روحی و روانی را بر ما واجب کرده است که ما سقوط نکنیم و الا پروردگار که نیازی به نماز ما ندارد. خداوند بی نیاز مطلق است. چون رب است ، پرورش دهنده است و می خواهد ما را تربیت کند، به همین دلیل اوقاتی را برای نماز تعیین کرده است که بهترین اش هم نماز اول وقت است. یعنی ما به افق امام زمان (عج) نماز می خوانیم و لطف خداوند بر ما گسیل می شود.

استاد دانشگاه بیان کرد: گفت: این نسخه ای که خداوند برای پیشگیری و درمان روح ارایه داده، نسخه سعادت انسان است که دچار افسردگی، یأس، ناامیدی و انحراف نشویم. شک نکنید قطعا با نماز خواندن با حضور در مساجد و نمازخانه ها، دوستان خوبی همانند خودتان پیدا می کنید که یکی از مهمترین عوامل موفقیت هستند. مطمئنا اگر ما در مسیر رضای خداوند گام برداریم، خداوند متعال، رشد و تکامل را برای ما به ارمغان می آورد که این هم از برکات نماز است.

وی با اشاره به راهکارهای نهادینه سازی فرهنگ نماز در نسل نو بیان کرد: بهترین راهکار این است، کسانی ( مسئولان، معلمان، مدیران و..) که در معرض دید جامعه قرار دارند در مساجد حضور پیدا کنند و مهم تر از آن اینکه همه مدیران، معلمان و مربیان در مساجد و نماز جماعت شرکت کنند که دانش آموزان با دیدن آنها ترغیب به شرکت در نماز جماعت شوند. یعنی نماز جماعت برای کسانی که در معرض دید دانش آموزان و بچه ها هستند، مهم باشد. همچنین وقتی پدر و مادر خود را آراسته و برای نماز آماده می کنند، اهمیت نماز برای بچه ها زیاد می شود. ضمن اینکه شرکت مدیران ادارات در نماز جماعت تاثیرات اجتناب ناپذیری در نهادینه سازی فرهنگ نماز در نسل نو دارد.

 استفاده از ظرفیت جوانان در مساجد

این عضوء هیت علمی دانشگاه با بیان اینکه در اوایل انقلاب از ظرفیت مساجد به خوبی استفاده  می شد ولی اکنون مساجد مغفول مانده اند افزودذ: همه این مساجد باید فعال سازی شوند. در یک مقطعی حلقه های صالحین راه اندازی شد که بسیار تایرگذار بود. همچنین نیاز است قرارگاه های فرهنگی استانی که معمولا در سپاه پاسداران استان ها قرار دارند، فعال سازی شوند. به قول شاعر «آبادی میخانه ز ویرانی ماست» بنابراین اگر ما نماز را مهم تلقی کنیم، مساجد را فعال و جذابیت هایش را افزایش دهیم، بسیاری از مسایل و مشکلات موجود در حوزه نماز حل می شود.

دکتر دهقانی تصریح کرد: برخی مساجد انگار سرقفلی هستند، فقط چند نفر افراد مسن آنجا را در اختیار گرفته و به هیچ جوانی هم اجازه ورود نمی دهند در حالی که این مسایل بایستی اطلاع رسانی شود تا مساجد یک برنامه ثابت با حضور جوانان خلاق و متفکر در پیش بگیرند. سوال اینجاست آیا بعد از حکومت پیامبر اسلام و امیرالمومنین حکومتی مانند انقلاب اسلامی شکل گرفته است؟ رهبری بسیار فرزانه و خط دهنده ولی ما در این مسیر کوتاهی کردیم. مقام معظم رهبری راهکارهای فراوانی در خصوص مساجد ارایه داده اند.  همچنین استفاده از جوانان در مدیریت مساجد هم لازم و ضروری است تا اجازه ندهند که افکار منفی جای این همه منبع مثبتی را بگیرد که در قرآن و عترت، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه داریم.