۴۰ چهارشنبه را میهمان کلمات گهربار و حیات‌بخش حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع) هستیم و همراه خوانندگان، شرح یک حدیث رضوی را در گفت‌وگو با اساتید حوزه و دانشگاه بررسی خواهیم کرد.

شرح حدیث این هفته را در محضر استاد و پژوهشگر حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمد صادق رضایی هستیم تا از جام معرفت کلمات رضوی، جان تشنه خویش را سیراب کنیم.

بندگی خدا با ارزشترین مدالی است که انبیاء و اولیای الهی به آن مفتخر گشته‌اند. آیا از امام رضا(ع) در این باره روایاتی وجود دارد؟

بندگی خداوند متعال بالاترین مقامی است که یک انسان می‌تواند به آن دست یابد و معصومان(ع) در بالاترین درجه این مقام قرار دارند. در این مورد روایات فراوانی از ائمه معصوم(ع) نقل شده، مخصوصاً در سیره عالم آل محمد(ع) امام رضا(ع) مطالب زیادی در این رابطه آمده است. از جمله در کتاب شریف امالی شیخ صدوق(ره)، روایتی از حضرت رضا(ع) نقل شده که فرمود: «بِالْعُبُودِیَّةِ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ أَفْتَخِر یعنی به بندگی خداوند متعال افتخار می‌کنم».

بندگی چه معنا و مفهومی را در بر می‌گیرد؟

خداوند متعال انسان را برای رسیدن به مقام عبودیت و بندگی خلق نموده است. در آیه ۵۶ سوره ذاریات داریم که: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ». هدف از آفرینش و بعثت انبیای الهی نیز عبادت و بندگی خداوند سبحان بوده و عبادت و بندگی آخرین درجه تذلّل و خضوع بنده در برابر پروردگار است. بطوری که خود را در مقام مملوک برای خداوند متعال قرار می‌دهد. عبد یعنی کسی که هر چه دارد و هر چه هست را از وجود مولایش و برای مولایش بداند و مطیع محض باشد.

این درجه آنقدر بالاست که ‌امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «اِلَهِی کَفَی‏ بِی‏ عِزّاً أَنْ أَکُونَ لَکَ عَبْداً وَ کَفَی بِی فَخْراً أَنْ تَکُونَ لِی رِبّا» یعنی خداوندا برای من عالی‌ترین و بالاترین عزت این است که بنده تو باشم، خداوندا بالاترین و بزرگ‌ترین افتخار و عظمت برای من این است که مالک من و پروردگار من، تو باشی.

از فواید و آثار بندگی خداوند متعال برای فرد و جامعه برایمان بگویید.

هر فردی عبد خدا باشد بر زمین و زمان پادشاهی خواهد کرد، همانگونه که حضرت خاتم الانبیاء(ص) مأمور رساندن امت اسلامی به قله‌های عزت‌مندی مبتنی بر شعار «قولوا لااله الّا اللَّه تفلحوا» بود. چرا که رسیدن به فلاح و رستگاری در گرو بندگی ذات اقدس الهی است و قطعاً بدون بندگی خداوند متعال دست یافتنی نخواهد بود. امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرماید: هر که دل خویش را با یاد خدا آباد کند، در نهان و آشکار نیک کردار شود. (میزان الحکمة، ج۴، ص۱۸۵۷)

در قرآن کریم نیز در آیه 28 سوره رعد آمده آرام گرفتن دل‌ها به واسطه یاد خدای متعال است: «الذین آمنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله ألا بذکر الله تطمئن القلوب». آنان که‌ایمان آورند، دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد. بدانید که فقط با یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد لذا بدون داشتن قلبی مطمئن و آرام زندگی سخت و غیر قابل تحمل می‌شود. مسلم است که آرامش درونی صرفاً از مادیات به دست نمی‌آید و همانگونه گه در قرآن آمده انسان فقط به واسطه‌ ایمان به خداوند و یاد خداوند متعال می‌تواند به این آرامش درونی برسد و البته برای رسیدن به آن باید به مرحله‌ای از عبودیت رسید.

لازم به ذکر است که انسان نیازمند مطلق است. هنگامی که به دعا و نیایش در برابر خداوند، این قدرت بی‌نهایت و بی‌نیاز مطلق قرار می‌گیرد و با او انس برقرار می‌کند، این ارتباط در انسان آرامش و شادمانی روحی ایجاد می‌کند و به او قدرت و توان می‌دهد تا با تمام تنگناهای روحی و همچنین مشکلات مادی مبارزه کند و از فشار غیر قابل تحمل این مصائب رهایی یابد؛ بخاطر همین است که در بین افراد مقید و مؤمن مشکل افسردگی و سرافکندگی و از این قبیل مشکلات وجود ندارد.

بنابراین عبودیت خداوند متعال انسان را به آرامشی عمیق می‌رساند و به او ‌امیدواری و شادمانی عطا می‌کند. در نتیجه جامعه سالم‌تری خواهیم داشت. آیه شریفه «الا بذکر الله تطمئن القلوب» سلاحی را به جامعه بشری معرفی می‌کند که با آن می‌توانند بر تمامی مشکلات و مصائب غالب شوند. لذا در جامعه می‌توان به کرّات مشاهده کرد که جسم و روح افراد دیندار پاسخ بهتری به درمان‌ها می‌دهد و از لحاظ روحی و روانی نیز آمادگی و سلامت بیشتری دارند.

بنابراین با دینداری و عبودیت نسبت به خداوند متعال و اجرای فرامین الهی که همگی در جهت کمال بشر است، می‌توان چه از نظر جسمی و چه از نظر روحی و روانی زندگی بهتر و سالم‌تر و همچنین جامعه سالم‌تری داشت. ‌امید است که نسبت به این نعمت الهی شکرگزار باشیم تا بتوانیم از فواید بی‌شمار آن بهره‌مند شویم.

چگونه می‌توانیم به مقام بندگی خداوند متعال برسیم؟

اگر کسی بخواهد به مقام بندگی برسد، باید حداقل به سه اصل اولیه مقیّد باشد. اولین آن انجام واجبات است که در رأس آن نماز جای دارد. نمازی که ستون دین نامگذاری شده و هیچ چیزی مثل آن انسان را به خدا نزدیک نمی‌کند. اصل دوم رعایت حدود الهی یا همان ترک محرمات است زیرا اگر انسان از لذت گناه اجتناب کند، خداوند متعال بهترین مقدرات را نصیب او می‌کند. سومین اصل شکرگذاری نسبت به خداوند متعال است مخصوصاً شکر قرار گرفتن تحت لواء ولایت الله و ولایت اهل بیت علیهم السلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران.

شخص سالک در مقام بندگی باید خود را «فانی فی الله» ببیند لذا با توجه به عبارت عبد در آیه شریفه «سبحان الذی اسری بعبده» یعنی منزه است آن‌کس که شبانه بنده‌اش را سیر داد و همچنین مصداق آن متوجه می‌شویم که رسیدن به مقام بندگی و فانی فی الله بودن انسان را به چه مراتبی می‌تواند برساند. ‌امیدوارم جامعه ما بتواند به سوی بندگی خدای متعال برود که هر چه بدان سمت پیش برود، آرامش و خوبی و نیکی بیشتر خواهد شد.